Алена Анісім: Я не езджу на шопінг за мяжу — я патрыёт і люблю беларускае

Даведка Еўрарадыё: Алена Анісім скончыла філфак БДУ, у савецкія часы — актыўная ўдзельніца культурнай арганізацыі “Майстроўня”, з 1991 года працуе ў Інстытуце мовы і літаратуры Нацыянальнай акадэміі навук. Намеснік старшыні Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны, вядучая праграмы “Беларуская мова” на тэлеканале АНТ.

Еўрарадыё: Чыя гэта ініцыятыва — прапанаваць вас у якасці кандыдата на “адзінага” прэтэндэнта на пасаду прэзідэнта ад апазіцыі? Вашым меркаваннем пацікавіліся?

Алена Анісім: Спачатку з такой ініцыятывай выступіла група грамадзян. Так што гэта грамадская ініцыятыва — вылучыць кандыдатам менавіта такую асобу, як Анісім Алена. Зразумела, што са мной людзі пагаварылі перад тым, як агучыць сваю прапанову, яе падтрымалі прадстаўнікі інтэлігенцыі. Удакладню: усе гэтыя размовы пачаліся пасля публікацыі ў “Народнай волі” артыкула “Як і 500 гадоў таму, Беларусь стаіць перад гістарычным выклікам. Як адкажам?”. Там была агучаная прапанова стварыць аргкамітэт, каб склікаць усебеларускі Кангрэс “За незалежнасць”. Бо сёння гэта надзвычай актуальнае пытанне, зважаючы на тое, што робіцца ў свеце. У тым жа артыкуле было акрэсленае кола пытанняў, якія маглі б быць вынесеныя на гэты Кангрэс.

Разумееце, сёння ў нас склалася тупіковая сітуацыя: з аднаго боку ёсць улада, з другога — апазіцыя, а з трэцяга — усё астатняе грамадства. Перамовы ўлады і апазіцыі ні да чога не прыводзяць, наладзіць дыялог немагчыма. А рухацца трэба, выклікі ідуць… І застаецца грамадства само па сабе. І актыўная частка грамадства, незаангажаваная ў апазіцыю, адчувае адказнасць за лёс Беларусі, але ніякім чынам не можа сябе абазначыць. І таму ініцыятыва па скліканні Кангрэса “За незалежнасць” мае на мэце кансалідаваць грамадства на глебе незалежнасці Беларусі.

Еўрарадыё: Такім чынам, вы прэтэндэнт на адзінага ад гэтай актыўнай, але незаангажаванай у палітыку часткі грамадства?

Алена Анісім: Так. І калі на адным з нашых пасяджэнняў упершыню прагучала прапанова наконт майго вылучэння, то я даволі скептычна ўспрыняла ўвогуле саму магчымасць. Але калі гэта пачало гучаць ад розных людзей і ў розных сітуацыях, я вымушаная была прыслухацца. Працуючы ў грамадскім сектары даволі даўно, я не магу падмануць людзей. І калі людзі вераць, то я мушу зрабіць усё, што магу і ўмею, каб дасягнуць мэтаў, на якія мы ўсе разлічваем.

Еўрарадыё: Як гэтыя ініцыятары аргументавалі свой выбар? Чым вы адметныя ў параўнанні з іншымі “актыўнымі, але незаангажаванымі”?

Алена Анісім: Аргументы былі розныя: што я чалавек дастаткова вядомы ў грамадзянскай супольнасці, што я не ў апазіцыі. Гэта азначае, што я, як і большасць грамадзян, працую ў афіцыйнай сферы. Такім чынам, усе клопаты, якія мае кожны з нас, мне блізкія. Чаму я кажу пра тупіковасць апазіцыі і дзяржаўных органаў улады: яны знаходзяцца па розныя бакі барыкады і яе не пераступаюць. Апазіцыя вымушаная выжываць як можа, і, як правіла, апазіцыйныя актывісты не маюць афіцыйнага месца працы. А калі чалавек, так бы мовіць, “афіцыйны”, які працуе ў Беларусі, ён у дадзенай сітуацыі больш прывабны. Ведаеце, як і большасць грамадзян, я не езджу на шопінг за мяжу — я патрыёт і люблю беларускае. Не да такой ступені, каб за яго пераплачваць у тры разы, але я люблю якасныя беларускія тавары. І ў гэтым сэнсе я таксама патрыётка Беларусі!

Еўрарадыё: Вы працуеце ў дзяржаўным Інстытуце мовы і літаратуры, вядучай на дзяржаўным тэлеканале — не баіцеся, што будуць праблемы на працы, што праграму праз ваш намер удзельнічаць у выбарах закрыюць? Бо гэта ўжо палітыка!

Алена Анісім: Закрыць праграму могуць і так: з прычыны нефінансавання, змены прыярытэтаў, закрыць проста таму, што праграма нібыта вычарпала сябе, ці таму, што яна трансфармуецца ў нейкую іншую праграму, дзе мне няма месца. Таму пра гэты страх казаць не будзем. Што да маёй афіцыйнай працы, то я не раблю нічога супрацьзаконнага! Кожны грамадзянін па законе можа вылучацца, можа абірацца, можа быць абраным. Але калі наступіць такі “страх”, то будзем нешта вырашаць. Калі мне кажуць пра страхі, то я жартую: “Вось вы баіцеся, а мяне за гэта ўзнагародзяць, бо я працую на Бацькаўшчыну!”

Еўрарадыё: А сумневаў, што гэта “не жаночая справа, чаго я туды палезу”, не было?

Алена Анісім: І такія думкі прыходзяць у галаву: “Навошта мне гэта трэба?”. Але для мяне такія пытанні “ісці ці не ісці?”, “жаночая ці не жаночая справа”… Я выхаваная ў такім духу, што калі ты можаш нешта зрабіць і людзі вераць, што ты можаш гэта зрабіць, то ідзі і рабі. Як бы ты ні сумняваўся, ідзі і рабі, бо людзі цябе падтрымліваюць. І для мяне было дзівам, што людзі мяне падтрымліваюць. Прычым людзі незаангажаваныя ў палітыку. Таму паўтару: я іду ад той часткі грамадства, якая крытычна мысліць, якая неабыякава ставіцца да таго, што адбываецца з Беларуссю, якая хоча любой цаной захаваць нашу краіну як суверэнную дзяржаву. Да сваёй мэты яны гатовыя ісці шляхам перамоў і кансалідацыі. На гэта мы і разлічваем. Цяпер у нас ідзе фармаванне аргкамітэта, які будзе скліканы 30 жніўня, і мы заклікаем усіх грамадзян пісаць нам свае прапановы і адносна Кангрэсу “За незалежнасць”, і адносна таго, што было апублікавана ў згаданым артыкуле, і адносна таго, хто і як хацеў бы быць задзейнічаны ў гэтым працэсе.

Еўрарадыё: Вы ўвязваецеся ў палітычную барацьбу. Ці гатовыя весці яе па ўсіх правілах з выкарыстаннем усіх брудных паліттэхналогій?

Алена Анісім: Ёсць такі стэрэатып, што палітыка — брудная справа. Як жанчына я люблю чысціню, і мне хочацца ў гэтыя палітычныя гульні прыўнесці чысціню. А яна магчымая там, дзе ёсць праўда. Калі гаворыцца праўда, калі людзі ўмеюць паміж сабой дамаўляцца, тады палітыка перастае быць страшылкай і становіцца проста часткай жыцця. Ад палітыкі нікуды не падзецца!

Маладому чалавеку спаўняецца 18 гадоў, і ён мусіць ісці і рабіць палітычны выбар: галасаваць за таго ці іншага чалавека, абіраць кагосьці, ён мусіць сябе праяўляць як грамадзянін. Таму палітычная частка жыцця — гэта частка агульнага грамадскага жыцця. І задача грамадства ў тым, каб рыхтаваць лідараў, бачыць іх і вылучаць.

Еўрарадыё: Вы верыце, што нашы прафесійныя палітыкі ад апазіцыі так проста возьмуць і саступяць месца “адзінага”, фактычна, лідара апазіцыі, чалавеку звонку, не з іх кола?

Алена Анісім: Я веру, што людзі лепшыя, чым яны самі пра сябе думаюць. Я паважаю ўсіх тых, хто ў свой час змушаны быў сысці ў апазіцыю: яны кіраваліся добрымі ідэямі, пэўнымі клопатамі пра Беларусь. Я не думаю, што ў нас будуць вялікія канфлікты, калі мы абазначым прыярытэты: што на сённяшні дзень важнейшае? Сёння самае важнае — краіна. Калі мы здолеем утрымаць сваю краіну, адстаяць суверэннасць сваёй краіны і перад усім светам засведчыць, што мы разбярэмся ўнутры сваёй краіны самі, не дапускаючы ніякіх катаклізмаў, значыць, усё астатняе мы зробім таксама. І кожны, хто зрабіў для гэтага добрыя крокі, будзе адзначаны. Я заўсёды факусуюся на пазітыўных рэчах.

Еўрарадыё: Вы маеце прэзідэнцкія амбіцыі, калі пагадзіліся на вылучэнне. А праграма ў вас ёсць? З чым пойдзеце да выбаршчыкаў, што будзеце абяцаць?

Алена Анісім: Каб прыйсці да гэтай праграмы, і быў надрукаваны згаданы артыкул. Там ёсць праграмныя рэчы, але мы чакаем прапаноў ад людзей. Насамрэч праблем у нашым грамадстве шмат. Казаць, што я адразу, ужо заўтра, буду рабіць, я не буду. Бо гэтае заўтра яшчэ не прыйшло. Але тое, што да моманту афіцыйнага вылучэння кандыдатам будзе праграма, заснаваная на сённяшняй сітуацыі, абяцаць магу. У нас шмат цікавых і разумных людзей: і ў Ліберальным клубе, таксама ёсць выдатныя эканамісты Сяргей Чалы, Леанід Злотнікаў і Леанід Заіка. Кожны з іх мае свой погляд, і ўсе іх напрацоўкі можна будзе і падчас падрыхтоўкі Кангрэса па блоках раскласці і ўсё падрыхтаваць. Пытанні толькі ў акумуляцыі, у звядзенні ўсіх напрацовак у адну. Але самае галоўнае — з’яднаць грамадства. Каб усе разумелі, што незалежна ад палітычных поглядаў ты грамадзянін Беларусі. І што сёння краіна знаходзіцца ў вельмі цяжкім становішчы. Калі мы ўсе гэта разумеем і гатовыя для гэтага нешта зрабіць, тады ў нас усё атрымаецца.

Еўрарадыё: Перш чым аб’ядноўваць усё грамадства, паспрабуйце аб’яднаць апазіцыю! Вы здольныя супрацоўнічаць з камуністычнымі і прарасійскімі сіламі?

Алена Анісім: Мы збіраем Кангрэс “За незалежнасць”. І як у такім Кангрэсе будуць удзельнічаць тыя, хто не стаіць на гэтых прынцыпах? Няхай ідуць на выбары самі па сабе, індывідуальна.

Еўрарадыё: Вас абіраюць адзіным, але ставяць умовы. Да прыкладу: у выбарах удзельнічаем да гэтай мяжы, а потым байкот! У вас пазіцыя іншая — што будзеце рабіць?

Алена Анісім: Калі ідзеш камандай, то і рашэнне таксама прымаецца камандай. Я буду такому рашэнню падпарадкоўвацца. Але прымаючы на сябе пэўныя абавязкі, я буду ставіць і пэўныя ўмовы. Першая: канструктыўнае абмеркаванне, а не лаянка. Бо лаянка, крытыка без аніякіх прапаноў мне нецікавая. Ва ўсёй сваёй дзейнасці я накіраваная на дасягненне выніку як поспеху. Якім будзе вынік, залежыць ад усіх нас. Калі мы ўсе будзем нацэленыя на вынік, то ён будзе.

Еўрарадыё: Ці гатовае беларускае грамадства прыняць жанчыну — кандыдата ў прэзідэнты?

Алена Анісім: Я думаю, што гатовае. У нас шмат жанчын. Я лічу, што беларускае грамадства дастаткова інтэлектуальнае, крытычнае і патрабавальнае. І таму кожны, хто прэтэндуе на пасаду прэзідэнта Беларусі ці ўвогуле на ўвагу грамадства, мусіць быць гатовы адпавядаць крытэрам, якія нашае грамадства гатовае выставіць. У нашым грамадстве ёсць некалькі балючых кропак, якія сядзяць, нібыта стрэмка, пра якія людзі ўвесь час думаюць, трымаюць у галаве. Адна з гэтых стрэмак — узаемаадносіны з нашай суседкай Расіяй. Другая — стаўленне да беларускай мовы. І калі для патрыётаў Беларусі пытанне беларускай мовы вельмі балючае і яны не лічаць правільным, што мова не мае сапраўднага статусу дзяржаўнай, не выкарыстоўваецца, то ёсць і тыя, хто гатовы хоць сёння яе спісаць у архіў, каб яна ўвогуле перастала гучаць. Гэтыя пытанні павінныя ўздымацца, мы мусім дастаць гэту стрэмку, каб не здарылася нарыву. Наогул, мэта Кангрэса ў тым, што мы павінныя прагаварыць усё, што нас сёння хвалюе і непакоіць. Бо інакш можа быць нарыў, які могуць скарыстаць людзі, што пачнуць гаварыць ад імя патрыятычных сіл і прыпісваць ім тое, чаго яны не думаюць і не хочуць рабіць.

Еўрарадыё: Яшчэ адна тэма, якая падзяліла сёння беларускае грамадства, — Украіна. Хто ў тым канфлікце для вас мае рацыю, а хто вінаваты?

Алена Анісім: Вайна — гэта адпачатку несправядлівая рэч. Таму шукаць вінаватых сёння не трэба. Трэба любой цаной спыніць вайну. А грунтавацца на тым, што кожная краіна, кожная дзяржава мусіць бараніць сябе. Той, хто хоча выступаць супраць сваёй краіны, павінен разумець, што ён пераступае закон.

Еўрарадыё: Вы не патлумачылі свайго стаўлення да “расійскай стрэмкі”…

Алена Анісім: Пытанне ўзаемаадносін з Расіяй будзе заўсёды стаяць. Расія — наша суседка, а суседзі бываюць розныя, у іх бываюць розныя настроі і з суседзямі трэба ўмець дамаўляцца. Але межы свае адстойваць.

Еўрарадыё: Як паставілася ваша сям’я да палітычных планаў?

Алена Анісім: Пакуль яны яшчэ не вызначыліся. Успрынялі гэта як факт і не больш за тое.

Еўрарадыё: Вы здольныя падчас выбарчых дэбатаў перагаварыць, да прыкладу, Лукашэнку?

Алена Анісім: Філолаг абавязаны перагаварыць каго заўгодна, калі зыходзіць з прафпрыдатнасці. Пра дэбаты я яшчэ не думала, але мяркую, што буду да іх гатовая.

Еўрарадыё: Можа, аратарскае майстэрства пачалі вывучаць, спортам заняліся?

Алена Анісім: Усё ў працэсе і да ўсяго гатовая!

Фота: Змітра Лукашука