ААЦ пра публікацыю "чорных" спісаў сайтаў: Навошта ствараць ім рэкламу?

На фота: Уладзімір Рабаволаў і Дуня Міятавіч, прадстаўнік АБСЕ па свабодзе СМІ.

Пра гэта ў інтэрв'ю Еўрарадыё распавядае першы намеснік начальніка Аператыўна-аналітычнага цэнтра пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь Уладзімір Рабаволаў.

Еўрарадыё: У сваім выступе ў АБСЕ вы казалі пра тое, што манаполія Белтэлекама перадусім стрымлівала развіццё ІТ-сферы. Ці сапраўды стварэнне Нацыянальнага цэнтра абмену трафікам (НЦАТ) дапаможа стварыць канкурэнцыю?

Уладзімір Рабаволаў: Не магу сказаць, што гэта галоўны фактар. Я ў сваім выступе ў АБСЕ казаў, што ёсць шэраг фактараў, якія стрымліваюць развіццё ІТ-сферы ў Беларусі. Адзін з іх - гэта фактычная манаполія Белтэлекама. Сказаць, што адзіны, - гэта не так. З Белтэлекамам звязана шмат станоўчага. Гістарычна склалася, што гэта найбуйнейшы нацыянальны тэлекам. Многае, што зроблена ў рэспубліцы, зроблена дзякуючы ўдзелу Белтэлекама, хоць гэта не адзіны суб'ект на нашым рынку. Асноўная частка сеткі, каля 80 адсоткаў, знаходзіцца ва ўласнасці Белтэлекама. Ён фактычна ўладальнік вонкавага шлюза, увесь трафік праходзіць праз яго, і потым ён яго рэалізуе іншым. Парытэту коштаў дасягнуць не атрымалася. Напэўна, гэта ў пэўнай ступені праблема. Мы вывучалі сусветную практыку. Рэформа нацыянальных тэлекамаў закранула шматлікія краіны Цэнтральнай і Ўсходняй Еўропы. Мы тут не першыя, гэта сладзеная практыка. Мяркую, стварэнне звычайнага канкурэнтнага асяроддзя будзе ўмовай для павышэння эфектыўнасці дзейнасці ўсіх удзельнікаў рынка, у тым ліку і Белтэлекама.

Можна прывесці прыклад з сотавымі аператарамі. Калі быў адзін Вэлком, вы памятаеце, якія былі кошты. Цяпер тарыфы сталі агульнадаступнымі, і ў нас развітая канкурэнцыя.

Еўрарадыё: Вы казалі, што стварэнне НЦАТ у 2,5 разы дазволіла зменшыць кошт трафіку для правайдараў. Атрымліваецца, цэнтр ужо працуе?

Уладзімір Рабаволаў: Стварэнне НЦАТ выклікала пэўныя чаканні. Ужо ёсць інфармацыйнае асяроддзе, таму канкурэнцыя пачала рэалізоўвацца. У тым ліку, адчуўся рух з боку Белтэлекама, і кошты ўпалі.

Пакуль НЦАТ яшчэ не рэалізуе ў поўнай меры свае функцыі. Для гэтага неабходна рашэнне пэўных задач: у першую чаргу, стварэнне інфраструктуры, тэхнічнае абсталяванне і, самае галоўнае, значныя інвестыцыі. З гэтай мэтай створана прадпрыемства "Беларускія воблачныя тэхналогіі", адным з сузаснавальнікаў якога з'яўляецца НЦАТ. Хуткім часам мы адчуем пэўныя вынікі яго дзейнасці.

Еўрарадыё: У Малдове, калі адмянілі манаполію на вонкавы шлюз, далі магчымасць прыватным правайдарам і сотавым аператарам мець свае шлюзы, і сапраўды пачалося актыўнае развіццё. Напрыклад, за тыя ж 100 тысяч там можна набыць анлім з хуткасцю ў 10 разоў большай, чым у таго ж "Байфлай". Ці будзе ў нашых правайдараў магчымасць мець свае вонкавыя каналы?

Уладзімір Рабаволаў: Вызначэнне НЦАТа нацыянальным аператарам з'яўляецца першым крокам. Гэты працэс будзе працягнуты. Напэўна, рэальная канкурэнцыя мяркуе наяўнасць большай колькасці суб'ектаў. Мы павінны адказна падыходзіць да таго, што было створана ў нашай краіне. Усё ж Белтэлекам - сур'ёзная арганізацыя, гэта сацыяльнае пытанне, там больш за 20 тысяч работнікаў, сфармаваны калектыў, традыцыі... Ствараючы новае, неабходна ўлічваць тое добрае, што было зроблена да нас.

Еўрарадыё: ААЦ - незалежны рэгулятар, у чым сутнасць рэгулявання? Што вы робіце?

Уладзімір Рабаволаў: У першую чаргу, гэта магчымасць для ўдзельнікаў рынку звяртацца ў дадзены орган, калі па нейкіх чынніках не забяспечваюцца ўмовы для добрасумленнай канкурэнцыі на рынку. ААЦ валодае паўнамоцтвамі, каб усебакова, без азірання на карпаратыўныя інтарэсы, разгледзець адпаведную сітуацыю і прыняць па ёй рашэнне.

Еўрарадыё: Напрыклад?

Уладзімір Рабаволаў: Да нас паступае ліст ад юрасобы, якая скардзіцца на дзяржаўны суб'ект, які спрабуе ўсталяваць дадатковую плату за размяшчэнне інфраструктуры. У прынцыпе, гэта законна, але ААЦ разглядае заяву, каб выказаць сваю пазіцыю па дадзеным пытанні. Плату не ўвялі, калі б увялі, то гэта выклікала б падаражэнне паслуг. Гэта не публічна, але мы рэгулярна разглядаем такія пытанні. У нас ёсць эканамісты, юрысты, якія спецыялізуюцца па дадзеным кірунку.

Для рашэння найбольш важных пытанняў у нас створаны савет незалежнага рэгулятара, куды акрамя службовых асобаў нашага цэнтра ўключаны вельмі аўтарытэтныя людзі: прадстаўнікі бізнэсу і акадэмічных кругоў, пазіцыя якіх забяспечвае максімальна шырокі ахоп меркаванняў і інтарэсаў, прыняцце найболей аб'ектыўных рашэнняў.

Еўрарадыё: Хто ў гэты савет уваходзіць, і якія ён функцыі выконвае?

Уладзімір Рабаволаў: Склад савета вызначаны ўказам прэзідэнта. Ён займаецца найболей важнымі пытаннямі, дзе трэба незалежнае меркаванне. З часам усё выраўняецца, і функцыі прыватных арганізацый будуць павялічаны, гэтак жа, як роля незалежнага рэгулявання ў Інтэрнэце. Але пакуль выпрацавана такая схема, каб не памыліцца, прыцягваем погляд збоку.

Еўрарадыё: Напрыклад, пытанне адмены пашпартоў у інтэрнэт-кафэ выносілася на савет?

Уладзімір Рабаволаў: Яно абмяркоўвалася.

Еўрарадыё: Савет паўплываў?

Уладзімір Рабаволаў: Не толькі савет. Тут мы мелі зносіны і з няўрадавымі арганізацыямі, нам звароты паступалі, мы прасілі ўносіць прапановы. Гэта пытанне было балючым не толькі для грамадзян, але і для ўладальнікаў інтэрнэт-кафэ. Яны на першых этапах, калі рыхтаваўся 60-ы ўказ, казалі: давайце па пашпартах, дзе мы возьмем сродкі на відэафіксацыю? У выніку апынулася, што схема была не вельмі зручная. Ёсць дадзеныя пра тое, што некаторыя ўладальнікі інтэрнэт-кафэ і сёння не асабліва жадаюць адыходзіць ад пашпартоў.

Еўрарадыё: Чаму?

Уладзімір Рабаволаў: Укладаць грошы трэба.

Еўрарадыё: Ім абавязкова ўсталёўваць камеры, калі няма пашпартнага кантролю?

Уладзімір Рабаволаў: На свой выбар яны могуць усталёўваць не толькі камеры, але і ажыццяўляць ідэнтыфікацыю праз смс ці іншым спосабам.

Еўрарадыё: Калі я сёння пайду ў інтэрнэт-кафэ, мне не трэба браць пашпарт?

Уладзімір Рабаволаў: Многае будзе залежаць ад кіраўніцтва кафэ. Дзесьці вы яшчэ можаце патрапіць на пашпартную сістэму.

Еўрарадыё: А калі пашпарт не патрэбны, як жа мяне зафіксуюць?

Уладзімір Рабаволаў: Гледзячы якое праграмна-тэхнічнае рашэнне яны прынялі.

Еўрарадыё: Яны самі могуць прымаць рашэнне?

Уладзімір Рабаволаў: Ёсць адкрыты пералік спосабаў ідэнтыфікацыі, адзін з якіх уладальнікі інтэрнэт-кафэ павінны рэалізаваць. Самае галоўнае, што прад'яўленне пашпарта не з'яўляецца абавязковым.

Еўрарадыё: Навошта гэта наогул трэба?

Уладзімір Рабаволаў: Пытанне адказнасці.

Еўрарадыё: Чалавек, які жадае зрабіць штосьці, знойдзе спосаб, як схавацца, напрыклад проксі-серверы.

Уладзімір Рабаволаў: Гэта не так проста. Нават яны пакідаюць свае сляды. Вядома, на 100 адсоткаў усе рызыкі для бяспекі грамадзян не здымаюцца. Але вядзецца праца па мінімізацыі гэтых пагроз. Гэта не толькі наша практыка, гэта еўрапейская і сусветная практыка. У многіх краінах з дастаткова развітым інтэрнэтам значна больш жорсткія рэжымы.

Еўрарадыё: Калі гэта wifi у аэрапортах, можна зразумець боязь тэрарызму. А што рабіць з рэстаранамі і кафэ, якія таксама былі вымушаны прасіць пашпарты? Многія, дарэчы, проста не рабілі гэтага. Іх каралі? Шмат каго пакаралі за парушэнне ўказу 60?

Уладзімір Рабаволаў: Мы падымалі адміністрацыйную практыку за мінулы год, было ўсяго 5 выпадкаў складання адміністрацыйных пратаколаў за парушэнні 60 указу, і гэта не было звязана з інтэрнэт-кафэ. Пратаколы галоўным чынам складаліся падатковымі органамі і былі звязаны з рэалізацыяй тавараў, аказаннем паслуг, выкананнем работ з выкарыстаннем рэсурсаў, размешчаных па-за нацыянальным сегментам.

Хачу сказаць, што шматлікія нормы 60 указу прыняты з мэтай абароны маёмасных правоў грамадзян. Напрыклад, чалавек набывае няякасны сотавы тэлефон і спрабуе прад'явіць прэтэнзіі, але знайсці прадаўца немагчыма. Так з'явілася норма, якая абавязвае рэалізоўваць тавары, працы і паслугі толькі на рэсурсах, якія размешчаныя на тэрыторыі Беларусі. Але практыка такая, што няшмат парушэнняў. Гэта дрэнна ці добра? На мой погляд, добра. Былі выпрацаваны зразумелыя для ўсіх правілы, і сістэма дысцыплінавалася.

Еўрарадыё: Вы казалі пра спіс абмежаванага доступу, пра тое, што можна падаць апеляцыю. А як сайту даведацца, што ён у спісе, калі спіс закрыты?

Уладзімір Рабаволаў: Гэта працэдура прапісана. Вядзенне спісаў ускладзена на БЕЛГДІЭ, яна фарміруе гэтыя спісы на падставе матываваных заключэнняў, якія накіроўваюць упаўнаважаныя дзяржорганы. Наколькі мне вядома, большасць гэтых сайтаў утрымоўваюць порнаматэрыялы і старонкі экстрэмісцкага характару. Мне далі інфармацыю, што ўсяго ўваходзіць 119 рэсурсаў. Чаму нельга адкрыта паглядзець? Калі б яны былі ў адкрытым доступе, то да іх была б выклікана дадатковая цікавасць. Навошта ствараць ім рэкламу? Тым больш, яны ж маюць абмежаваны доступ толькі для дзяржорганаў.

Еўрарадыё: Дарэчы, дзе яны зачынены? У школе?

Уладзімір Рабаволаў: Так. Гэта таксама дзяржаўная навучальная ўстанова.

Еўрарадыё: А ў вас адчыняюцца гэтыя сайты?

Уладзімір Рабаволаў: Ну, :) калі мы займаемся гэтымі пытаннямі, напэўна, павінны адчыняцца. Але я на гэтыя сайты не хаджу. У мяне іншая праца і няма часу хадзіць па сайтах, якія ў спісе. Калі будзе нейкае парушэнне, якое закранае нашу кампетэнцыю, мы можам выйсці з хадайніцтвам пра занясенне сайта ў спіс.

Еўрарадыё: Па вашай прапанове кагосьці ўносілі?

Уладзімір Рабаволаў: Не. Мы ні разу не ініцыявалі занясенне ў спіс.

Еўрарадыё: Вы казалі, што калі сайт не згодны, ён можа звярнуцца з апеляцыяй. Як яму даведацца, што ён у спісе?

Уладзімір Рабаволаў: Гэта інфармацыя ў БелДІЭ. Мяркую, зацікаўленыя могуць звярнуцца туды.

Еўрарадыё: Паведамлялася, што сярод сайтаў у спісе ёсць "Хартыя'97" і "Беларускі партызан". За што іх туды ўнеслі?

Уладзімір Рабаволаў: Не адкажу адназначна. Мы такога хадайніцтва не накіроўвалі. Я толькі выказаў здагадку, што, магчыма, за парушэнне аўтарскіх правоў.

Еўрарадыё: Калі сайт выправіўся, перастаў парушаць, яго могуць прыбраць са спісу?

Уладзімір Рабаволаў: Я выказаў сваю пазіцыю, што апеляцыя - гэта дапушчальны механізм, магчымасць апеляцыі павінна быць. На канферэнцыі АБСЕ выступаў адзін з дакладчыкаў на пленарным пасяджэнні, ён казаў: павінна быць празрыста, матывавана, і права на апеляцыю. У нас працэдура празрыстая, занясенне ў спіс матываванае і ёсць права на апеляцыю.

Еўрарадыё: Яна не зусім празрыстая, таму што сайты не апавяшчаюць. Не прыходзіць паведамленне, што ваш сайт знаходзіцца ў спісе. Бо празрыстасць як раз у тым, каб сайт ведаў, што ён парушыў і за што яго ўнеслі?

Уладзімір Рабаволаў: Мяркую, вельмі рэдка ўладальнікі падобных інтэрнэт-рэсурсаў дзейнічаюць легальна, маюць афіцыйныя рэквізіты, па якіх можна звярнуцца і праінфармаваць. Але ў любым выпадку пры ўдасканаленні заканадаўства мы падумаем, як лепш даводзіць грамадскасці гэты выгляд інфармацыі. Але пры гэтым важна не падагрэць да інтэрнэт-рэсурсаў, якія маюць відавочна экстрэмісцкі характар, нездаровую цікавасць.

Еўрарадыё: Вы, напэўна, бачылі каментары пра тое, што ААЦ - гэта спецслужба?

Уладзімір Рабаволаў: Не толькі бачыў, але і чуў.

Еўрарадыё: Было б цікава даведацца, у чым функцыі ААЦ? Чым вы займаецеся?

Уладзімір Рабаволаў: Мы займаемся пытаннямі тэхнічнай абароны інфармацыі, абароны інфармацыйных рэсурсаў дзяржорганаў і іншых суб'ектаў. Забяспечваем бяспеку інфармацыйных сістэм, з дапамогай якіх ажыццяўляецца кіраванне крытычна важнай інфраструктурай краіны.

Мы таксама з'яўляемся адміністратарам нацыянальнай даменнай зоны, спецыяльна ўпаўнаважаным органам па забеспячэнні бяспекі нацыянальнага сегмента сеткі Інтэрнэт.

І, вядома, мы прымаем актыўны ўдзел у паскораным развіцці інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій. Усе гэтыя функцыі прапісаны ў заканадаўстве.