Мілінкевіч: Людзі стаміліся не толькі ад улады, але і ад апазіцыі

22/01/2016 - 10:24

Еўрарадыё: Такое ўражанне, што вы апошнім часам адышлі ад кіравання Рухам “За свабоду” і наогул ад палітыкі.

Аляксандр Мілінкевіч: У Руху я выконваю свае функцыі, днямі ездзілі ў Баранавічы, абіралі новага рэгіянальнага старшыню. Але праўда: палітычныя функцыі ў Руху ўжо перадаў больш маладым — Алесю Лагвінцу і Юрасю Губарэвічу. У палітыцы павінная быць змена пакаленняў. Гэта не азначае, што я іду на пенсію, але я ніколі не даваў абяцання, што да канца дзён сваіх буду займацца палітыкай. Якой у Беларусі няма. Сам я цяпер займаюся больш адукацыйнымі і культурніцкімі праектамі. Яны таксама важныя, хоць, можа, не так цікавыя журналістам.

Еўрарадыё: Якія канкрэтна палітычныя функцыі вы ўжо перадалі маладым?

Аляксандр Мілінкевіч: Набліжаецца чарговая выбарчая кампанія — парламенцкая. І Рух падбірае кандыдатаў, якіх ён будзе падтрымліваць. Кандыдатаў мы падбіраем не па партыйнай прыналежнасці — яны могуць быць з розных партый ці беспартыйнымі. Але яны мусяць падзяляць нашы каштоўнасці: вольная Беларусь, еўрапейскі кірунак развіцця. Такіх людзей у нас некалькі дзясяткаў. Я лічу, што на выбары трэба хадзіць меншай колькасцю, але больш якаснай. Што праўда, няма ў нас сумленнага падліку галасоў, і паўстае вечнае пытанне: “Навошта ўдзельнічаць, ці не прыніжэнне гэта — ісці на выбары, якіх няма?” Але я лічу важным дэманстраваць грамадству, што ёсць персанальная альтэрнатыва, альтэрнатыва бачання шляху развіцця. Калі ж альтэрнатыву не дэманстраваць, то людзі скажуць: “Ну і праўда — хто, калі не ён?” Таму трэба на выбары хадзіць, але не трэба хлусіць і шчыра выбаршчыкам казаць: "Мы ўсе разумеем, што рэальнага падліку галасоў няма, выбары фальсіфікуюцца, але я прыйшоў, каб з вамі сустрэцца". І нават 5 хвілін на тэлебачанні — шанец дайсці да людзей, бо не хапае беларусам камунікацыі, не хапае веры ў сябе. Апроч таго, выбары даюць магчымасць паказаць выбаршчыкам новыя твары ў палітыцы, бо людзі стаміліся не толькі ад улады, але і ад апазіцыі.

Еўрарадыё: У выбарах вы ўдзельнічалі адзін раз — прэзідэнцкіх 2006 года. Але з таго часу прайшла не адна выбарчая кампанія. Узнікае пытанне — ці не выпадковы чалавек вы ў палітыцы?

Аляксандр Мілінкевіч: Не думаю, што мяне можна назваць выпадковым. Ужо ў час перабудовы я быў актыўны і мы ў Гродне стварылі адну з першых незалежных арганізацый “Паходня” пад кіраўніцтвам Міхася Ткачова. Удзельнічаў у Гродне два разу ў парламенцкіх выбарах, у 2001 годзе быў кіраўніком выбарчага штабу кандыдата ў прэзідэнты Сямёна Домаша. Дарэчы, да гэтага часу лічу, што гэта быў найлепшы кандыдат ад апазіцыі за ўсе часы — не толькі простыя людзі, але і ва ўладзе яго шмат хто падтрымліваў.

Еўрарадыё: Але пра пасля 2006 года патлумачце. А то ўзнікаюць думкі, што Гродна — гэта ваш узровень…

Аляксандр Мілінкевіч: Я лічу, што кампанія 2006 года атрымалася. У чым, калі не было перамогі? Ведаеце, падчас кампаніі і пасля яе быў выдатны настрой, была энергетыка. Пра гэта скажуць усе, хто браў удзел у пратэстах на Плошчы. Была вера ў тое, што мы баронім сваю годнасць — страх быў велізарны перад Плошчай, але людзі вышлі. Вы мне цяпер кажаце — а чаму Мілінкевіч наступныя два разы на выбары не хадзіў…

Еўрарадыё: Гэта вы кажаце, што на выбары палітыкі павінныя ісці, пра паказаць альтэрнатыву казалі, пра паказаць іншы шлях…

Аляксандр Мілінкевіч: Мы павінныя праяўляць адказнасць. І калі мы ходзім на выбары “ў растапырку”, нейкімі там калонамі — ніводзін аргумент мяне не пераканае, што трэба на выбарах нейкія свае сацыяльныя групы браць. У нас адна сацыяльная група — “пратэстныя”, якія хочуць еўрапейскага жыцця. Але калі мы калонамі ходзім, то людзі расчароўваюцца: “Ізноў апазіцыя не здолела аб’яднацца! Прыйдуць да ўлады і не будзе з іх толку!” І я лічу: калі не аб’ядналіся — не варта ісці. Падчас леташняй кампаніі я да апошняга разважаў: можа, варта пайсці? І не пайшоў, таму што, не аб’яднаўшыся, мы выглядаем слабымі. І сёння бачна, што кампаніі і 2010, і 2015 не дадалі аптымізму. Не так важна, колькі арыштавалі, колькі пабілі — кампаніі не дадалі веры, што гэта правільны шлях. Мы спрыяем, калі ходзім “у растапырку”, павелічэнню песімізму ў грамадстве.

Еўрарадыё: Ці не вам, адзінаму “адзінаму кандыдату” за ўсю гісторыю апазіцыі, трэба было і зараз тую апазіцыю аб’ядноўваць, а не чакаць, пакуль яна самааб’яднаецца?

Аляксандр Мілінкевіч: І спрабаваў! Сядзеў месяцамі перад 2015 годам. Паўгода спрабавалі — усім надакучыла, усіх дастала. Кажуць: гэта ж так проста — правялі Кангрэс, выбралі дэмакратычна і ўсё. Не змаглі!

Еўрарадыё: Чаму? Я чуў версію, што адна вядомая ў апазіцыі асоба на апошнім этапе ўсіх перасварыла.

Аляксандр Мілінкевіч: Не пагаджуся. Нельга казаць, што вінаваты нехта адзін, — адказнасць нясуць усе, і я ў тым ліку. Можна, канечне, расказваць, што я — менш, а яны — больш, але не цікава гэта нікому! Усе адказныя.

Еўрарадыё: Асабіста ваша адказнасць ў чым?

Аляксандр Мілінкевіч: Можа, замала размаўляў з тымі, хто вырашаў — з лідарамі. Трэба персанальна размаўляць і сам-насам. Недахоп камунікацыі быў, і я думаю, што мы сядзелі за сталом, дзе не ўсе да канца шчыра кажуць. Так бывае… Ну і трэба шукаць прыхільнікаў. Бо там жа раскладка такая: адны за адну схему, другія — за другую. Тут усе былі за Кангрэс, але не маглі вырашаць, як на той Кангрэс абіраць дэлегатаў. Бо хто мае большасць дэлегатаў, той і выйграе. І кожны думаў пра сябе — эгаістычнае на першым месцы.

Еўрарадыё: Ці магчымы сёння кампраміс паміж апазіцыяй і ўладай?

Аляксандр Мілінкевіч: Кампрамісу, можа, цяжка дасягнуць, але вельмі важна ведаць, што і ва ўладзе ёсць людзі, якім незалежнасць Беларусі таксама важная, як і апазіцыі. І калі мы будзем лічыць, што калі нехта працуе ва ўладнай установе, то ён паскуднік і вораг, а я ў апазіцыі і таму “залаты хлопчык”, — гэта вялікая памылка. Трэба разумець, што і ва ўладзе ёсць людзі, якія могуць быць паплечнікамі ў барацьбе за незалежнасць. Таму трэба і такі кантакт шукаць, хоць гэта не проста. Бо давяла сістэма людзей да такога жаху, і гэты жах большы ва ўладзе, чым у простых грамадзян, што цяжка пабудаваць звычайную, людскую размову аб праблемах краіны. Некалі былі спробы рабіць платформы для такога дыялогу, але яны аказаліся няўдалымі. Працягваць такія спробы трэба, бо ёсць пагроза існаванню краіны.

Еўрарадыё: Ну, вось “Гавары праўду” спрабуе дыялог завязаць, у парламент на сустрэчы ходзяць, а астатняя апазіцыя кажа, што яны прадаліся, што агенты…

Аляксандр Мілінкевіч: Я катэгарычна супраць развешвання ярлыкоў, пакуль мы не дасталі з шуфлядаў КДБ адпаведных дакументаў. Час пакажа — будуць яны некалі ўсім вядомыя. І час пакажа, чыя і якая стратэгія добрая. Чую, кажуць, што іх прасунуць у парламент, і гэта будзе падстаўная апазіцыя ў парламенце. Паглядзім, якая яна будзе і ці будзе яна там яшчэ! Але я лічу так: калі апазіцыя, нават у такой недэмакратычнай краіне, як наша, пры адсутнасці выбараў, трапіць у парламент — гэта добра. Але нельга, каб апазіцыю туды прызначылі. Калі апазіцыю рэгіструюць незалежна ад таго, колькі яна галасоў сабрала, калі ім, як уладным кандыдатам, проста пішуць гэтыя адсоткі — гэтую рысу нельга перайсці. Бо гэта стане вядома, і скажуць: дык і апазіцыя не лепшая за ўладу!

Еўрарадыё: Так ужо кажуць пасля выбараў 2010 года — ужо ніхто не хавае, што неабходную колькасць подпісаў сабралі далёка не ўсе, але ўлады зарэгістравалі ўсіх ахвочых, і ніхто не быў супраць!

Аляксандр Мілінкевіч: І абвінавачванні гэтыя абсалютна справядлівыя…

Еўрарадыё: Можа, такую апазіцыю, дакладней яе лідараў, варта было б адправіць у адстаўку? Тым больш што ў лідарах яны найчасцей ужо вельмі шмат гадоў.

Аляксандр Мілінкевіч: Тут кожная арганізацыя павінная сама вырашаць. Розныя сітуацыі бываюць. Проста змены праз тое, што ў некага ў пашпарце запісаны пазнейшы год, не варта праводзіць. Не, калі лідар распіхвае маладых і не дае ім падысці да кіравання, баючыся канкурэнцыі, — гэта кепска. Амаладжэнне патрэбнае, але маладых трэба рыхтаваць. Гэта працэс не хуткі, і ўсё мусіць адбывацца паступова. А не проста чалавека выкрасліць і выкінуць на сметнік.

Еўрарадыё: Чаму на сметнік? Вось вы думаеце, я так разумею, пра выхад на палітычную пенсію, таму прэтэндавалі на пасаду рэктара ЕГУ. Дарэчы, а вы ўпэўненыя, што за столькі гадоў у палітыцы не страцілі кваліфікацыю як навуковец і выкладчык?

Аляксандр Мілінкевіч: У пэўным сэнсе страціў. Хаця, кантакт з аўдыторыяй у мяне быў і ёсць выдатны. Ці ёсць у галаве веды? Пэўныя рэчы з таго, што я выкладаў у фізіцы, я падзабыў. Але мазгі ў мяне працуюць добра, і веды б я аднавіў. Канечне, я страціў форму як навуковец… Але ўніверсітэт — гэта таксама палітыка. Палітыка культурніцкая і адукацыйная перш за ўсё.

Еўрарадыё: На якую б пасаду вы пагадзіліся, калі б раптам такая прапанова прыйшла з самага верху?

Аляксандр Мілінкевіч: Я гатовы служыць на любой пасадзе, мне гэта цікава — праца ва ўладзе дае магчымасці. І для мяне гэта найперш адказнасць, а не асалода. На пасады выканаўчыя — міністры, мэры і гэтак далей — можна ісці, але толькі тады, калі ў нас будуць вольныя выбары. Калі гэтыя людзі будуць абірацца дэмакратычна абраным парламентам — так міністры звычайна абіраюцца. А ісці туды, дзе ні на што не ўплываеш і толькі чакаеш каманды, не варта. А ў парламент, нават недэмакратычны, трэба трапляць. Пры ўмове, што цябе сапраўды абралі, а не прызначылі.

Еўрарадыё: Якая ў вас пенсія і ці можна на яе пражыць?

Аляксандр Мілінкевіч: Вельмі цяжка. Ведаеце, я і ў выканкаме працаваў, і ва ўніверсітэце, і за мяжой, але налічылі мне пенсію па гадах, калі я перастаў працаваць. І таму пенсія ў мяне зараз каля 2,5 мільёнаў рублёў.

Еўрарадыё: Глядзіш, з такой пенсіяй жонка з хаты выганіць!

Аляксандр Мілінкевіч: Жонка ў мяне таксама грамадскі дзеяч, яна ўсё ведае і разумее і таму ніколі нічога мне не скажа. Дарэчы, ёй не так даўно споўнілася 55 гадоў, яна выйшла на пенсію, і ў яе тая яшчэ меншая — там і 2 мільёнаў няма. На такую пенсію чалавеку вельмі складана пражыць. Асабліва калі пенсіянер жыве адзін і трэба плаціць за кватэру, святло, тэлефон — я не ведаю, за што яны харчуюцца!

Еўрарадыё: Маеце якія дадатковыя прыбыткі, працу?

Аляксандр Мілінкевіч: Я чытаў публічныя лекцыі ў Оксфардзе, у Нямеччыне ў добрых універсітэтах, у Польшчы неаднаразова. Праўда, не пра фізіку, а пра палітыку — пра сітуацыю ва Усходняй Еўропе, у тым ліку ў Беларусі, кнігі выдаваў, рэдагаваў, і выходзілі яны і ў Чэхіі, і ў Беларусі. Ну, і ў нас жа арганізацыя ёсць. Праўда, там моцна не разгонішся — у грамадскай арганізацыі. У нас краіна такая, што калі пачнеш усё расказваць, то можа скончыцца як з Алесем Бяляцкім. Гэта ж і рэцыдыў яшчэ ёсць. Таму, на жаль, у гэтай краіне адкрыта ўсё не скажаш. Але нічога такога няма, за што мне было б сорамна: што я ўзяў нейкія грошы і стаў чыімсьці шпіёнам, агентам чыімсьці стаў працаваць — на шчасце, шкілетаў такіх за плячыма няма. Гэта легенды, што людзі ў грамадскім і палітычным жыцці косяць мільёны.

Еўрарадыё: Вы згадалі “шуфлядку КДБ”, дакументы з якой мы некалі абавязкова пабачым. Не страшна — а раптам там будуць дакументы на кагосьці з вашых паплечнікаў, а то і жонку?

Аляксандр Мілінкевіч: Канечне, гэта прыкра. Я б не хацеў, каб такое здарылася, веру, што такога не будзе. Я людзей ацэньваю па іх паводзінах, а не па падазрэннях — паводзіны адразу можна вызначыць. Безумоўна, можна прыгожа маскіравацца і крычаць гучней за іншых… Не, усё ж гэта відаць адразу — на што чалавек працуе. Але праўду трэба ўсё адно раскрыць. Не каб пакараць і пасадзіць, а каб даведацца праўду — праўда ачышчае.

Еўрарадыё: Вашы прагнозы на парламенцкую кампанію 2016 года?

Аляксандр Мілінкевіч: Я не ведаю, ці будуць у новым парламенце апазіцыянеры, калі вы пра гэта. Усё будзе залежаць ад стану эканомікі: чым горшы стан эканомікі — тым больш шанцаў, што яны там з’явяцца. З’яўленне апазіцыі ў парламенце — сімвал таго, што ідуць перамены. І тады лягчэй атрымліваць фінансавую падтрымку. А я за гэтую падтрымку. Нам нельга абваліць эканоміку — бо скарыстаецца ўсходні сусед. Таму калі зараз апазіцыянеры ў парламент трапяць, я нікога асуджаць не буду. Але апазіцыя павінная лічыць галасы асабліва ўважліва там, дзе ідуць апазіцыянеры.