Святар батальёна “Данбас”: Забіваць не даводзілася, але ўсё магчыма...

Размову з айцом Андрэем можна паслухаць:

Капелан “Данбаса” айцец Андрэй пасля 47 дзён на перадавой атрымаў адпачынак і паехаў на радзіму — у Херсонскую вобласць. Фактычна за некалькі дзён да таго, як яго батальён трапіў у акружэнне ў Ілавайску. Нашая з ім размова адбылася вечарам 29 жніўня, а ўжо ноччу і на наступны дзень, 30 жніўня, сталі вядомыя трагічныя падрабязнасці таго, як батальёны вырываліся з акружэння. І з якімі стратамі. Па просьбе айца Андрэя і з  прычын бяспекі прозвішча святара, месца яго жыхарства і службы, а таксама яго фотаздымкі не публікуюцца.

Еўрарадыё: Што прымусіла святара пакінуць свой прыход і паехаць ваяваць?

Айцец Андрэй: Чалавек, які мае гонар і годнасць, павінен неяк рэагаваць — я вырашыў адрэагаваць так. Нехта збірае ахвяраванні, нехта валанцёрыць, а я вырашыў, што я павінен быць у самым цяжкім месцы. І лічу гэта абавязкам кожнага праваслаўнага святара. Мне, наадварот, дзіўна, што нас так мала там. Я лічу, што гэта наш рэлігійны абавязак. Ён у тым, што хрысціянін павінен быць там, дзе цяжэй за ўсё, дзе перамагае зло. Бо калі такіх месцаў пазбягаць, то атрымліваецца, што ўся нашая вера не больш, як падман. Калі мы кажам, што хрысціянства павіннае змагацца са злом, але на практыцы гэтага змагання пазбягаем, значыць, усё наша жыццё дарэмнае. Таму я проста рэалізоўваю тое, пра што звычайна кажу на пропаведзях у нядзелю. І ўсе мае прыхаджане прынялі тое, што я раблю, як належнае. Я лічу сябе звычайным нармальным хрысціянскім святаром і не бачу нічога незвычайнага ў тым, што раблю.

Еўрарадыё: У сённяшняй украінскай, як і беларускай, арміі няма “пасады” капелана — кім вы ехалі ў батальён? І чаму менавіта “Данбас”?

Айцец Андрэй: Менавіта капеланам я ад пачатку і ехаў: папярэдне звязаўся з камандаваннем, мне сказалі, што капеланы патрэбныя, і я паехаў. Але вы маеце рацыю ў тым, што традыцыя капеланства ў нас страчаная і да цяперашніх падзей насіла такі віртуальны характар: асобныя людзі ў царкве замест рэальных спраў дэманстравалі паказушную актыўнасць. На самай справе капеланства — гэта практычнае суправаджэнне людзей падчас ваенных аперацый. Праўда, і вайны ў нас не было, і ніхто не мог уявіць, што некалі на нас нападуць: ХХІ стагоддзе, вакол нібыта цывілізаваныя краіны.. Але жыццё паказала, што ўсё не зусім так, як мы сабе ўяўлялі. А батальён “Данбас” я выбраў таму, што там жыхары Данецка і Луганска, якія першыя далі адпор агрэсіі.

Еўрарадыё: Усё ж афіцыйна вас залічыць капеланам у батальён не маглі, і вы, наколькі я ведаю, лічыцеся радавым. Даводзіцца выконваць усе яго абавязкі?

Айцец Андрэй: А гэта ўжо справа прыватнай дамоўленасці з камандаваннем: у першую чаргу я святар і толькі ў другую — салдат. І ў нас ёсць адмысловая паходная царква. Дзякуй за яе ўкраінцам, на ахвяраванні якіх я змог усё неабходнае набыць.

Еўрарадыё: У інтэрв’ю Еўрарадыё камбат “Данбаса” Сямён Сяменчанка казаў, што адчувае небяспеку таго, што вайна і смерці ператвораць яго ў звера. Ён звяртаўся да вас з гэтай нагоды, шукаў паратунку ў рэлігіі?

Айцец Андрэй: Я не буду адказваць на гэта пытанне — гэта нашы асабістыя з ім адносіны.

Еўрарадыё: Са слоў Сяменчанкі таксама вядома, што ў батальёне ёсць беларусы — якія ў іх адносіны з рэлігіяй?

Айцец Андрэй: З улікам таго, што беларускія ўлады неадназначна ставяцца да такіх добраахвотнікаў, я б не хацеў асабліва засяроджвацца на гэтай тэме — ролі грамадзян Беларусі. Я б не хацеў, каб гэта нейкім чынам было скарыстанае супраць… Таму я не буду казаць пра канкрэтных людзей, але скажу, што сапраўднае рэлігійнае жыццё ў такіх крытычных сітуацыях дастаткова парадаксальнае. І таму патрабаваць ад людзей выканання ўсіх абрадаў і жорсткай царкоўнай практыкі я не лічу патрэбным. Для мяне больш важна, каб яны сапраўды не азвярэлі, не загарэліся нянавісцю і жаданнем усіх забіваць. І з гэтага пункту гледжання я магу сведчыць, што батальён “Данбас” — дастаткова хрысціянскае падраздзяленне, у якім такіх рэчаў, як жорсткасць і нянавісць, прынамсі ў пераважанай большасці людзей, не існуе. Гэта тычыцца ў тым ліку і беларусаў. Таму я б не сказаў, што хлопцы высокую рэлігійнасць дэманструюць: пераважная большасць з іх з Данецкай і Луганскай абласцей, дзе амаль самы нізкі ўзровень рэлігійнасці. Як, дарэчы, і ў мяне на поўдні, на Херсоншчыне, дзе я маю гонар служыць святаром. Тут я, дарэчы, і на сёння знаходжуся — я цяпер у адпачынку, які атрымаў пасля 47 дзён знаходжання ў зоне АТА.

Еўрарадыё: У батальёне ёсць добраахвотнікі з розных краін, але не ўсе гэта ўхваляюць — якая ваша пазіцыя на гэты конт?

Айцец Андрэй: Я пазітыўна стаўлюся да такіх рэчаў: у Францыі ёсць Замежны легіён — чаму гэтую практыку нельга ўзяць на ўзбраенне Украіне, якая адчувае неабходнасць у кваліфікаваных кадрах? Ну, і ў добраахвотніках таксама. Я лічу, што гэта цалкам легітымная і прымальная практыка, не бачу ў гэтым нічога супрацьзаконнага. Нічога супраць маральнага закона, скажам так.

Еўрарадыё: Ці заўжды ўдаецца дагрукацца да чалавека, якім з нейкай прычыны авалодвае нянавісць? Калі, да прыкладу, учора ты з сябрам еў з адной міскі, а сёння ён не вярнуўся з бою?

Айцец Андрэй: Знайсці ў такім выпадку падыход вельмі цяжка. І гэтая лютасць ёсць не толькі ў яго, але і ў мяне таксама — я таксама жывы чалавек, і мне таксама апісаная вамі сітуацыя зусім не падабаецца. Апроч малітвы і Божага саўдзелу нішто гэты праведны гнеў не можа спыніць. Тым больш што гэтая крыўда, гэты гнеў маюць  аб’ектыўныя перадумовы. І таму падчас размовы з чалавекам неабходна гаварыць пра Бога, прабачэнне, пакоры, як бы пафасна ці фантастычна гэта ні гучала ў такіх умовах. Проста дзеля таго, каб чалавек не ўзлаваўся і помста не стала для яго на першае месца.

Еўрарадыё: Сітуацыі на вайне бываюць розныя — вы здольныя забіць чалавека?

Айцец Андрэй: Ніхто не заб’е салдата, які ваюе побач са мной, толькі таму, што я святар. Я даволі нядрэнна страляю. Пакуль што мне, на шчасце, не даводзілася страляць у людзей, але, на жаль, сітуацыя такая, што ад гэтай здольнасці можа залежаць жыццё тых, хто побач са мной. Калі б справа тычылася аднаго мяне, то я б, можа, і стаяў перад выбарам: страляць мне на паражэнне ці не? Але ў сітуацыі, калі будзе пагражаць небяспека людзям, якія на мяне спадзяюцца, такога выбару не існуе. Гэта калізія духу Евангелля і духу вайны, але, на жаль, так ёсць. Я вырашыў для сябе гэтую калізію наступным чынам: бацькі атрымаюць сваіх дзяцей жывымі і здаровымі не толькі дзякуючы маёй апецы духоўнай, але і маёй фізічнай падтрымцы на полі бою. Як да гэтага паставіцца царква, я не ведаю. У мяне ёсць блаславенне ад епіскапа і патрыярха, але я чуў рознае стаўленне да такой маёй пазіцыі ў асяродку духавенства.

Еўрарадыё: Нават ва ўкраінскай царкве не ўсе вас падтрымліваюць?

Айцец Андрэй: Акурат ва ўкраінскай царкве мяне падтрымліваюць усе. Але стаўленне да воінскага абавязку з’яўляецца прадметам дыскусіі не толькі ва ўкраінскай царкве: ці мае права святар браць у рукі зброю і забіваць — гэта даўняя спрэчка. Да прыкладу, Каноны забараняюць святару браць у рукі зброю і забіваць людзей. Але даволі часта абарончая вайна не абыходзіла бокам і царкву. Не, канечне, ёсць варыянт стаць, змірыцца і памерці, але чым мая, у дадзеным выпадку, смерць дапаможа падраздзяленню? Не, цалкам верагодна, што гэта індывідуальная праява святасці. Але ў калектыўным сэнсе гэта толькі аслабіць падраздзяленне і дасць ворагу шанец нас перамагчы. Калі будзе патрэбна, я буду бараніцца ў царкоўным судзе. Бо лічу, што гэтае маё права павіннае быць асвечанае. Калі мы асвячаем воінаў, калі яны ідуць у бой, калі мы іх прычашчаем, то павінныя інакш ставіцца і да баявых дзеянняў саміх святароў. Гэта вайна, тут не ў цацкі гуляюць і нельга ўсё вырашыць па законе. Пакуль, на шчасце, я яшчэ не страляў у чалавека. Як гэта ні дзіўна, бо я не ўхіляюся ад удзелу ў баявых дзеяннях, у тым ліку і на перадавой. Але ніхто не кажа за тое, што гэтага не будзе.

Еўрарадыё: З вашым стаўленнем да біблейскага “Не забі” вызначыліся, а як з тым, што ўсе людзі — браты? На вайне і гэтая норма не працуе?

Айцец Андрэй: Не ведаю, у мяне сярод чачэнцаў, што там ваююць, няма братоў. Вядома, усе людзі браты. Але расійскія маргіналы, гэтыя вайскоўцы, якім не знайшлося месца ў расійскай арміі, розныя бандыты з Каўказа — іх цяжка назваць братамі. Калі казаць пра тое, што там ёсць расійскі спецназ, то ён там быў ад пачатку. Проста цяпер яго роля праяўляецца больш рэльефна, бо мясцовыя рэсурсы жывой сілы проста скончыліся, і так званыя “добраахвотнікі”, наёмнікі з Расіі, таксама заканчваюцца. Таму і роля расійскіх вайскоўцаў робіцца больш відавочнай. І таму цяпер ужо можна казаць: больш выяўляецца менавіта супрацьстаянне дзяржаў, што раней камуфлявалася. Хаця… бандытаў узначальваў Гіркін — чалавек з расійскім грамадзянствам, масквіч. Палітычна іх узначальваў Барадай — таксама з Масквы. Безлер — грамадзянін Расіі, потым прыйшоў галоўны гэбіст Прыднястроўя Анціфееў — чалавек, які адкалоў Прыднястроўе ад Малдовы. Гэта ж не проста людзі з вуліцы. Калі б нейкі “патрыёт” Данбасу прыйшоў з вуліцы і захацеў кіраваць працэсам, то людзі б хутка паказалі яму яго месца — прычым месца тое было б на два метры пад зямлёй. Таму ад пачатку было відавочна, хто ўсім запраўляе на самай справе. Але калі спачатку гэта камуфлявалася, то цяпер ужо выяўляецца.

Еўрарадыё: Да падзей сённяшняга дня…

Айцец Андрэй: Я не каментую падзей, якія цяпер адбываюцца. Толькі па заканчэнні гэтай аператыўнай сітуацыі можна будзе атрымаць каментар (размова адбывалася вечарам 29 жніўня, у той час, калі батальён “Данбас” знаходзіўся ў акружэнні — Еўрарадыё).

Еўрарадыё: Вы цяпер у адпачынку — у сваю царкву заходзілі?

Айцец Андрэй: Безумоўна! Няўжо я буду проста адпачываць? Я адразу вярнуўся ў царкву, каб паслужыць са сваімі людзьмі хаця б той час, пакуль ёсць такая магчымасць. Я ж святар менавіта гэтай вёскі і буду весці службу, пакуль магу. Потым я ізноў вярнуся ў шэрагі Нацыянальнай гвардыі Украіны і буду падтрымліваць салдат — там я патрэбны, напэўна, нават больш, чым тут. Хаця часам бывае цяжка ацаніць гэтую неабходнасць, але тым не менш… Не, там гэтая падтрымка патрэбная і інстытут капеланства будзе адроджаны і ва ўкраінскай, і ў беларускай, і, хутчэй за ўсё, у расійскай арміі таксама. Хаця я шчыра спачуваю магчымым капеланам дэсанту расійскага войска, бо цяпер яны вядуць захопніцкую вайну, а я не ўяўляю сябе ў такой ролі — капелана войска захопнікаў.

Еўрарадыё: У батальёна “Данбас” капелан ёсць, але ў пераважнай большасці вайсковых частак сваіх святароў няма. Не адчувалі з боку іншых батальёнаў зайздрасці, вас не заклікалі перайсці?

Айцец Андрэй: Не, нічога такога не было і не адчувалася. Увогуле, гэта павінна быць цэнтралізаваная царкоўная місія, царкоўна-дзяржаўныя павінныя быць стасункі нармальныя. А ў нас гэтыя стасункі, на жаль, у нулявой фазе: у нас ні дзяржава, ні царква, ні армія не выконваюць свае функцыі так, як павінныя іх выконваць у ідэале. Тут справа ў дзяржаўнай волі і пытанне царкоўнай волі — што трэба ўводзіць інстытут капеланства ў арміі. А пакуль што капеланы на гэтай вайне на ўсходзе Украіны — выключна добраахвотнікі. Наколькі я ведаю, на ўвесь фронт толькі тры капеланы разам са мной. Яны, як і я, узялі блаславенне ў епіскапа і прыехалі на фронт з уласнай ініцыятывы — такое для сябе рашэнне прынялі. Пакуль рашэння аб адмысловай падрыхтоўцы капеланаў не існуе.

Еўрарадыё: Прыгадайце сітуацыю, калі вам давялося перажыць самы страшны страх.

Айцец Андрэй: Ды страшна было амаль заўжды! Я нармальны чалавек, а калі чалавеку не страшна ў такой сітуацыі, яму лячыцца трэба. Ну, а калі асаблівы страх… Вельмі страшна было, калі я першы раз бег у атаку. Гэта было пад Славянскам, у мой першы выезд, я бег у першых шэрагах у атаку, і мне было вельмі страшна. Страшна, калі паміраюць людзі, калі побач памірае сябра — гэта найгоршае, што можа быць. Калі казаць пра духоўнае, то страшна змяніцца і стаць мясніком, нават яшчэ не пачаўшы забіваць, унутрана змяніцца так, нібыта стаў машынай для забойства без пачуццяў. Проста страшна памерці. Смерць існуе, і баяцца смерці — гэта прыроднае. Мы створаныя бессмяротнымі, дух наш адчувае гэтую бессмяротнасць, але цела сведчыць нам, што смерць існуе. Ва ўсялякім выпадку, у цялеснай форме.

Еўрарадыё: Прыгадайце выпадак, які вас найбольш здзівіў.

Айцец Андрэй: Усе выпадкі шараговага, звычайнага гераізму не могуць не здзіўляць. Не можа не здзіўляць чалавек, якому куляй зламала адну нагу, гранатай фактычна адарвала другую, а ён усё адно вядзе бой. Людзі не могуць не здзіўляць. Але наш батальён складаецца з добраахвотнікаў, і тут ніхто не адступае, ніхто не панікуе. Канечне, розныя выпадкі бываюць — вайна ёсць вайна. Але звычайна нашы людзі б’юцца добра. Калі казаць пра нейкія рэвалюцыі ў душы, якія маглі здзівіць, то шчыра прызнаюся — я такога не бачыў. І не веру, што на вайне могуць здарыцца вялікія змены ў духоўным жыцці. Не, канечне, і на вайне, як і ў іншай крытычнай сітуацыі, такія выпадкі могуць здарацца, але… Я бачыў надзвычайны гераізм, бачыў глупства. Глупства і баязлівасць таксама здзіўляюць. Вайна — месца хаосу, і тут пераплятаюцца прыклады як высокіх, так і нізкіх учынкаў.

Еўрарадыё: Такое адчуванне, што цяпер практычна ўся нацыя жыве вайной. Украінцы — ваяўнічы народ?

Айцец Андрэй: Яны — хобіты з “Уладара пярсцёнкаў”, якія да пэўнага часу былі абсалютна мірным народцам. Ці аграрныя эльфы. У нас ёсць такія рэчы. Людзі, якія не могуць падзяліць дабро і зло. І, адпаведна, пасуюць перад злом. Хрысціянства — рэлігія пакоры. Гэта калі чалавек схіляецца перад Воляй Божай, ідзе і выконвае свой абавязак. Але шмат украінцаў схіляецца не перад Богам, а перад злом, яны пасуюць і аддаюць злу тое, што аддаваць ні ў якім разе нельга. У выніку потым прыгожа паміраюць.    

Еўрарадыё: Вы ў батальёне амаль 5 месяцаў: як айцец Андрэй сённяшні адрозніваецца ад айца Андрэя пяцімесячнай даўніны?

Айцец Андрэй: Добрае пытанне… Напэўна, я прызвычаіўся да смерці і гвалту. Не ведаю, добра гэта ці дрэнна. Гэта трагічны вопыт, які трэба будзе выціскаць з сябе малітвамі, нейкай сацыяльнай нагрузкай. Цяпер спрабую знайсці ў сабе нейкі алгарытм. Гэта вайна, але яна не павінная захапіць душу чалавека, не павінная атрымаць сваё пастаяннае месца ў сэрцы. Гэты плод павінен быць зрэзаны і вынішчаны, каб можна было вярнуцца да мірнага жыцця. Цяпер ёсць вялікая колькасць герояў, якім потым будзе ў мірным жыцці вельмі цяжка. Я не хачу сабе такога трагічнага лёсу.

Еўрарадыё: Ці можа царква нешта зрабіць, каб дапамагчы людзям справіцца з маральнымі траўмамі, нанесенымі вайной?

Айцец Андрэй: Можа і павінная. Я ўжо думаў пра гэта, але пакуль у мяне няма часу на рэалізацыю ідэй. Патрэбныя нейкія рэабілітацыйныя цэнтры, спецыяльныя рэабілітацыйныя праграмы, каб рэсацыялізаваць у нармальнае мірнае жыццё салдат. Калі пакінуць гэта без увагі, з людзьмі будуць здарацца класічныя рэчы: алкагалізм, бытавы гвалт і гэтак далей.

Еўрарадыё: Мы гаворым пра тое, што на рост сепаратызму на Данбасе паўплывала расійская прапаганда, мясцовыя алігархі ў сваіх мэтах яго падтрымлівалі. А руская царква нейкім чынам да гэтага спрычынілася?

Айцец Андрэй: Я лічу, што рост сепаратызму наўпрост звязаны з рашэннем, прынятым на гэты конт кіраўніком Расіі. Што да Маскоўскага патрыярхату і ўсяго праваслаўя агулам, то яны, на маю думку, спрабуюць пазбегнуць маральных ацэнак у палітычнай сферы. У нас няма ацэнак апошняй расійска-грузінскай вайны: хто там мае рацыю, а хто вінаваты? У той вайне 2008 года нехта павінен быць вінаватым: альбо Пуцін, альбо Саакашвілі. Але гэтай ацэнкі з боку праваслаўных іерархаў так і не прагучала: ні з боку расійскай, ні з боку грузінскай, ні з боку ўкраінскай царквы ніхто нічога не сказаў. У тым ліку гэта тычыцца і канстанцінопальскага патрыярха. Цяпер гісторыя паўтараецца: другая міжправаслаўная вайна, і праваслаўная царква робіць выгляд, што яна не павінная ніяк у гэтым удзельнічаць. А для каго тады запавет: “Што звяжаце на зямлі, то будзе завязанае на Нябёсах, а што развяжаце на зямлі, то будзе развязанае на Нябёсах”? Для каго сказана: “Ідзіце і навучыце ўсе народы”? Не Васю, Пятро і Аўраама, а ўсе народы! На жаль, Святая Царква перажывае не найлепшыя часы, і праваслаўная, і каталіцкая. Гэта індыферэнтная пазіцыя наконт злачынстваў кесараў ужо каштавала дзвюх сусветных войнаў, і выглядае, што будзе яшчэ каштаваць жыццяў безлічы людзей.

Фактычна, царква не вызнае дабро і зло на палітычным узроўні. Калі адна краіна напала на другую, шараговы праваслаўны хрысціянін не можа чакаць ад Царквы, што яна засведчыць ісціну: гэтая краіна — агрэсар, а гэтая — ахвяра. Застаецца спадзявацца на маральнае пачуццё грамадзяніна, якое можна падмануць дзяржаўнай прапагандай. Таму я не лічу, што руская царква нясе асаблівую адказнасць за рост сепаратызму — гэта справа палітычная, справа палітыкаў.

Хаця ёсць ідэя “рускага свету”, якую прасоўвае крамлёўскае кіраўніцтва. Але гэтая ідэя абсурдная, і ў яе ніхто не верыць. Што вялікая руская нацыя з’яўляецца “трыадзінай”... выбачайце, гэта блюзнерства — выкарыстоўваць догмат Тройцы ў дачыненні да нечага, апроч найвышэйшых катэгорый быцця. Але яго выкарыстоўваюць у дачыненні да палітычнай рэчаіснасці і сцвярджаюць, што ўкраінцы, беларусы і рускія — адзін народ. Зразумела, што гэта не больш як тэхнічная мера для забеспячэння адзінства Маскоўскай патрыярхіі на ўсёй тэрыторыі былой Расійскай імперыі. Такім чынам, усходняя праваслаўная царква залежыць ад дзяржаўных праектаў і адыгрывае вялікую ролю ў нацыянальным і дзяржаўным будаўніцтве. І таму аддзяленне, нацыяналізацыя ўкраінцаў, аддзяленне ўкраінскай праваслаўнай царквы палітычным сілам Расіі не падабаюцца, і яны хочуць зламіць іх узброенай сілай. 

Еўрарадыё: І дзяржава, і армія Украіны аказаліся не гатовымі да ваенных дзеянняў. Сёння можна прагназаваць, што адстаяць Данбас атрымаецца?

Айцец Андрэй: Сам факт таго, што яны ўчынілі, — гэта ўжо параза Расіі. Сам факт агрэсіі супраць Украіны, анексія Крыма, удзел спачатку спецслужб, а цяпер ужо і вялікай колькасці рэгулярнай арміі ў вайне з Украінай — ужо параза. Пытанне, колькі жыццяў украінцаў спатрэбіцца, каб гэтая параза была даведзеная да лагічнай кропкі. Рана ці позна, але Украіна пераможа. Але тут узнікае іншае пытанне: што рабіць бяз’ядзернай краіне, калі на яе беспадстаўна нападае той, хто ядзерную зброю мае? Паўстае пытанне пра ліквідацыю ўсёй міжнародна-прававой базы, і так дастаткова хісткай пасля Другой сусветнай вайны. Мы сёння маем прэцэдэнт, на які ніхто не зможа не зважаць. Украіна ж насамрэч не ўяўляе пагрозы для Расіі: у нас няма тэрытарыяльных прэтэнзій, у нас не пераследуюцца ні рускамоўныя, ні нават руская праваслаўная царква, якая можа тут пачувацца спакойна, калі не дапамагае сепаратыстам і злачынцам. І ўкраінская армія будзе дзяўбсці і дзяўбсці ворага, бо капітуляцыя для нас азначае знішчэнне краіны.

Еўрарадыё: Вы самі лічыце сябе фашыстам і бандэраўцам, якімі падае ўкраінцаў расійская прапаганда?

Айцец Андрэй: Я не адчуваю сябе палітычным экстрэмістам і стаўлюся з аднолькава лёгкай знявагай да ўсіх украінскіх палітыкаў праз вынікі іх папярэдняй дзейнасці. Калі казаць пра патрыётаў Украіны, то ў рускіх нейкая падвойная свядомасць: патрыёты ў іх чамусьці асацыююцца з фашыстамі, бандэраўцамі і нацыянальнымі экстрэмістамі. Відаць, гэта вынік прапаганды, якая даводзіць, што ўкраінцы — тыя ж рускія, і яны абавязаныя любіць Расію і ніколі супраць яе не ваяваць. Нават калі Расія ўчыняе зло і маральныя злачынствы. Але большасць украінцаў індыферэнтна ставілася да Бандэры да таго, як расійская прапаганда ўзяла яго “на зуб”. З іншага боку, большасць украінцаў падтрымлівае ўкраінскую дзяржаўнасць і самастойнасць. Трэба падзяляць сумнеўную падтрымку палітычных дзеячаў мінулага, якія мелі сумнеўныя дзеянні ў сваёй біяграфіі, і сапраўдную падтрымку ўкраінскай незалежнасці і супраціў спробам яе знішчэння.

Еўрарадыё: Гэта было жартоўнае пытанне…

Айцец Андрэй: Далёка не жартоўнае — добрае пытанне. Расія наўмысна спрабуе змясціць акцэнты з канфрантацыі нацыянальнай да канфрантацыі палітычнай і падаць усё так, нібыта ўкраінскія узброеныя сілы, батальёны МУС здзяйсняюць генацыд рускай меншасці, рускай праваслаўнай царквы і гэтак далей. Гэта практычна афіцыйная пазіцыя Крамля на дадзены момант, якую ў нечым, на жаль, падтрымлівае і руская праваслаўная царква. Сведчу — гэта няпраўда! 

Фота: https://www.facebook.com/teroboronaDonbass?fref=ts