Ваенны журналіст: Мы не навучыліся і не гатовыя хлусіць, як расійскія СМІ

Даведка Еўрарадыё: Леанід Мацюхін — капітан 2-га рангу, рэдактар аддзела газеты Мінабароны Украіны “Флот Украіны”, часова з 8 жніўня да сярэдзіны верасня — спікер АТА, у 2013 годзе — пераможца сусветнага кубку WPA (World Powerlifting Alliance — Сусветны альянс паўэрліфтынгу) сярод ваенных і сілавікоў. 

Еўрарадыё: Маці ў вас беларуска, а бацька — рускі, усё дзяцінства вы правялі ў бабулі ў Гомельскай вобласці, жылі, вучыліся і служыце ва Украіне. А кім сябе лічыце, якой нацыянальнасці?

Леанід Мацюхін: Калі раней, да ўсіх гэтых падзей, я часцей думаў, што я рускі, то цяпер адчуваю сябе часткай народа, што жыве ва Украіне. Праўда, я не перастаў адчуваць сябе рускім чалавекам, але ўсе павінныя памятаць, што Русь была адна — Кіеўская Русь, а Русь і Расія — гэта розныя рэчы. Так я думаю цяпер, калі расіяне паводзяць сябе не найлепшым чынам. Карацей, адчуваю сябе рускім чалавекам, але ні ў якім разе не расіянінам.

Еўрарадыё: Ад пачатку крымскіх падзей вы былі ваенным журналістам севастопальскай газеты “Флот Украіны”. Як на самай справе ўсё пачыналася і як ў Севастопалі ўспрынялі з’яўленне “ветлівых зялёных чалавечкаў”?

Леанід Мацюхін: Ад першага і да апошняга дня, дня выхаду 36-й асобнай брыгады берагавой абароны з Крыма, я знаходзіўся не ў Севастопалі, а разам з брыгадай у акружэнні ў гарнізоне “Перавальны”. А як успрымалася… Ніхто з нас ніколі не чакаў удару ў спіну — гэта ж нашы браты! І ваенныя чакалі загаду, дакладных указанняў… Не, гэта цяпер ужо ўсё зразумела, але тады мы нават уявіць сабе не маглі: “Як гэта — рускія прыйшлі да нас са зброяй?!” Ды нам больш было б зразумела, калі б на нас іншапланецяне напалі. Людзі, разам з якімі мы былі на вучэннях, на парадах разам хадзілі, раптам прыйшлі да нас са зброяй, каб “абараняць нас ад бандэраўцаў”! Якіх да гэтага часу ніхто не бачыў. Але менавіта тады мы нарэшце паверылі, што ў нас сапраўды ёсць армія. Асабіста я паверыў у гэта пасля таго, як пабачыў вочы салдат, якія адразу прынялі рашэнне і сказалі, што будуць да канца абараняць сваю радзіму.

Еўрарадыё: Я магу зразумець разгубленасць, але ёсць статут, па якім вайсковец, што ахоўвае вайсковую частку, абавязаны страляць па парушальніках. Чаму часам нават гэтага не было? І чаму шмат хто застаўся служыць у іншай арміі, калі “вочы казалі іншае”?

Леанід Мацюхін: Разумееце, Украіна ніколі не вяла захопніцкіх войнаў, і мы да апошняга не маглі паверыць, што рускія прыйшлі страляць. Мы да апошняга спадзяваліся. Вось калі брат будзе страляць па вас, вы ж не адкажаце яму тым жа, калі вы нармальны, адэкватны чалавек, правільна? Вы будзеце толькі шкадаваць, што ён такі. Вось і ўсё, што я магу адказаць на тое, чаму не стралялі. А чаму шмат хто застаўся… Для мяне гэта і сёння вялікае пытанне. Ведаеце, у нашай брыгадзе яшчэ 20 сакавіка ніхто не збіраўся пераходзіць на іншы бок. І мне падаецца, што нешта адбылося ў ноч з 20 на 21-га. Бо нараніцу шмат хто нечакана змяніў сваё ўчорашняе рашэнне. Можа, некага купілі, а нехта ўжо быў куплены. Безумоўна, мы бачылі адсутнасць дакладнага кіраўніцтва. Усё, што мы чулі, — “Трымайцеся!” і “Вы героі!” Гэта мы чулі штодня, хаця ніхто з нас героем сябе не адчуваў — усе мы былі рэалістамі, але… Я не ведаю, чаму яны засталіся! Асабліва калі ў мужчыны расце дома сын. Што бацька, калі сыну прыйдзе час ісці ў армію, які прысягаў адной краіне, а потым застаўся служыць іншай, што ён сыну скажа? “Ідзі, сынок, абараняй радзіму, а не спадабаецца яе абараняць — прымеш іншую прысягу”? Упэўнены, што мужчыны, калі яны сапраўдныя мужчыны, ужо пашкадавалі, пакаяліся і звольніліся са службы. Ну, а хто застаўся служыць… не мне іх судзіць. Самым вялікім няшчасцем у “Перавальным” было тое, што застацца вырашыў шмат хто з камандзіраў. А большасць з іх была прыкладам для сваіх падначаленых. Але гэта не апраўданне: надзеў форму — служы радзіме, а не бяры прыклад са старшых таварышаў, які здраджвалі.

Еўрарадыё: Можа, у тую ноч асабліва моцна націснулі на сем’і афіцэраў? На вашых родных не ціснулі?

Леанід Мацюхін: Я не ў першым пакаленні ваенны, таму ў нас такога пытання ў прынцыпе не ўзнікала — ці заставацца. І скажу шчыра, я адразу зрабіў так, каб мая сям’я з’ехала з Крыма. А вось на сем’і іншых афіцэраў канкрэтна ціснулі. Казалі, што яны жывымі не выедуць з Крыма, іншыя пагрозы былі. Сёння я спрабую знайсці хоць нейкае апраўданне тым генералам, якія засталіся ў Крыме, і не выключаю, што іх сем’і сталі закладнікамі.

Еўрарадыё: Дзе цяпер служыце?

Леанід Мацюхін: Рэдакцыя газеты разам з флотам знаходзіцца ў Адэсе. Але пішам цяпер больш пра сухапутныя баталіі — некалькі дзён, як вярнуўся з зоны АТА, ездзілі па вызваленых гарадах. Калі нехта нечага не разумее, то хачу сказаць: як толькі ў гарады прыходзяць сілы АТА, там адразу з’яўляюцца электрычнасць, вада, дзеці ідуць у школу. А там, дзе з’яўляюцца так званыя вызваліцелі з ДНР і ЛНР, у людзей адразу пачынаюцца праблемы: няма вады, газа, ежы, школы не адчыніліся, дзіцячыя садкі не працуюць. Ды і пра што мы ўвогуле кажам?! Ёсць законы і ёсць паняцце цэласнасці краіны — што там робяць нейкія незразумелыя фармаванні? Ды і ўжо, я думаю, не трэба казаць пра тое, што там ваююць нейкія апалчэнцы, усе выдатна разумеюць, хто там ваюе.

Еўрарадыё: Ну, ваююць і добраахвотнікі з Расіі, адзін нам нават інтэрв’ю даваў — пра абарону “рускага міра” распавядаў…

Леанід Мацюхін: Хай тыя людзі, якія за “рускі мір”, паглядзяць, што гэта за арганізацыі накшталт “Рускай вясны”, “Рускага адзінства”, якая іх сутнасць. Шмат з тых, хто сюды едзе, не маюць інфармацыі пра тое, што тут насамрэч адбываецца. Расказваюць нейкія казкі і на пытанне “Адкуль ты такое ўзяў?” адказваюць: “Дык вось жа ў тэлевізары паказвалі!”. А ты жывога бандэраўца хоць раз у жыцці бачыў, дзе ён, той бандэравец? “Не, не бачыў”. А чаго прыехаў? Ратаваць Украіну ад “бандэраўцаў?” Я яшчэ ў Крыме ім казаў: “Мы, рускія, не прасілі расіян нас ні ад кога ратаваць — мы самі б разабраліся”. Зразумела, палітычна не ўсе падтрымлівалі тое, што адбывалася ў нашай краіне. Але гэта наша краіна, і мы самі ў ёй павінныя разабрацца. Думаю, не было б усяго гэтага, калі б не было мэтанакіраванай прапаганды, што тут даядаюць апошняга рускага. Я з вамі гавару па-руску, і мяне яшчэ ніхто не з’еў. На тым жа Майдане як мінімум палова людзей была рускамоўных. Я ўпэўнены, што нават расійскія ваенныя не зусім валодаюць інфармацыяй пра тое, куды яны едуць і навошта.

Еўрарадыё: Што самае страшнае і небяспечнае для журналіста ў зоне АТА?

Леанід Мацюхін: Расказаць вам пра абстрэлы? Дык яны там пастаянна — што пра іх расказваць. Там усё небяспечна. Няма такога, што ты туды едзеш і ўпэўнены, што ўсё абавязкова закончыцца добра — здарыцца можа ўсё. Таму абавязкова трэба мець бронекамізэльку. І туды людзі павінныя ехаць выключна па сваёй волі — нельга, каб ехалі тыя, хто не хоча, але яму рэдактар загадаў, — можа скончыцца вялікімі непрыемнасцямі.

Еўрарадыё: Вы казалі пра адсутнасць канкрэтных загадаў і нармальнага камандавання падчас крымскіх падзей. А цяпер усё гэта ёсць — зладжанасць, прафесіяналізм і гэтак далей?

Леанід Мацюхін: Я, відаць, не ўпаўнаважаны ацэньваць працу камандавання. У апошні час вельмі шмат крытыкаў і крытыканаў. Мне падаецца, што сёння самая галоўная праблема ў тым, што шмат хто кажа гучныя словы пра патрыятызм, пра неабходнасць аб’яднання нацыі, але кажуць яны ўсё гэта лежачы на канапах. Я не пракурор, я не магу казаць пра тое, хто вінаваты, а хто не. Але я не веру, што ёсць здраднікі ў штабе АТА. Гэтыя людзі знаходзяцца там (у зоне ваенных дзеянняў — Еўрарадыё), і я не думаю, што там знаходзяцца здраднікі. Хутчэй здраднікі недзе ў іншых месцах. Крытыкаваць можна шмат што, і аналітыкі могуць быць розныя, але не было ў нас яшчэ такой вайны, разумееце…

Еўрарадыё: Цяпер шмат крытыкі чуваць у бок батальёнаў добраахвотнікаў. Найперш ім ставяць у віну іх пэўную самастойнасць. А якое вашае да іх стаўленне?

Леанід Мацюхін: Я не магу крытыкаваць людзей, якія кінулі ўсё і пайшлі бараніць сваю радзіму. І ва ўсіх батальёнах я не быў, каб агулам пра нешта казаць. Але адназначна: калі б было адзінае кіраўніцтва, калі б яно было патрыятычным і арганізм быў адзіны і вялікі — усе аперацыі праводзіліся пад адным кіраўніцтвам, калі б яны былі засакрэчаныя і пра іх не ведалі ўсе на свеце, то, я думаю, даўно б гэта ўсё закончылася.

Еўрарадыё: Сам не раз чуў ад расіян пра ўкраінцаў: “Яны там усе зазамбіраваныя ўкраінскімі СМІ!” Замбіруеце, сталі ўжо прапагандыстам мацёрым?

Леанід Мацюхін: Яшчэ ў Крыме мы сутыкнуліся з такой праблемай: мы не змаглі так працаваць, як працавала расійская прапагандысцкая машына. Бывала, пакуль мы даходзілі ад штаба да месца знаходжання часткі і пастоў, расійскія СМІ за 5-7 хвілін паспявалі перадаць, што ў “Перавальным” ідуць баі і ў атаку там ужо некалькі разоў хадзілі… Мы былі ў шоку: мы не ўмеем так хлусіць, нас гэтаму не вучылі! Зразумела, у ваеннай сітуацыі можна казаць не ўсё, але хлусіць нас не вучылі. Адзінае, не ўсё можна паказваць, каб не прывязваць рэпартаж да мясцовасці, але ў астатнім прынцыпы журналістыкі ў нас не змяніліся. Я разумею, што гэта частка расійскай прапаганды — казаць, што мы ўсе замбіраваныя. Замбіраваныя чым, пра якое замбіраваніе яны кажуць? Што ўкраінскія ваенныя абараняюць сваю радзіму на тэрыторыі Украіны? Ці замбіраванне ў тым, каб казаць, што расійскіх дэсантнікаў, якія загінулі ва Украіне, няма? Дык хто каго замбіруе? Мы ці тыя, хто казаў, што ў Крыме няма расійскіх салдат, а цяпер кажа, што іх няма на Данбасе? Ды што казаць — вы ж усе памятаеце сюжэт пра распятую ў Славянску дзевачку. А кадры, якія расійскія СМІ выдаюць за кадры з Украіны? Даходзіць да абсурду — яны іх нават з мастацкіх фільмаў пра вайну бяруць.

Еўрарадыё: Няўжо вам слабо зварганіць сюжэт пра распятага сепаратыстамі ўкраінскага хлопчыка, каб узняць баявы дух арміі?!

Леанід Мацюхін: Не слабо, але мы не ўмеем пакуль што ісці супраць сумлення. Мы не навучыліся і не гатовыя так хлусіць, як расіяне — яны да гэтага рыхтаваліся даўно. Я не ведаю, што будзе далей, але так мы не можам. Гэта ж трэба ісці супраць сумлення, а яно ў нас ёсць пакуль. Узнімаць баявы дух на хлусні? Не, пакуль мы не гатовыя так хлусіць.

Фота: telegraf.com.ua , 112.ua , www.ua-ru.info