Валанцёр Таццяна Рычкова: Чаго абстрэлаў баяцца? Трэба проста хутчэй ехаць!

Цалкам размову з Таццянай Рычковай можна паслухаць:

Гаварыць з Таццянай Рычковай лёгка. Амаль з першых хвілін размовы адчуваецца, што яна “свой хлопец” і на ёй адпрацоўваць свае журналісцкія хітрыкі не трэба. Не спадзяюся, што яна гэтак жа адразу прымае за “свайго хлопца” мяне, але адказвае на ўсе пытанні шчыра і гатовая абмяркоўваць любыя тэмы, без усялякіх “пра гэта я гаварыць не хачу”.

І гэта пры тым, што Таццяну ведае ледзь не палова Украіны, у сябрах у яе — дарадца прэзідэнта, для яе заўжды адчыненыя дзверы алігарха Каламойскага і міністра абароны, яна — давераная асоба самога Барыса Філатава (хто ні разу не чытаў пастоў у фэйсбуку гэтага намесніка кіраўніка Днепрапятроўскай абладміністрацыі, раю пацікавіцца — крый Божа трапіць пад гарачую руку… ды хоць каму трапіць! Дзякуючы Філатаву уся Украіна называе Алега Ляшко не інакш, як… Не, такое ў СМІ не пішуць — пагугліце).

Размаўляць з Таццянай лёгка, але ў той жа час і складана. А ўсё таму, што ўжо праз пару хвілін размовы яна падаецца “сваім хлопцам”. Ты проста разумееш, што частку з падрыхтаваных “цынічных” (так, а як без іх!) пытаннечкаў ты ёй проста задаваць не хочаш. Не, яна сама, без “наводак”, распавядае пра мужа Вадзіма Рычкова, які загінуў паўтара месяца таму — 17 жніўня 2014 года, і шмат яшчэ пра што вельмі асабістае, але… Але адчування, што пытацца трэба было пра ўсё, а ты вось даў слабіну, не ўзнікае — ёй і так хапіла, каб яшчэ і мне рабіць ёй балюча.

Калі дамаўляліся на інтэрв’ю, Таццяна адразу папярэдзіла: гаварыць нармальна зможа толькі калі будзе ехаць па зоне АТА. Ага! Вы спрабавалі званіць на фронт? Чалавеку, які вядзе машыну па разбітых артылерыяй дарогах, праз мясціны, дзе вышак сотавай сувязі практычна не засталося, затое ёсць блокпосты, час ад часу недзе фонам “пастрэльваюць” і дзе трэба пастаянна сачыць за “зялёнкай” — каб своечасова зрэагаваць на тых, хто можа адтуль выскачыць. Карацей, на тое, каб запісаць 50 хвілін чыстай размовы, нам спатрэбілася амаль 3 гадзіны…

Людзі глядзяць тэлевізар, дзе ім распавядаюць пра тое, што ў нас “перамір’е” і праз гэта апошнім часам прыток грошай моцна зменшыўся

Еўрарадыё: Пытанне, без якога не абысціся, хоць яно вам, відаць, даўно ўжо надакучыла: як вы сталі валанцёрам і чаму?

Таццяна Рычкова: Гэта пачалося яшчэ да пачатку АТА (антытэрарыстычнай аперацыі на Данбасе) і нават да пачатку першай хвалі мабілізацыі. Мой муж пайшоў запісвацца ў ваенкамат добраахвотнікам. І так атрымалася, што яго адразу ўзялі, і мне давялося везці яму ў частку рэчы (начальнік сувязі Вадзім Рычкоў і яго 25-я парашутна-дэсантная брыгада спачатку базіраваліся на мяжы з Крымам). Але калі я туды прыехала, то зразумела, што ён там такі “прыгожы” не адзін — без рэчаў, у гэтых жахлівых армейскіх “берцах”. І прыняла рашэнне па меры магчымасці дапамагаць яго батальёну, а потым ужо гэта перарасло ў большае: я зразумела, што іх такіх шмат, і ім усім патрэбныя пэўныя рэчы, дапамога. Так і стала дапамагаць усёй брыгадзе.

Еўрарадыё: Муж пайшоў у войска, а на вас засталася пякарня і 11-гадовы сын — цяжка было адсунуць усё гэта на другі план і заняцца тым, чым павіннае займацца Мінабароны?

Таццяна Рычкова: Неяк яно так склалася, зоры так павярнуліся, што… Спачатку было вельмі складана сумяшчаць гэта з працай, я зразумела, што адначасова з працай у мяне нічога сур’ёзнага для хлопцаў зрабіць не атрымаецца, і трэба абіраць: альбо дапамога, груба кажучы, краіне, альбо сядзець, як у нас людзі сядзяць, і глядзець забаўляльныя перадачы. Я не такі чалавек, у мяне б гэтак не атрымалася, і таму я ў адзін момант павесіла на пякарню замок і пайшла займацца тым, чым займаюся. А бацькі з сынам дапамагаюць.

                                    Яшчэ не было вайны...

Еўрарадыё: Але ж вы не толькі неабходны рыштунак здабываеце, але і давозіце яго туды, куды іншыя валанцёры ніколі не даязджаюць…

Таццяна Рычкова: Гэта так! Ну а як яшчэ — яны ж сядзяць там, ім патрэбная мая дапамога. Я разумею, што калі я ім туды не прывязу тую ж каску ці прыбор начнога бачання, то яны застануцца сляпымі, а з гэтымі нашымі каскамі 40-х гадоў далёка не паедзеш. А мне хочацца, каб усе хлопцы вярнуліся дамоў, у сем’і — я ўжо шмат ведаю сем’яў. Мне тэлефануюць і жонкі, і маці, я дзяцей ведаю нашых хлопцаў… перажываю за іх за ўсіх.

Еўрарадыё: Вайна зацягваецца, а патрэбы арміі растуць — складаней стала збіраць грошы на набыццё неабходных рэчаў?

Таццяна Рычкова: Безумоўна. Мала таго, што пагоршылася эканамічная становішча ва ўсёй краіне, так яшчэ і аб’яўлены “стоп-агонь”, які не выконваецца з боку гэтых… (Таццяна робіць паўзу, адчуваецца, што яна падбірае літаратурнае азначэнне, а мне так і карціць падказаць ёй зусім не літаратурны выраз) таварышаў. А людзі глядзяць забаўляльныя перадачы (ужо нараджаецца адчуванне, што ў Таццяны трывалая нелюбоў менавіта да такіх перадач), глядзяць тэлевізар, дзе ім распавядаюць пра тое, што ў нас “перамір’е” і праз гэта апошнім часам прыток грошай моцна зменшыўся. І таму я цяпер езджу па генералах, па Генштабах, па сустрэчах — спрабую зразумець, што ёсць у нас канкрэтна з тэхнікі ці чаго іншага на складах Мінабароны. І для сваёй брыгады я гэта стараюся ўзяць. Тое, што нам “паложана”, груба кажучы. Каб не набываць гэта за грамадскія грошы. Вось, менавіта цяпер я еду дамаўляцца наконт радыёстанцый, якія ёсць у Мінабароны і якія мне прапануецца закупіць. Не бачу ніякага лагічнага тлумачэння: чаму я павінная набываць за грошы народа радыёстанцыі, які ёсць на складах?! Вось, еду і няхай выдаюць тое, што нам паложана. Калі гэта нам не паложана ў той колькасці, што патрэбна, значыцца будзем мяняць дакументацыю, каб яны нам прыйшлі. Цяпер шмат займаюся з паперкамі, са зменамі штатных раскладаў, з Генштабамі, міністрамі і ўсімі астатнімі генераламі. Спрабуем нешта ўзяць ад дзяржавы, во!

Еўрарадыё: Ваш калега і сябра Юрый Бірукоў расказаў мне сакрэт, якім некалі скарыстаўся, каб здабыць тэхніку для “сваёй” брыгады: “Паглядзеў лагодна ў вочы прэзідэнту і папрасіў БТРы”. А ў вас якія сакрэты выбівання неабходнага?

Таццяна Рычкова: Я таксама заўчора (размова адбывалася вечарам 2 кастрычніка) на сустрэчы ў Нікалаеве ласкава паглядзела (у голасе Таццяны ненадоўга з’яўляюцца гарэзлівыя інтанацыі) на генерал-палкоўніка Мужэнку, камандуючага Генштаба, і ён мне падпісаў танкавую роту і “Грады”. Так што бяру тым жа, што і Бірукоў! Але разумееш, БТРаў у краіне няма, а тыя, што забраў Бірукоў... гэта, калі шчыра, гемарой яму далі на яго галаву. Заводы рамонтныя не спраўляюцца, і там вялізныя ўкладанні неабходныя ў рамонт гэтых БТРаў, а танкі і “Грады” ў нас нармальныя ёсць.

Размова перарываецца, і праходзіць хвілін 10, пакуль мне ўдаецца ізноў дазваніцца Таццяне. “Я еду па АТА, і тут вышкі дзе разбамбілі, дзе не разбамбілі”, — тлумачыць яна сітуацыю абсалютна спакойным голасам.

Еўрарадыё: Нармальныя танкі? Мне расказвалі, як на самай справе выглядае тэхніка ў “глыбокай кансервацыі” — груды металу…

Таццяна Рычкова: Нам нармальную тэхніку даюць, цалкам новую, там трэба будзе толькі гумовыя пракладкі памяняць.

Збегалі разведчыкі — злавілі групу мінамётчыкаў. Ну, і ўсё ў такім стылі. Стаміліся хлопцы 

Еўрарадыё: Дарэчы, пра паездкі па АТА — ведаю, што вы заўжды ездзіце адна…

Таццяна Рычкова: Акурат цяпер я не адна — вязу нашага байца, які вяртаецца ў “размяшчэнне”. Ну, ізноў туды, пасля шпіталя…

Еўрарадыё: Ага, і, калі ведаць ваш вопыт паездак, яшчэ невядома, хто з вас едзе з аховай!

Таццяна Рычкова: Нешта такое, так! (Таццяна смяецца, а дзесьці на другім плане чуваць залівісты енк сірэны і “мігалак”.) Ну, ужо як ёсць.

Еўрарадыё: Раскажыце пра будні апошніх дзён вашай брыгады.

Таццяна Рычкова: Ооо! Ну, вось апошнія 35 дзён мы практычна правялі ў адным месцы — у акопах. Бо па нас і днём і ноччу працавала артылерыя: ну, там мінамёты, артылерыя, “Грады”, “Смерчы”, “Ураганы”. Таму выскачыў з акопа, збегаў у прыбіральню, у акопе паесці прыгатаваў, на месцы паеў, адстраляўся, збегалі разведчыкі — злавілі групу мінамётчыкаў. Ну, і ўсё ў такім стылі. Стаміліся хлопцы. Бо і па паўгода сем’і не бачылі, і калі раней гэта была “стралкатня”, то цяпер працуе магутная артылерыя. (Сувязь ізноў абрываецца хвілін на 7-10, і больш пра гэта нават пісаць не буду — такіх зрываў за амаль тры гадзіны размовы было каля дзясятка. Праўда, праз гэта размова атрымлівалася часам сумбурная.) Але ў той жа час з вялікай групы кантужаных 12 чалавек проста адмовіліся ехаць у адпачынак і ўсе гэтыя 35 дзён ваявалі разам з астатнімі. Я пра тое, што баявы дух у хлопцаў добры, але людзі ўсё адно стаміліся. Трэба праводзіць ратацыю, даваць адпачыць людзям. Каб яны… цывілізацыю хоць пабачылі ці што! Бо нават я пасля такіх паездак на перадавую не магу вяртацца ў горад — цяжка псіхалагічна.

Еўрарадыё: І вы там у гэтыя дні былі?!

Таццяна Рычкова: Канечне, там вельмі вузкая “дарожка” да іх была, яны знаходзіліся практычна ў акружэнні, хто яшчэ да іх даедзе? У нас і Шахцёрск складаны быў, і Жданаўка, і іншыя месцы, але менавіта тут супраць нас падагналі столькі “кропак” (цяжкой артылерыі і гэтак далей), што ну зусім цяжка было. Уявіце: з красавіка мае хлопцы ўвесь час па аэрапортах, па межах — там зачысцілі, туды перакінулі… Цяжка вельмі.

Еўрарадыё: Чытаю ў сацсетках, што, маўляў, супраць украінскіх вайскоўцаў нават хвалёныя пскоўскія дэсантнікі нічога не вартыя, і калі б не перавага ў цяжкім узбраенні… А вы як лічыце?

Таццяна Рычкова: Ды завалілі б іх лёгка! У іх і так вялізныя страты. Месяц таму страты сярод не сепаратыстаў, а тых людзей, якія з’яўляюцца расійскімі вайскоўцамі, складалі 2 тысячы чалавек. Гэта толькі тыя, якія былі апазнаныя. А сярод сепаратыстаў і ўвогуле вялізныя страты. Так што калі б не падтрымка з боку Расіі, то ўжо даўно б усё скончылася.

Еўрарадыё: Увесь час у такой напрузе — тут не кожны мужык вытрымае! Як вытрымлівае ўсё гэта дзяўчына, як са страхам змагаецеся? Думкі ў дарозе пра тое, што могуць забіць ці ў палон захапіць, з’яўляюцца?

Таццяна Рычкова: Нават не ведаю… Магчыма, у пэўных сітуацыях мы больш моцныя. Не магу нават патлумачыць: у мяне нібыта нейкі тумблер уключаецца і выключаецца. Ведаю, што трэба, узяла сябе ў рукі і паехала. Ведаю, што яны мне радуюцца, нават калі я проста так прыехала. Яны мне ўсе сталі роднымі, сябрамі. Часам я і сама не разумею, навошта мне гэта трэба… Пра розныя непрыемнасці, што вы кажаце, я стараюся проста не думаць. Пад кулі і міны я ўжо трапляла... Проста трэба хутчэй ехаць! (Таццяна нечакана пачынае смяяцца і без пераходу расказвае гісторыю, што яе так насмяшыла.) Мая машына цяпер у рамонце. Калі я яе прывезла, рамонтнікі ніяк не маглі зразумець, што з ёй і як здарылася. А ў яе проста абодва масты вырвала, калі вырывалася з-пад мінамётнага агню! Ну, карацей, хадавой няма зусім. Механікі былі шакаваныя і прапаноўвалі на запчасткі разабраць мой аўтамабіль. Бывае рознае.

Еўрарадыё: Жахлівая сітуацыя…

Таццяна Рычкова: Самае жахлівае было, калі мне сказалі, што мы не можам дастаць хлопцаў пасля штурму Жданаўкі, што яны ў акружэнні, і мы не можам дастаць 200-х і 300-х. Гэта быў “Красны ліман” для мяне… Жахам тады былі нашы страты, шмат 300-х. Самы край быў, калі я знайшла штурмавы атрад і паехала іх даставаць. Але да майго прыезду наша брыгада іх ужо выцягнула адтуль. Для мяне гэты званок у 2 гадзіны ночы, калі мне сказалі, што мы не можам забраць параненых, не можам іх вывезці, бо яны ў акружэнні, быў самы цяжкі.

          Адно з апошні фота з мужам Вадзімам

Еўрарадыё: Дарэчы, вы ведаеце, што паводле закону армія не павінная быць задзейнічаная непасрэдна ў правядзенні антытэрарыстычнай аперацыі?

Таццяна Рычкова: У прынцыпе, гэта так. Але Нацгвардыя наша выдатная, усе ТРА (батальёны тэрытарыяльнай абароны), якія пад міліцыяй, збягаюць з поля бою ці кідаюць блокпосты. Не буду казаць пра ўсіх, ёсць выключэнні, але ў пераважнай большасці яны робяць менавіта так, а стаіць наша армія. У міліцыянераў зусім іншы спосаб мыслення, разумееце? У іх так: “Дзе ўзяць, што “аджаць”. А ваенныя прывыклі выконваць загад і стаяць на месцы. Вы не маглі б мне праз 30 хвілін перазваніць? Я тут заехала, трэба перагаварыць — нічога?

Мне так таварышы генералы і сказалі: “Мы не разумеем, ці гэта ты камбрыг, ці намеснік па тыле!”

Еўрарадыё: Вы расказалі, якім чынам выбівалі ў генералаў неабходнае…

Таццяна Рычкова: Вось і цяпер я з імі гаварыла. Я вас таму і папрасіла перазваніць, бо ізноў да іх заскочыла — “радыйкі” выбіла, радыёстанцыі.

Еўрарадыё: Чытаю скаргі валанцёраў на тое, што яны не знаходзяць паразумення з тымі ж чыноўнікамі з Мінабароны. А ў вас як, не было ні разу жадання на карысць справе прастрэліць якому генералу… нагу, каб ён пачаў лепш разумець сітуацыю?

Таццяна Рычкова: Нічога падобнага, у мяне ні разу такога не было! Найчасцей яны (чыноўнікі Мінабароны) кажуць праўду — гэта нам не паложана па дакументах, па рэчавым забеспячэнні. “Тань, дабіся таго, каб дакументы змянілі, і будзем выдаткоўваць на гэта грошы”. Я кажу: “Задача зразумелая — мы з Юрыем (Біруковым) пачынаем прабіваць гэта рэчавае забеспячэнне”. Падыходжу да генерала па забеспячэнні: “Таварыш генерал, вось, форму вы ў прынцыпе нармальную далі, калі будзе астатняе?” — “Штаны мы цяпер шыем, з сінтыпонам” — “Добра, штаны мы не набываем. А што мне рыхтаваць да зімы? Буржуйкі ёсць?” — “Буржуйкі, Таня, дрэнныя, але ёсць — трубы да іх мы ўжо замовілі спецыяльныя, спальнікі зімовыя набывай — няма рэчавага забеспячэння”. Усё! Яны тыя спальнікі ў сябе проста па дакументах правесці не могуць, калі б нават захацелі іх набыць, разумееце? Не трэба на іх крычаць ці нападаць — трэба па-чалавечы. Што толку на іх крычаць і пускаць соплі, калі яны проста па паперах не могуць пэўныя рэчы правесці? Трэба гэтыя паперы мяняць. Вось, ляжыць на рахунку 565 мільёнаў, а яны не могуць іх адтуль узяць, бо ў іх не хапае нейкай паперкі. І нам трэба зрабіць так, каб ім далі гэтую паперку і яны маглі гэтымі грашыма карыстацца.

Еўрарадыё: Значыць, не ўсё так адназначна і не ўсе ў Мінабароны гады?..

Таццяна Рычкова: Там, як і паўсюль, ёсць гады, якія бралі хабар за тое, каб трапіць некуды ў спякотныя краіны, бо там ваенным плацяць больш, але колькі я ні сустракаюся з людзьмі, яны, у прынцыпе, аказваюцца нармальнымі. Наколькі мне быў непрыемны Мужэнка, але я з ім пагаварыла — і ведаеце, адэкватны мужык. Яны проста пастаўленыя ў пэўныя дужкі, а яны людзі ваенныя… Гады там ёсць і чысціць там трэба, але так, каб пад адзін грэбень, я б такога не сказала. Вось ёсць такі генерал, пазыўны “Сумрак” — разумнік такі, і ў бой з хлопцамі ідзе, і прыкрывае іх, бярэ на сябе адказнасць. Але таксама такі савецкай закалкі, сталага ўзросту чалавек. Так што розныя там. І да ўсіх трэба падыход знайсці. А вы ведаеце, што мне прапаноўвалі ў Генштаб ісці? А я з адукацыяй — мне адразу зорачкі, потым яшчэ… Адмовілася. Кажу, я як цывільны чалавек магу з вас пытаць, нешта патрабаваць па Канстытуцыі, а так вы мяне ў дужкі паставіце — не хачу да вас ісці працаваць! (Таццяна, задаволеная ўспамінамі, смяецца, і ў гэты момант ізноў… ну, вы зразумелі.)

Еўрарадыё: Ну, не ведаю… Я тут рознае чытаў пра тое, хто на самай справе камандуе 25-й брыгадай! Так што яшчэ невядома, хто б кім у Генштабе пасля вашага туды прыходу камандаваў!

Таццяна Рычкова: А мне так таварышы генералы і сказалі: “Мы не разумеем, ці гэта ты камбрыг, ці намеснік па тыле!” А камандаваць там у мяне па званні не атрымаецца. Хаця хлопцы кажуць, што я з маімі здольнасцямі праз паўгода сама стану генералам, але не. Трэба тут шмат што зрабіць. Юра Бірукоў цяпер стварае каардынацыйны савет пры прэзідэнце, куды і я буду ўваходзіць, каб неяк уплываць і кіраваць гэтым працэсам: Генштабам, Мінабароны, закупкамі, тэндарамі. І ўсё гэта на грамадскіх пачатках. Як Юра дарадца пры прэзідэнце, так і я такі ж дарадца пры Каламойскім — пазаштатны на грамадскіх пачатках. Бо калі прымаць пасаду і атрымліваць за гэта заробак, аўтаматычна страчваеш права займацца тым, чым займаешся.

Пачынаюць людзі нешта разумець, калі кранае іх сем’і, калі некага мабілізуюць

Еўрарадыё: Наколькі армія гатовая да зімы?

Таццяна Рычкова: Не гатовая. Нават адсоткаў на 50. А калі казаць пра падрыхтоўку тэхнікі, што патрэбны антыфрыз, а гэтага зусім няма — ні запчастак, ні антыфрызу, ні алею, нічога! Гэта ўсё я набываю. Ну, выдалі форму зімовую, старыя буржуйкі і старыя савецкія намёты — усё, мы гатовыя!

Еўрарадыё: Наколькі я ведаю, вы сталі даверанай асобай на парламенцкіх выбарах намесніка Каламойскага Барыса Філатава?

Таццяна Рычкова: Ён мяне вельмі папрасіў. Гэта ж першы чалавек, які мне дапамог. Я ж спачатку і да Парашэнкі, і да іншых нашых палітыкаў звярталася… А гэта адзіны чалавек, у якога заўжды адчыненыя дзверы для ўсіх валанцёраў. Тое ж датычыць і Каламойскага, і ўсіх яго намеснікаў. І яны рэальна дапамагаюць: зараз яны бяруць на сябе рамонт усёй тэхнікі ў брыгадзе ў мяне — яны разумеюць, навошта гэта трэба. Тут жа да Дняпра 200 кіламетраў — і яны ў нас. Таму калі Філатаў мне пазваніў і папрасіў, то я сказала: “Вы просіце — пайду!”

Еўрарадыё: Ці час цяпер для парламенцкіх выбараў?

Таццяна Рычкова: Не, не час. Хаця мяняць нешта трэба, але цяпер столькі партый павылазіла незразумелых. І не зусім я Філатава ў гэтым падтрымліваю: вось пойдзе ён у дэпутаты, а хто ж у нас будзе руліць?

Еўрарадыё: Прыязджаеце вы з фронту ў Днепрапятроўск — там мірнае жыццё, дзяўчаты ў прыгожых сукенках па буціках ходзяць, каву ў летніх кавярнях п’юць — зайздрасці да іх няма?

Таццяна Рычкова: Не. Я вам больш скажу. Пару дзён таму мне давялося набываць сыну вопратку. Я не люблю крамы, і мы пайшлі ў буйны гандлёвы цэнтр, каб у адным месцы набыць усё неабходнае. Адначасова ля гэтага цэнтра на Макдональсе стаяць хлопцы на крутых іншамарках. Стаім мы з маёрам з 79-й брыгады, непадалёк гэтыя мажныя хлопцы, размаўляюць пра розную бязглуздзіцу. І ў нас з маёрам адначасова ўзнікла аднолькавае жаданне: скруціць іх і адвесці рэальна ў ваенкамат. У нас шмат свядомых людзей, але адначасова шмат тых, хто сядзіць, глядзіць гэтыя забаўляльныя праграмы (!) і ў іх няма вайны. Я б прымусіла праводзіць агульныя курсы ваеннай падрыхтоўкі і курсы медсясцёр для жанчын, каб народ хоць неяк усвядоміў, што ў нас нешта ў краіне адбываецца. Навіны, бачу, людзі стараюцца не глядзець… сумна мне гэта ўсё. Пачынаюць людзі нешта разумець, калі кранае іх сем’і, калі некага мабілізуюць, тады нешта там пачынае шчоўкаць. А так — не вельмі. Мне, праўда, прасцей: у мяне бацькі ваенныя інжынеры — ракетчыкі-цвёрдапаліўнікі. Я жыла на палігоне ў Мірным, на мяне заўжды казалі: “Ой, які прыгожы хлопчык!”, бо я заўжды хадзіла з аўтаматам і ў шапцы з кукардай, сябры ўсе былі хлопцы. Я ніколі не хадзіла па салонах прыгажосці і не насіла сукенкі. Як у касметыцы не разбіралася, так і не буду разбірацца ў ёй ніколі, а вось як зброя розная мне падабалася, так і цяпер гэтую справу люблю.

Еўрарадыё: Проста нейкі “Салдат Джэйн”!

Таццяна Рычкова: Не глядзела я гэты фільм, хоць мне пастаянна пра яго кажуць. А я ведаеце чаго ўжо хачу? Міру і спакою. Мне хочацца не перажываць за сваіх хлопцаў, што цяпер у АТА, і вельмі хочацца быць з сынам. У мяне хутка дзень народзінаў, я заўжды ў гэты час некуды ездзіла з сям’ёй, а цяпер вось… Хаця сыну ўжо 12 гадоў, у нас там ужо дзяўчынка, мы ўздыхаем.

Пакуль знайшлі машыну, пакуль даехалі да хлопцаў, то там з пяці 300-х засталося 300-мі толькі трое

Еўрарадыё: Ведаю, што былі праблемы з вывазам параненых і забітых з перадавой…

Таццяна Рычкова: Тое ж самае і цяпер! Іх валанцёры вывозяць да гэтага часу. І калі ў тым жа Афганістане была служба адмысловая па 200-м — і труны цынкавыя, і давозілі да сем’яў, то ў нас такой службы няма. У нас у АТА усе павінныя быць жывымі і здаровымі, але, на жаль, вайна. І да гэтага часу ніхто нават не падумаў пра такую службы, тыя ж Ілля з Арменам (гэта пра паплечнікаў размова) вывозяць параненых з поля бою, разумееце. Вось, у Іллі зламалася машына, з ім ездзіць дзяўчына Воленька, акурат перад вашым званком яна са мной гаварыла: пакуль знайшлі машыну, пакуль даехалі да хлопцаў, то там з пяці 300-х засталося 300-мі толькі трое. А калі б машына не зламалася і яны прыехалі своечасова, то вывезлі б усіх. Да што казаць, калі я як валанцёр прывезла ў брыгаду нашым медыкам “хуткія” нерастаможаныя, якія падаравалі людзі з Італіі, бо ў іх былі гэтыя “батоны-ўазікі”, і іх проста падарвалі. Не было на чым вывозіць, і я вывозіла параненых на сваёй машыне. А гэта ж простая машына! Добра хоць, што забітых пачалі нармальна афармляць! Раней пісалі: “Загінуў на вучэннях”, а цяпер ужо, вось як у мяне муж загінуў, напісалі: “Загінуў падчас баявых дзеянняў у зоне АТА”.

   Сябры-валанцёры: Юрый "Фенікс" Бірукоў, Таццяна Рычкова, Андрэй Хаманчук

Еўрарадыё: Да сітуацыі з батальёнамі добраахвотнікаў (Таццяна так цяжка ўздыхае, што падрыхтаванае пытанне пра трагедыю пад Ілавайскам застаецца незададзеным). А што з імі не так?

Таццяна Рычкова: Шчыра сказаць? Нельга ўсіх пад адзін грэбень, але колькі іх мне не траплялася, то яны марадзёрствуюць… Вось, Вуглягорск мы штурмам узялі, і там быў супермаркет. І як толькі мая 25-я вызваліла Вуглягорск, батальёны роўнымі радамі паехалі рабаваць яго! І байцы 25-й стаялі і ахоўвалі супермаркеты і кавярні. Яны хацелі гарэлкі, цыгарэт. Яны да БТР, якіх у нас няма, а ім даюць, прывязваюць “плазму” — дзе яны іх бяруць? А чатыры дні таму ўвогуле пад’ехалі да нашага блокпоста і ўпітыя пачалі страляць. Нашы разведчыкі выйшлі, скруцілі іх і аддалі міліцыі. А ў міліцыі сказалі: “Божухна, калі 25-я сыдзе, то ДНР зойдзе адразу!” Вось такія справы. І паўсюдна такое. Я тут размаўляла з генералам Пушняковым, і той сказаў, што наша з Юрай Біруковым ідэя наконт таго, каб добраахвотнікаў перападпарадкоўваць арміі, каб за імі сачылі нармальныя афіцэры і трымалі іх у межах, падтрыманая, і зараз будзе распрацоўвацца адпаведны праект. І гэтыя батальёны будуць па кавалках раскіданыя па частках па брыгадах. Па прынцыпе, як Юра стварыў батальён “Фенікс”. Інакш будзем мы пасля вайны лавіць іх са зброяй па ўсёй Украіне. А так гэта жах нейкі. Мы калі яшчэ пад Славянскам стаялі, то там была запраўка і кафэ — яны туды штоноч марадзёрстваваць прыязджалі, і нашы іх пастаянна выганялі адтуль. Ці ТРА нап’ецца, ім нешта падасца, і яны пачынаюць па нас страляць. І магчыма, што там шмат нармальных людзей, якія б нармальна ваявалі — у нас у брыгадзе шмат добраахвотнікаў, яны сапраўдныя байцы. А гэтыя… Ці імі няправільна кіруюць, ці ў дужкі не ставяць, ці яшчэ што… А, і хабар нават бяруць на блокпостах! За пропуск машыны, пры мне! Далі 6 тысяч грыўняў. А тыя ж Бяроза і Сяменчанка, як па маіх ваенных мерках — яны дэзерціры, калі ідуць у палітыку! Яны кідаюць свой батальён, а гэта і ёсць дэзертырства.

Еўрарадыё: Ці даводзілася вам сутыкацца з расійскімі салдатамі?

Таццяна Рычкова: Я працавала са спецгрупай, не буду казаць, з якой — так склалася, дапамагала ім крыху, і ўзялі ў палон ваеннага артылерыста з пасведчаннем. Які вучыў дэнээраўцаў карыстацца артылерыяй, “Градамі”. І пашпарт грамадзяніна Расіі пры ім быў. І іх там такіх мільён!

Еўрарадыё: Рана ці позна, але вайна скончыцца — чым будзеце займацца, думалі? Наколькі я ведаю, пякарню сваю вы прадалі…

Таццяна Рычкова: Да я гэтым ужо і не змагла б займацца. Буду, відаць, у нейкім каардынацыйным савеце і буду старацца, каб добрыя генералы засталіся, а дрэнныя сышлі. Нашу армію шмат гадоў утоптвалі ў бруд, і мне падаецца, што гэта агенты ФСБ былі ў нас міністрамі абароны! Я хачу, каб армія ў нас была як у Амерыцы, каб яе паважалі. А колькі ў нас будзе параненых, колькі сямей застанецца без мужоў — буду працаваць у гэтым кірунку. (Таццяна чхае і скардзіцца, што гэтай ноччу была нулявая тэмпература.) Нешта я ўжо другі тыдзень носам шморгаю, дактары антыбіётыкі нейкія даюць, але яны не вельмі дапамагаюць…

Еўрарадыё: Раскажы на развітанне які смешны выпадак — бываюць жа і такія на вайне?

Таццяна Рычкова: Ёсць у нас сапёр, вялікі майстар сваёй справы, якога паслалі размініраваць адзін будынак, каб потым яго захапіць. Дык ён яго проста падарваў разам з сепаратыстамі і атрымаў месяц “пасадкі” пасля гэтага. А ён кажа: “Мне была пастаўленая задача размініраваць — ну я і размініраваў!”

Еўрарадыё: Як яго паслалі размініраваць будынак, у якім знаходзіліся сепаратысты?

Таццяна Рычкова: Ну вось такія ў нас баявыя задачы! А яшчэ быў выпадак, калі мяне хлопцы чакалі на блокпосце, я прыязджаю, а яны мяне частуюць смажанай бульбай з грыбамі. “Дзе ж вы грыбы ўзялі?” Сапёры кажуць: “Расцяжкі ставілі, назбіралі!”

Мне хацелася яшчэ шмат пра што распытаць Таццяну, але я выдатна разумеў: амаль тры гадзіны на аднаго журналіста Еўрарадыё — гэта занадта. Ды і ці мала каму яе дапамога можа тэрмінова спатрэбіцца. Давялося развітацца, хоць Таццяна, як мне падалося, ужо не зусім шчыра казала, што вуха ў яе яшчэ не баліць і яна гатовая працягваць размову. Але, думаю, не апошні раз гаварылі!

P.S. Позна ўвечары Таццяна даехала да "сваёй" брыгады, а на раніцы на яе старонцы ў сацсетках, з'явіўся такі допіс:

Фота з архіва Таццяны Рычковай