Як памяняць у школе рускую літаратуру на сусветную?

Бацькі беларускіх школьнікаў прапануюць замяніць у адукацыйных праграмах рускую літаратуру на сусветную. Цяпер у нашых школах усё наадварот: ёсць прадмет "Руская літаратура", на задворках якога — творы пісьменнікаў і з іншых замежных краін: пачынаючы з казак Андэрсана ў 5-м класе і заканчваючы "Гамлетам" Шэкспіра, прапанаваным "для дадатковага чытання" у 11-м класе.

Акрамя Шэкспіра, у школьнай праграме па рускай літаратуры за 11 клас, якая ахоплівае перыяд з канца XIX ст. да пачатку XXI ст., згадваюцца тры прозвішчы "нярускіх" пісьменнікаў: Гашэк, Лорка, дэ Сэнт-Экзюперы. Усе — у раздзеле "Для дадатковага чытання".

У Беларускім гуманітарным ліцэі імя Якуба Коласа, пра які кажа спадарыня Вітушка, літаратура выкладалася ў храналагічным парадку: без раздзялення на беларускую, рускую і ўсю астатнюю. З 2003 года, калі ліцэй афіцыйна быў зачынены, у сусветнай літаратуры змянілася не многае — таму тая праграма сапраўды магла б стаць асновай для пераходу з рускай (а, магчыма, і беларускай таксама) літаратуры на сусветную.

Што рабіць, калі вы хочаце больш сусветнай літаратуры?

У Нацыянальным інстытуце адукацыі кажуць, што ўносіць змены ў адукацыйныя праграмы, абноўленыя толькі ў 2015 годзе, — працэс доўгі і складаны. І прапануюць кампраміс, які не патрабуе бясконцых узгадненняў і зацвярджэнняў:

"На нашым партале ёсць інфармацыя пра зацверджаныя Міністэрствам адукацыі праграмы факультатыўных заняткаў. Ёсць і па літаратуры. Магчыма, там знойдзецца тое, што задаволіць адукацыйныя запыты нашых бацькоў".

У гэтым выпадку колькасць рускай літаратуры застанецца нязменнай. Але хаця б сусветнай літаратуры паболее. Ёсць і яшчэ адзін варыянт. Праўда, больш складаны:

"Кожны настаўнік мае права скласці сваю адукацыйную праграму. Але яе трэба будзе зацвердзіць. Падаць сюды да нас на разгляд. Але гэта таксама будзе праз факультатыў".

Пазіцыя інстытута адукацыі заключаецца ў тым, што школьная праграма — гэта для ўсіх, а запыты пэўнай групы бацькоў лепш вырашаць у прыватным парадку — праз факультатыўныя заняткі.

Як выкладаюць рускую літаратуру ў нашых суседзяў? 

Ва Украіне "рус.літ". інтэгравалі ў сусветную літаратуру яшчэ ў 2000 годзе. Цікава, што гэта зусім не прывяло да выкарчоўвання рускіх пісьменнікаў. Прозвішча "Пушкін", напрыклад, сустракаецца ў праграме па сусветнай літаратуры для 5-9 класаў не адзін і не два, а 23 разы.

"Яшчэ калі я заканчваў школу, у нас ужо была не руская, а сусветная літаратура, — распавядае Еўрарадыё Макс Русаў, бацька ўкраінскай школьніцы. — Іншая справа, вялі яе тыя ж настаўніцы рускай літаратуры. Але называлася па-іншаму, і фокус ужо быў іншы. Напаўненне — калі раней, зразумела, рускай літаратуры было 100%, дык засталося 60%".

У Літве прадмет "Руская літаратура" захоўваецца ў рускіх школах. Але настаўнікі скардзяцца, што вучні чытаюць Талстога і Дастаеўскага ўсё менш ахвотна, бо на іспытах у ВНУ трэба здаваць толькі літоўскую мову і літаратуру.

У Казахстане руская літаратура застаецца ў школьнай праграме, на яе вылучаныя асобныя гадзіны. Але пытанне пра тое, што "рус.літ." трэба выкладаць у кантэксце сусветнай літаратуры, пастаянна абмяркоўваецца.

У Польшчы сітуацыя зусім іншая.

"Гэта ўсё выкладаецца на адным прадмеце, які называецца "Мова польская". Нягледзячы на назву, на ім — і сусветная, і польская, і любая літаратура", — распавядае Еўрарадыё Фелікс, вучань гімназіі ў Варшаве.

Выкладанне вядзецца ў храналагічным парадку і выключна на польскай мове. То бок, нават "Злачынства і пакаранне" будуць чытаць па-польску.

"Да кожнай эпохі ёсць адзін-два творы. Ёсць кнігі, абавязковыя да чытання, звычайна, яны напісаныя палякамі. І ёсць неабавязковыя. Напрыклад, у гімназіі можна "Ведзьмака" прачытаць, такая польская фантастыка", — працягвае Фелікс.

У Эстоніі ёсць адрозненні паміж школамі. У адных прадмет называецца проста "Літаратура". "Там ёсць усе: руская, эстонская, замежная. На рускай мове. У класаў моўнага пагружэння яшчэ ёсць эстонская літаратура на эстонскай мове, — распавядае эстонская настаўніца літаратуры. — А ў гімназіі ў нас курсы. Я зараз чытаю курс "Сучасная зарубежная літаратура" у 12-м класе. Там вам і Кінг, і Дэн Браўн, і Каэлья".

У розных краінах пытанне вырашаецца па-рознаму. Але беларускім бацькам, якія хочуць памяняць для сваіх дзетак рускую літаратуру на сусветную, будзе складана, бо неабходнасць рускай літаратуры ў Беларусі дэкларуецца на самым высокім узроўні.