Юрысты: Прэзумпцыя невінаватасці па адміністрацыйных справах не працуе

Еўрарадыё: Па словах праваабаронцаў, дастаткова складана знайсці адвакатаў для тых, хто ўтрымліваецца ў СІЗА КДБ і праходзіць па відавочна палітычнай справе — чаму так?

Алег Агееў: Спачатку ўлічваецца палітызаванасць справы, а ўжо потым — месцазнаходжанне асобы, якую прыцягваюць да адказнасці. І адвакаты, гледзячы на вопыт мінулых гадоў, проста баяцца брацца за такія справы. Найперш гэта страх.

Тамара Сідарэнка: Ведаеце, калі ў 2010 годзе я пагаджалася абараняць Уладзіміра Някляева, я не думала, што траплю ў такую складаную сітуацыю. Да таго часу адвакаты так масава не траплялі пад прэс Мінюста і іншых органаў. Наш сумны вопыт паказвае, што адвакат часта аказваецца бездапаможным, калі вядзе такога кшталту справы. Вось і цяпер да тых, хто знаходзіцца ў СІЗА КДБ (па так званай справе “Белага легіёну” — Еўрарадыё) пэўны час адвакатаў не пускалі. У такой жа сітуацыі была я і мае калегі ў 2010 годзе — калі нас без усялякага тлумачэння не пускалі да падабаронных. Наша права і права падабаронных на сустрэчы і канфідэнцыйныя размовы без абмежаванняў груба парушаліся. А звароты ў пракуратуру нічога не далі.

Еўрарадыё: Атрымліваецца, што для СІЗА КДБ гэта нармальная практыка?

Алег Агееў: Такая практыка склалася, але нармальнай яе назваць нельга. Эфектыўных механізмаў, якія б абаранілі права затрыманых на сустрэчы з адвакатам, не існуе.

Тамара Сідарэнка: Калі прыгадаць той жа 2010 год, то нам у СІЗА КДБ альбо проста ніяк не тлумачылі прычыны адмовы ў сустрэчы, альбо казалі, што ўсе кабінеты занятыя. Прычым занятыя яны былі пастаянна, нават калі я прыходзіла самай першай.

Алег Агееў: Абмяжоўваліся не толькі сустрэчы, але і карэспандэнцыя адваката: мае лісты падабароннаму з просьбай узгадніць пазіцыю ён атрымаў у дзень вызвалення.

Тамара Сідарэнка: Па справе 2010 года так было ва ўсіх адвакатаў, я думаю, што і па справе цяперашніх утрыманцаў СІЗА КДБ так будзе. Выносілася пастанова аб таямніцы следства, і адвакат папярэджваўся аб недапушчальнасці разгалошвання дадзеных папярэдняга следства. Пры тым, што ёсць шэраг дакументаў, якія нельга прызнаць таямніцай следства. Да прыкладу, пастанова аб прыцягненні ў якасці абвінавачанага альбо пастанова аб меры стрымання. Але вызначэнне таго, што з’яўляецца таямніцай следства да такой ступені цьмянае, што адвакаты проста баяцца паказаць нейкі дакумент ці сказаць нейкую фразу, якая, у прынцыпе, не будзе таямніцай следства. Але невядома, якім будзе рашэнне: парушыў адвакат таямніцу ці не. А за парушэнне — санкцыі.

Еўрарадыё: Дарэчы, Агеева пазбавілі ліцэнзіі, фактычна, за інтэрв’ю Еўрарадыё, дзе вы расказалі пра ўмовы ўтрымання затрыманых. Але ж ці гэта таямніца следства?

Тамара Сідарэнка: Канечне, не! Гэта грамадсказначныя справы, і такія звесткі не могуць быць таямніцай. Апроч таго, адвакат павінен зрабіць усе дазволеныя законам захады для абароны свайго кліента. І прыцягненне ўвагі грамадскасці да нейкіх складанасцяў альбо да парушэння правоў падабароннага — у межах дзейнасці адвакатаў.

Алег Агееў: Але пазбаўленне ліцэнзіі — не самае страшнае з таго, што можа здарыцца з адвакатам у выпадку разгалошвання звестак, якія следчы палічыць таямніцай следства. Бо ў нас прадугледжаная і крымінальная адказнасць. І факты такія былі, што робіць практычна немагчымым зносіны адваката з прадстаўнікамі СМІ. Гэта вялікая праблема.

Еўрарадыё: Рэзанансныя крымінальныя справы — адно, а чым складаныя для адвакатаў адміністрацыйныя справы ў дачыненні да затрыманых на акцыях пратэсту, да прыкладу?

Тамара Сідарэнка: Адміністрацыйныя працэсы, асабліва па артыкулах "Дробнае хуліганства" і "Удзел у недазволенай акцыі" — гэта мой боль як юрыста, да такой ступені парушаюцца правы тых, каго прыцягваюць да адказнасці, і да такой ступені адвакат сябе бяссільным адчувае! Па такіх справах сведкамі выступаюць выключна міліцыянеры, якія затрымлівалі і пратакол складалі. Такія супрацоўнікі чамусьці лічацца незацікаўленымі асобамі, хоць часта відавочна, што гэтыя “незацікаўленыя асобы” кажуць відавочную хлусню. Адвакаты звяртаюць увагу судоў на гэта, на тое, што сведкамі мусяць быць цывільныя людзі, але суды на гэта ўвагі не звяртаюць, адмаўляюць у патрабаванні дадатковых доказаў. І хоць адвакат робіць усё належнае, суд прымае рашэнне, якое знаходзіцца відавочна па-за межамі прэзумпцыі невінаватасці.

Алег Агееў: Па слядах працэсаў за акцыю 25 сакавіка скажу: адвакату вельмі складана спаборнічаць у працэсе, дзе няма пракурора. У выпадку, калі на суд ускладзеныя функцыі і абвінавачвання, і органа, які выносіць рашэнне, бездапаможнасць адваката толькі ўзмацняецца.

Тамара Сідарэнка: Я сустракалася з некалькімі людзьмі, да якіх адміністрацыйнае пакаранне было прымененае, і яны сцвярджаюць, што суддзі нават не сыходзілі з судовай залы, а ў выніку прадстаўлялі пастанову суда на трох аркушах. Атрымліваецца, што суддзя загадзя меў рашэнне. Гэта ў дадатак да таго, што прэзумпцыя невінаватасці па адміністрацыйных справах не працуе, як у выпадку з крымінальнымі справамі. А па міжнародным заканадаўстве адміністрацыйныя справы адносяцца да крымінальных, і прэзумпцыя невінаватасці павінная працаваць тут у поўнай меры.

Еўрарадыё: Стаўленне суда да затрыманага падчас акцыі журналіста неяк адрозніваецца?

Алег Агееў: Я зараз назіраў два працэсы — у Оршы і ў Мінску. Суд проста ігнаруе, што затрыманы — журналіст. Улічваецца статус журналіста на стадыі затрымання. Большасць журналістаў вызвалялі амаль адразу пасля затрымання. Але калі справа дайшла да суда… У адным з судоў нават такую фармулёўку выдалі: “Галаслоўна заявіў, што ён журналіст”. Таму ў мяне ёсць устойлівыя сумневы ў неперадузятасці судоў і ў самастойнасці суддзяў пры вынясенні рашэнняў па адміністрацыйных правапарушэннях.

Еўрарадыё: Вы можаце прыгадаць хоць адзін выпадак, калі адвакату ўдалося даказаць невінаватасць свайго падабароннага на палітычна матываваным адміністрацыйным працэсе?

Тамара Сідарэнка: Не прыгадаю такога. Былі выпадкі, калі праз памылкі ў справе суд накіроўваў яе на “дапрацоўку”.

Алег Агееў: Але тут не столькі заслуга адваката, колькі сур’ёзнае парушэнне з боку супрацоўніка міліцыі, які афармляў справу. А так я таксама не прыгадаю выпадку, каб адвакат дамогся спынення справы па артыкуле “Удзел у недазволеным мерапрыемстве”.

Фота Змітра Лукашука