Што трэба ведаць пра выбары прэзідэнта ЗША, каб сачыць за імі было цікавей

29/10/2024 - 16:47

Трамп vs Харыс / калаж Улада Рубанава, Еўрарадыё

Роўна праз тыдзень, 5 лістапада, пройдуць выбары прэзідэнта ЗША. Беларусы, пазбаўленыя шанцу назіраць за ўласнымі займальнымі перадвыбарчымі гонкамі, могуць паглядзець, як усё павінна адбывацца.

Канкурэнцыя, "ноздра ў ноздру" і інтрыга да апошніх хвілін — вось чаго мы чакаем ад гэтых, як і ад кожных амерыканскіх выбараў.

Каб 5 лістапада вы маглі зразумець, што там наогул адбываецца, мы загадзя вывучылі памяткі ад ВВС і склалі для вас просты мануал. З ім назіраць за працэсам галасавання будзе яшчэ цікавей.

Пераможа не той, хто самы папулярны

Ну, вы ведаеце: кандыдаты б'юцца не за кожны голас кожнага амерыканца. Яны б'юцца за перамогу ў асобных "конкурсах", якія праходзяць у 50 штатах.

У кожным штаце ёсць пэўная колькасць так званых галасоў калегіі выбарцаў. Збольшага гэтая колькасць вызначаецца колькасцю насельніцтва штата. Усяго ёсць 538 галасоў — і перамагае той, хто набраў хаця б 270.

У 48 штатах дзейнічае правіла "пераможца атрымлівае ўсё". То-бок той кандыдат, за якога ў штаце прагаласавала больш за ўсё чалавек, атрымлівае ўсе галасы калегіі выбарцаў.

Кандыдат можа набраць найбольшую колькасць галасоў на нацыянальным узроўні — і ўсё адно прайграць, бо яму не хопіць галасоў калегіі выбарцаў. Так было ў сутычцы Хілары vs Трамп ў 2016 годзе.

Хто вагаецца?

Але большасць штатаў схіляецца на карысць адной або іншай партыі. Напрыклад, Тэхас традыцыйна галасуе за рэспубліканцаў, а Нью-Ёрк — за дэмакратаў. За такія штаты няма сэнсу біцца — выдаткуеш усе грошы, а выбарцы ўсё роўна прагаласуюць так, як галасавалі дзесяцігоддзямі.

Полем бітвы робяцца штаты, якія вагаюцца — іх усяго каля дзясятка. Ніколі не зразумела, як яны прагаласуюць, і менавіта за іх вядуць барацьбу кандыдаты.

Сёлета барацьба ідзе за Арызону, Джорджыю, Мічыган, Неваду, Паўночную Караліну, Пенсільванію і Вісконсін.

Калі будзеце сачыць за выбарамі — звяртайце асаблівую ўвагу на тое, як прагаласуюць яны. І ўсё, можна лічыць, вы разабраліся ў выбарчай сістэме ЗША.

Разбяром, чаму з гэтымі Штатамі ўсё так складана.

Арызона (можна атрымаць 11 галасоў выбарцаў). Штат мяжуе з Мексікай, і, зразумела, самая вострая тэма для Арызоны — міграцыя. Дэмакратам з пачатку 90-х толькі аднойчы ўдалося перамагчы ў гэтым штаце — у 2020 годзе. Каго яны выберуць цяпер?

Трамп неаднаразова крытыкаваў дзейнасць Харыс у сферы іміграцыі, бо менавіта ёй Джо Байдэн даручыў развязаць памежны крызіс. А яшчэ Дональд Трамп паабяцаў правесці "найбуйнейшую аперацыю па дэпартацыі" ў гісторыі ЗША, калі зноў стане прэзідэнтам.

Але Арызона вагаецца не толькі праз міграцыю.

Там адбыўся скандал з нагоды доступу да абортаў. Рэспубліканцы штата беспаспяхова спрабавалі аднавіць практычна поўную забарону на перапыненне цяжарнасці. Праблема абвастрылася ў 2022 годзе, калі Вярхоўны суд ЗША адмяніў пастанову, якая дае жанчынам канстытуцыйнае права на аборт.

Джорджыя (можна атрымаць 16 галасоў выбарцаў). Траціна насельніцтва гэтага штата — афраамерыканцы. Лічыцца, што менавіта гэтая дэмаграфічная група адыграла вырашальную ролю ў перамозе Джо Байдэна на выбарах у 2020 годзе.

Але ў Байдэне афраамерыканскія выбарцы расчараваліся. Ці зможа Камала Харыс прыцягнуць іх на свой бок? Пакуль незразумела.

Мічыган (можна атрымаць 15 галасоў выбарцаў). Штат Вялікіх азёр выступае супраць ваеннай дапамогі Ізраілю з боку ЗША. Калі б на выбары ішоў Байдэн, штат мог бы схіліцца ў бок Трампа. Але Харыс заняла больш жорсткую пазіцыю ў дачыненні да Ізраіля, так што, магчыма, да яе тутэйшыя выбаршчыкі паставяцца добразычлівей.

А што кажа пра араба-ізраільскі канфлікт Трамп? Ён заклікаў Ізраіль завяршыць кампанію супраць ХАМАС у сектары Газа, але "скончыць з гэтым хутка". Ці гучыць гэта для жыхароў штата прывабна?

Невада (можна атрымаць 5 галасоў выбарцаў). Той самы штат з велізарнай пустыняй і Лас-Вегасам. На апошніх некалькіх выбарах штат галасаваў за дэмакратаў, але ўсё можа змяніцца.

Калісьці апытанні паказвалі, што Трамп тут мае вялікую перавагу над Байдэнам, але гэты разрыў скараціўся з тых часоў, як дэмакратаў узначаліла Харыс.

Эканоміка ЗША паказала рост пасля ўступлення Байдэна на пасаду. Але здарылася пандэмія. І аднаўленне Невады пасля COVID ішло павольней, чым у іншых рэгіёнах. У штаце па-ранейшаму адзін з самых высокіх узроўняў беспрацоўя ў краіне.

Трамп абяцае, што, прыйшоўшы да ўлады, вернецца да праграмы зніжэння падаткаў ва ўсіх кірунках — гэта можа спадабацца выбарцам. Але трэба будзе яшчэ пазмагацца за значную долю лацінаамерыканскага насельніцтва штата.

Паўночная Караліна (можна атрымаць 16 галасоў выбарцаў). Тут Трамп правёў свой першы мітынг пасля таго, як у яго стралялі.

"Гэты штат — вельмі, вельмі важны штат для перамогі", — сказаў ён тады натоўпу.

У Паўночнай Караліны такія ж праблемы, як у Джорджыі і Арызоны. І наогул незразумела, у чый бок ён хіснецца сёлета.

Пенсільванія (можна атрымаць 19 галасоў выбарцаў). Тут у Трампа стралялі. Мінулым разам Пенсільванія падтрымала Байдэна (тут знаходзіцца горад Скрантан, дзе вырас дзейны прэзідэнт, і ён часта падкрэсліваў гэта).

Тут галоўная праблема — эканоміка. Пры Байдэне інфляцыя рэзка вырасла ва ўсёй краіне (але потым паволі знізілася). Але менавіта ў Пенсільваніі цэны на прадукты раслі хутчэй, чым у любым іншым штаце. ВВС пісала, што ў адной з акругаў штата кожны восьмы жыхар лічыцца "не забяспечаным харчаваннем".

Высокая інфляцыя пры Байдэне можа нашкодзіць Харыс не толькі ў Пенсільваніі, але і на ўсёй тэрыторыі ЗША.

Вісконсін (можна атрымаць 10 галасоў выбарцаў). І ў 2016, і ў 2020 гадах гэты штат галасаваў за кандыдата, які ў выніку перамагаў. Трамп кажа, што калі ён пераможа ў Вісконсіне, то пераможа ўсюды. Харыс таксама робіць стаўку на гэты штат. Паглядзім.

Дарэчы, тут цікава. На сітуацыю могуць паўплываць"трэція кандыдаты". Так-так, пра іх амаль не гавораць, але яны ёсць і яны выступаюць супраць палітыкі дзвюх асноўных партый. За іх амаль ніхто не галасуе, але яны могуць адабраць парачку выбарцаў вось у такіх вельмі няўпэўненых штатах. За іх могуць прагаласаваць у якасці пратэсту.

Напрыклад, у гэтым сезоне адным з самых вядомых "трэціх" быў Роберт Ф.Кенэдзі-малодшы, пляменнік былога прэзідэнта Джона Ф. Кенэдзі. Але ён прыпыніў сваю кампанію ў канцы жніўня і падтрымаў Трампа.

Флэшбэк: адкуль бяруцца кандыдаты

Дзве асноўныя партыі ладзяць серыю галасаванняў-праймерыз і кокусы штатаў. Там выбіраюць, каго хочуць бачыць лідарам партыі на ўсеагульных выбарах. Трамп сёлета моцна адарваўся ад сваіх супернікаў і зрабіўся прадстаўніком рэспубліканцаў. Яго напарнік — сенатар ад Агаё Дж. В. Вэнс. Калі Трамп пераможа, то Вэнс будзе яго віцэ-прэзідэнтам.

Адкуль з'явілася Камала Харыс, вы дакладна памятаеце. Джо Байдэн выбыў з гонкі, яго часова падмяніла Харыс, і ні адзін іншы дэмакрат не выступіў супраць яе. Так яна і стала кандыдаткай ад дэмакратаў. Яе напарнік і кандыдат на пасаду віцэ-прэзідэнта — губернатар Мінесоты Цім Уолц.

Флэшфорвард. Калі ў Белым доме засядзе новы прэзідэнт?

Пераможца гэтых выбараў будзе займаць прэзідэнцкае крэсла чатыры гады пачынаючы са студзеня 2025-га.

Звычайна пераможца аб'яўляецца ў ноч выбараў. Але ў 2020 годзе падлік усіх галасоў заняў некалькі дзён. Потым надыходзіць пераходны перыяд, у які новая адміністрацыя можа прызначыць міністраў і скласці планы на новы тэрмін. Ну а потым — інаўгурацыя на прыступках будынка Капітолія ў Вашынгтоне.

Некаторыя законы прэзідэнт (або прэзідэнтка) зможа прымаць самастойна. Але ў большасці выпадкаў давядзецца супрацоўнічаць з Кангрэсам. І новых чальцоў Кангрэса таксама будуць выбіраць 5 лістапада.

А вось на сусветнай арэне ў амерыканскага лідара вялікая свабода.