“Абы чаго не выйшла” і ратаванне даносчыкаў: чаму ўлады хаваюць архівы СССР

Мяркуецца, што ў БССР было рэпрэсавана каля 600 тысяч чалавек. Чаму ж цяпер улады імкнуцца прыхаваць гэта і ўвогуле не любяць згадваць рэпрэсіі, якія адбываліся ў СССР?

— Гэта проста інерцыя савецкага часу. Беларускія ўлады вельмі настальгуюць па Савецкім Саюзе, яны прынялі ў краіне ідэалогію, скажам так, савецкую, — адзначае гісторык. — І ў гэтым сэнсе добра ўпісваецца прыхоўванне вельмі кепскіх момантаў савецкай гісторыі. У іх паняцці была такая краіна, якая паспяхова развівалася, будавала нешта, а яе разбурылі і вось з-за гэтага ўсё кепска. Да таго ж сілавікі — пераемнікі НКУС, ЧК, якія асобную ролю адыгралі ў тых палітычных рэпрэсіях. Таму ў свой час было прынята рашэнне, што гэту базу трэба засакрэціць.
 

“Мемарыялы не перашкаджаюць усталёўваць аўтарытарызм”

Вядома, што ў Курапатах расстрэльвалі савецкія ўлады тысячы людзей і ў іншых месцах. Проста няма афіцыйнага прызнання. Поўнае адкрыццё гэтых дакументаў можа даць некаторыя нюансы і персанальныя ролі кагосьці — людзей, якія служылі ў НКУС і арганізоўвалі рэпрэсіі, даносчыкаў. Гэта можа кінуць цень і на вядомых беларусаў. Якраз гэтага ў пэўнай ступені ўлады баяцца. Але рэвалюцыйных зменаў не будзе.

Тое, што да гэтай пары ўлады на гэта не пайшлі, сведчыць пра іх зашоранасць і думкі “абы чаго не выйшла”, лічыць суразмоўца. Але нічога асаблівага і не выйшла там, дзе архівы адкрылі.

— Мы бачым па сітуацыі на постсавецкай прасторы, што само адкрыццё архіваў, стварэнне мемарыялаў у гонар загінулых абсалютна не перашкаджае ўсталёўваць жорсткія аўтарытарныя рэжымы. У той жа Расіі. У краінах Сярэдняй Азіі — Казахстане, Узбекістане — усё гэта таксама даўно вядома, стаяць мемарыялы па загінулых грамадзянах, але пры гэтым дэмакратыі там няма і не прадбачыцца ў найбліжэйшы час. Таму гэта не асабліва звязана, — рэзюмуе эксперт.