Ідэальны шторм: эксперты BEROC — пра беларускую эканоміку ў 2020 годзе

Падзенне коштаў на нафту вядзе да эканамічнага спаду ў Расіі. Гэта таксама паўплывае эканоміку Беларусі, якая залежыць ад гандлю з усходняй суседкай.

21 сакавіка Аляксандр Лукашэнка сказаў, што Расія прыняла ўсе ўмовы, на якіх Беларусь гатова была купляць расійскую нафту. У перспектыве гэта дапаможа загрузіць беларускія НПЗ. Аднак страты пачатку года кампенсаваць наўрад ці атрымаецца.
 

Валютны шок

Эксперты BEROC лічаць, што рэзкая дэвальвацыя беларускага рубля да долара і еўра выкліканая, у асноўным, зніжэннем коштаў на нафту. І гэта стала асобным "шокам". Людзі ўспрымаюць рэзкія ваганні курсу як сігнал пра інфляцыю і зніжэнне рэальных даходаў.

Валютны шок можа прывесці да фінансавага крызісу праз валютную запазычанасць у карпаратыўнага сектара.
 

Шок знешняга гандлю

Беларусь — малая адкрытая эканоміка. Яна вельмі адчувальная да абмежаванняў і эканамічных шокаў ў краінах-партнёрах. У першую чаргу — у Расіі, куды накіроўваецца вялікая частка беларускай прадукцыі.

Барнукова і Крук лічаць, што пакуль незразумела, як адаб'ецца на знешнім гандлі часовае аднаўленне мяжы з Расіяй. У той жа час яны заўважаюць, што эканамічны спад, выкліканы карантынам ў Расіі, знізіць попыт на беларускі экспарт, і асабліва на прадукцыю перапрацоўчай прамысловасці і сельскай гаспадаркі. Беларусі гэта пагражае падзеннем выпуску прадукцыі, занятасці і экспартнай выручкі.
 

Шок прапановы

Важную ролю ў эканоміцы Беларусі грае і імпарт — у тым ліку, імпарт матэрыялаў і прамежкавых тавараў. Разбурэнне глабальных ланцужкоў вытворчасці ўжо пачало адбівацца на беларускіх прадпрыемствах, якія працуюць з пастаўкамі з Кітая.

На думку экспертаў BEROC, недахоп імпартных матэрыялаў і камплектуючых можа прывесці да скарачэння выпуску прадукцыі. А гэта прывядзе да відавочных наступстваў для занятасці і даходаў бюджэту.
 

Шок унутранага попыту

Кацярына Барнукова і Дзмітрый Крук лічаць, што зніжэнне выпуску прадукцыі, падзенне занятасці і заработнай платы, патэнцыйныя ўнутраныя абмежаванні, звязаныя з каранавірусам, прывядуць да памяншэння ўнутранага попыту, а гэта пацягне яшчэ большае падзенне даходаў бюджэта.

Пакуль невядомыя ні глыбіня крызісу, ні яго працягласць. І гэтая нявызначанасць можа паглыбіць ўсе шокі. Таму ўлады павінны проста цяпер пачаць прымаць антыкрызісныя захады. Эксперты BEROC прапануюць наступны набор дзеянняў.
 

Адкрытая камунікацыя

Гатовасць да дыялогу з грамадскасцю. Адкрытае прызнанне маштабаў праблем, якія навісаюць. Празрыстая выпрацоўка антыкрызіснага пакета захадаў і гатовасць да рашучых дзеянняў. Але пры гэтым забеспячэнне фінансавай стабільнасці. Грамадскае абмеркаванне і камунікацыя ў дачыненні да асобных антыкрызісных захадаў.
 

Прамое стымуляванне вытворчасці і экспарту

На думку экспертаў BEROC, трэба ліквідаваць бар'еры для рэалізацыі дзяржпрадпрыемствамі тавараў па цане ніжэйшай за сабекошт. Гэты захад патрэбны, каб распрадаць запасы гатовай прадукцыі (а яны вялікія) і для падтрымкі экспарту. Разам з тым, трэба вызначыць пералік тавараў, якія не трапяць пад гэтую норму. Патрабуецца пэўны кантроль, каб гэтая мера не адкрыла магчымасць для "шэрага" экспарту тавараў, якія могуць стаць дэфіцытнымі ва ўмовах пандэміі каранавіруса.

Асаблівую ўвагу трэба надаць традыцыйным драйверам беларускага экспарту: нафтаперапрацоўцы і вытворчасці калійных угнаенняў. Пакупнікам калійных угнаенняў трэба прапанаваць новыя кантракты з істотнымі скідкамі, нарошчваць пастаўкі праз спотавыя рынкі калійных угнаенняў.
 

Забеспячэнне фінансавай і коштавай стабільнасці

Ініцыяваць валютна-абменныя аперацыі з вядучымі цэнтрабанкамі свету: ЗША, Еўразоны, Кітаю. Выпускаць дзяржаўныя аблігацыі у нацыянальнай валюце. Звярнуцца па крэдыт да МВФ. Пачаць перамовы наконт перагляду графікаў выплат па міжнародных крэдытах. Падтрымліваць банкі. Пачаць крэдытныя канікулы для хатніх гаспадарак і фірмаў. Падтрымліваць валютнай ліквіднасцю банкі, якія возьмуцца рэструктурызаваць крэдыты з доларавых у рублёвыя.
 

Узаемадзеянне з замежнымі інвестарамі

Прапанаваць прывабныя ўмовы для інвестараў у рамках дзяржаўна-прыватнага партнёрства на працяглы перыяд. Дапусціць замежных інвестараў у недаступныя для іх раней прывабныя сектары.

Рэструктурызацыя выдаткаў бюджэту

Варта адмовіцца ад фінансавання з бюджэту нетэрміновых капітальных праектаў. Перанесці або зусім адмовіцца ад фінансавання з бюджэту галіновых несацыяльных праграм, у прыватнасці ў сельскай гаспадарцы, перапрацоўчай прамысловасці, будаўніцтве, транспарце. Адмовіцца ад нетэрміновых дзяржзакупак.
 

Базавы даход для ўсіх, хто не мае крыніцы даходу

Беларуская дапамога па беспрацоўі не вырашыць праблему скарачэння попыту — даходы будуць падаць або зусім знікаць і ў ІП, і ў самазанятых, і ў тых, хто раней быў заняты ў нефармальным сектары. Ім усім спатрэбіцца падтрымка. Базавы даход дапаможа пазбегнуць усплёску беднасці, сацыяльных катаклізмаў і скарачэння попыту.
 

Стварэнне часовых працоўных месцаў у ахове здароўя і іншых галінах, якія фінансуюцца з бюджэту

У выпадку, калі эпідэміі зацягнецца на працяглы тэрмін, у Беларусі гэтая мера дапаможа падтрымаць сістэму аховы здароўя і іншыя галіны, а таксама выступіць эканамічным стымулам для занятых на гэтых месцах людзей.
 

Гранты, каб пачаць малы ці сацыяльны бізнес

Менавіта малы бізнес, на думку экспертаў BEROC, ва ўмовах крызісу можа бачыць і дынамічна задавальняць новыя патрэбы.