Настаўнік давёў да панічнай атакі — адміністрацыя ігнаруе. Як быць?

21/11/2023 - 16:29

Крычаць на дзяцей — гэта дрэнна / pixabay.com

— Пасля жахлівага ляманту настаўніца выйшла з класа, а ў маёй дачкі ўпершыню ў жыцці здарылася панічная атака, — дзеліцца гісторыяй у адным з бацькоўскіх чатаў мама беларускай старшакласніцы.

Жанчына піша, што спосаб зносін педагога з дзецьмі — выключна крык, знявага і неадэкватнасць пры выстаўленні адзнак. Па меры скаргаў бацькоў або сутычак з імі настаўніца на некаторы час сціхваецца, але гэтага хапае ненадоўга. Пасля сумнага здарэння з дачкой маці прыбегла ў школу і напісала заяву, але, як высветлілася, завуч хутка звальняецца, а дырэктара ў школе пакуль няма.

— Атрымліваецца, гэтая настаўніца-аб'юзерка будзе і далей працаваць. І я вельмі сумняваюся, што ёю хтосьці сур'ёзна зоймецца. А калі прыйдуць новыя начальнікі, яна здолее выкруціцца і змяніць кантэкст, такая ўжо ж круцелька, — разводзяць рукамі бацькі.

Звычайна, сутыкаючыся з падобнымі гісторыямі, Еўрарадыё звяртаецца ва ўпраўленне адукацыі раёна, у якім размяшчаецца школа. Калі вы хочаце паспрабаваць вырашыць праблему, ананімнасць тут недарэчы. Кожны раз нас просяць удакладніць нумар навучальнай установы, каб правесці праверку. Ці варта бацькам скардзіцца вышэй ці хаця б прыстрашыць часовую адміністрацыю, што, калі меры не будуць прынятыя ўнутры калектыву, яны пойдуць на гэта?

Учитель довёл до панической атаки — администрация игнорирует. Как быть?

Наталля Скібская / Еўрарадыё

— Як правіла, такія аб'юзеры баяцца больш моцных, — адказвае псіхолаг Наталля Скібская. — Званок ва ўпраўленне або міністэрства адукацыі можа быць спосабам на нейкі час прыструніць настаўніцу, калі яна застанецца на сваім месцы. Ці зменіць гэта мадэль паводзінаў чалавека ў доўгатэрміновай перспектыве? Не ўпэўненая. Але калі казаць пра тое, што мы абавязаныя абараняць сваіх дзяцей тут і цяпер, спрабаваць варта.

Бацькі, не вучыце дзяцей цярпець!

Псіхолаг звяртае ўвагу на тое, што ў адносінах "школа — вучань" апошні знаходзіцца ва ўразлівым, залежным становішчы, таму бацькі заўсёды павінны абараняць інтарэсы свайго дзіцяці.

У школьніка павінна быць упэўненасць, што ёсць дарослыя, якія на яго баку. Як мінімум, гэта бацькі, якія зразумеюць, што сітуацыя ненармальная, паспачуваюць і падтрымаюць.

— Неадэкватныя выкладчыкі былі ва ўсе часы, і, скажам праўду, не ўсе дзеці выходзяць з гэткіх адносін ахвярамі.

Сілы дае як раз дазвол бацькоў выходзіць з дрэнных сітуацый. То-бок, калі я ведаю, што са мной дрэнна абыходзяцца — равуць, гнабяць, не дай бог, замахваюцца, я маю права проста развярнуцца і сысці ад такога аб'юзера. Бацькі павінны ясна сказаць: калі ты не адчуваеш сябе ў бяспецы, калі цябе абражаюць і зневажаюць — сыходзь, ты маеш права не заставацца ў класе.

Для дзяцей, якія вельмі эмпатычныя самі па сабе, траўматычна нават назіраць падобны гвалт. Неабавязкова, каб ён быў накіраваны на іх. Калі з кімсьці побач так абыходзяцца, дзеці ўсведамляюць, што падобнае можа здарыцца і з імі. Так што, бацькі, не вучыце дзяцей цярпець. Вось і ўсё. У дзіцяці павінна быць разуменне, што нават калі блізкія не побач у момант канфлікту, яны заўсёды з ім.

А што калі бацькі перакананыя: што б ні адбывалася ў школе, вучань павінен сядзець на ўроку? А калі сварацца за адзнакі, не жадаючы разумець, што яны могуць быць неаб'ектыўнымі?

Па словах псіхолага, такія таты і мамы прычыняюць сваім дзецям яшчэ большую шкоду, асабліва калі ў каго-небудзь з іх ужо пачаліся панічныя атакі. Школьнікі і так у жаху ад таго, што адбываецца, а блізкія дабіваюць іх сваім неразуменнем і проста ламаюць ім псіхіку.

— У лепшым выпадку праз нейкі час такія дзеці прыйдуць да псіхатэрапеўта і з глыбокай крыўдай раскажуць, як бацькі іх не разумелі. Так што калі вы іх не падтрымліваеце, пачынайце адкладаць грошы на псіхатэрапію.

Яшчэ раз: заўсёды трэба быць на баку вашага дзіцяці. Асабліва калі вы разумееце, што настаўніца неадэкватная — хай і са сваёй гісторыяй. Вам не трэба яе разумець, уяўляючы, чаму так склалася. У яе відавочна ёсць прычыны. Але ваша дзіця — гэта ваша дзіця. Хто вам важны? Чыё меркаванне і чыё жыццё? Тым больш што такія гісторыі пакідаюць глыбокія раны ў душы дзяцей, асабліва дзяўчынак, якія схільныя займаць ахвярную пазіцыю і ў будучыні могуць выбіраць сабе ў партнёры аб'юзераў. Бацькі чамусьці часта жывуць у ілюзіях, што дзеці вырастуць і забудуцца на ўсё дрэннае, што адбывалася з імі ў дзяцінстве. Не. Магчыма, у кагосьці гэта выцясняецца, але часцей за ўсё крыўда застаецца.

Размова з настаўнікам павінна быць канкрэтнай

Нельга выключаць, што настаўніца, пра якую піша мама старшакласніцы, у дзяцінстве таксама сутыкалася з неадэкватнымі паводзінамі дарослых, засвоіла такую мадэль і цяпер прымяняе яе ў школе. Таксама псіхолаг мяркуе, што ў настаўніцы можа быць нарцысічны разлад асобы, пры якім чалавек прыніжае і абясцэньвае іншых.

А можа, гэта проста нясталая асоба, якая не можа кантраляваць свае эмоцыі і ў любой сітуацыі ўпадае ў істэрыку? Якой бы ні была прычына яе паводзінаў, бацькі павінны даць зразумець: лафа скончылася — ідзі і разбірайся са сваімі праблемамі, а не адрывайся на дзецях.

— Не будзем забываць, што школа — гэта таксама іерархічная сістэма, — працягвае Наталля Скібская. — Арганізацыя, уладкаваная па прынцыпе куратніка. Адпаведна, усё гэтае прыніжэнне і зневажанне рухаецца зверху ўніз. На самым версе ў нас пакуль прэзідэнт краіны, потым міністры і гэтак далей. Таму калі людзі думаюць, што, маўляў, мы тут асобна і палітыка нас не датычыць, — вядома, датычыць, таму што гэтая сістэма пранізвае ўсё грамадства.

Калі на настаўніцу наязджае той жа завуч або выконваючы абавязкі дырэктара, яна ідзе і кудысьці гэта злівае. Куды? Ну, вядома ж, на тых, хто не можа даць здачы, — на дзяцей, у якіх пачынаюцца панічныя атакі.

Што трэба ведаць пра панічныя атакі

— Хтосьці з дзяцей спрабаваў дапамагчы, хтосьці пабег за класнай, — успамінае мама школьніцы, у якой здарылася панічная атака. — Сама настаўніца пачала чапляцца да дачкі: "Аааа, дык ты такая слабая нервовая дзяўчынка?! У мяне гэтаксама было ў дзяцінстве!"

Жанчына абураецца паводзінамі педагога, ад якой пацярпела яе дачка. Але ці навучаюць настаўнікаў, як паводзіць сябе ў такіх сітуацыях, і што мы ўсе павінны пра гэта ведаць у прынцыпе?

— Панічныя атакі выглядаюць і адчуваюцца страшна, але гэта стан, у якім няма пагрозы для жыцця, — тлумачыць Наталля Скібская. — Чалавек, у якога здараюцца панічныя атакі, павінен прайсці як мінімум адну кансультацыю ў псіхатэрапеўта, каб ведаць, што гэта такое і як з гэтым спраўляцца. Такі стан досыць лёгка купіруецца, таму дзіцяці перш за ўсё трэба аказаць інфармацыйную дапамогу — навучыць яго спраўляцца з панічнымі атакамі. У гэтага стану ёсць прадвеснікі, якія трэба навучыцца адсочваць, кантраляваць і своечасова ажыццяўляць неабходныя дзеянні.
Тое, што здараюцца панічныя атакі, сведчыць, што дзіця адчувае сваю безабароннасць у дадзенай сітуацыі, хоча кудысьці ўцячы, не можа знайсці спосабаў або месца, акрамя як схавацца ўнутр сябе. Неабходна вучыць дзіця эмацыйнаму інтэлекту і стратэгіям пераадолення сваёй трывогі.

Людзям, якія знаходзяцца побач з чалавекам, які перажывае панічную атаку, псіхолаг раіць захоўваць спакой. "Глядзі на мяне, я побач з табой", "дыхай" — вось тыя словы, якія важна гаварыць у такой сітуацыі.

Падчас панічнай атакі чалавек фізіялагічна павышае сабе ўзровень гармону стрэсу. У яго пачашчаецца пульс, ён пачынае хутчэй дыхаць, робіць кароткія выдыхі. Тут галоўная стратэгія — падтрымліваць такое дыханне, каб яно не паскаралася: дыхаць трэба павольна, выдыхаючы даўжэй, чым робячы ўдых.

— Можна дапамагаць чалавеку запавольвацца, кажучы яму: "Удых — выыыыдых..." — працягвае Наталля Скібская. — Чалавека можа спалохаць уласнае частае дыханне, тады яго можна адцягнуць, прапанаваўшы, напрыклад, палічыць усе зялёныя прадметы вакол сябе, потым — усе сінія. Трэба ствараць такую сітуацыю, у якой ён будзе адчуваць сябе больш упэўнена. Прапануйце яму сесці, абаперціся на сцяну, каб ён у дадатак не баяўся, што ўпадзе і стукнецца галавой. Ні ў якім разе нельга пужаць яго і крычаць: "Выклікайце хуткую!" Яшчэ раз: трэба захоўваць спакой.
А наогул з такой сітуацыі дзіцяці трэба прыбіраць. Бацькі павінны паклапаціцца, каб для атак не было падставы.

Вітаем у будучыні / pixabay.com

Не бойцеся

— Наш клас прасіў замяніць настаўніка, але не выйшла, — расказвае мама старшакласніцы.

Як мы пісалі вышэй, адным з магчымых выхадаў з сітуацыі можа стаць зварот ва ўпраўленне адукацыі, хоць варта быць гатовымі і да таго, што вам не дапамогуць.

А што калі бацькі проста баяцца ісці наверх?
— Ёсць распаўсюджаныя гісторыі, калі, напрыклад, зорка Галівуду, дасягнуўшы нейкіх вышынь, маючы кучу грошай, абклаўшыся адвакатамі і неверагоднай падтрымкай у выглядзе публічнасці, заяўляе, што калісьці хтосьці здзяйсняў супраць яе гвалт, — кажа Наталля Скібская. — Часцей за ўсё людзі баяцца заяўляць пра гвалт таму, што баяцца не толькі рэакцыі самога гвалтаўніка, але і рэакцыі грамадства. Яны не адчуваюць падтрымкі ў сваім асяроддзі. Ніхто не можа не тое што абараніць, але хаця б зразумець і падтрымаць.
Адпаведна, калі вы хочаце заявіць пра гвалт, але баіцеся, вам трэба заручыцца падтрымкай людзей, якія будуць казаць: "Ты бачыш сітуацыю правільна. Гвалт — гэта гвалт. Тое, як з тваім дзіцем абыходзіцца настаўніца, — абсалютна неадэкватна і так быць не павінна". Трэба сабраць такую вось каманду падтрымкі. Гэта першае, што трэба зрабіць, калі вы хочаце абараніць сваё дзіця.
Патрэбная каманда, у якой можа аказацца і псіхолаг. Ён павінен падтрымаць і сказаць, што сітуацыя ненармальная. Не падтакваць, а даваць сумленную і адэкватную ацэнку таму, што адбываецца.

Псіхолаг раіць не ісці на разборкі ў разбітым стане, калі вас можна тыцнуць пальцам — і вы паваліцеся. Сабярыцеся. Вашы крокі павінны быць упэўненымі. Калі нічога не дапамагае, пераводзьце дзіця ў іншую школу.