"На Акрэсціна так і не трапіў": гісторыі беларусаў, якія пішуць палітвязням

"10... 35... 40..." — мала, давайце пасядзім яшчэ!"

Мы знаходзімся ў Беларускім хабе ў Варшаве. Кожную нядзелю сюды прыходзяць людзі і пішуць лісты палітвязням.

Яшчэ нядаўна спецыяльнага месца для такіх сустрэч не было і беларусы збіраліся дзе атрымаецца. Цяпер у пакоі з вялізнымі вокнамі і відам на плошчу Канстытуцыі сядзіць каля дваццаці чалавек. Яшчэ дзесяць — уладкаваліся ў крэслах і на канапе ў холе. Усе гэтыя людзі — жанчыны і мужчыны розных узростаў. Некаторыя прывялі з сабой дзяцей, якія малююць навагоднія малюнкі.

“... 45... 55... 70... — працягваюць лічыць ужо падпісаныя канверты дзве дзяўчыны, якія праводзяць сустрэчу. — Праз паўгадзіны выходзім на акцыю, а далей — хто захоча, можа вярнуцца і працягнуць".

Раптам у памяшканні становіцца так ціха, што чуваць, як стрыжні асадак паскорана драпаюць паперу. Тыя, хто піша, разумеюць, што ў іх амаль не засталося часу, і максімальна засяроджваюцца. Кожны з іх можа расказаць сваю сумную гісторыю пераезду ў Варшаву пасля падзей 2020-га. Кожны — мог бы апынуцца на месцы аднаго з тых, каму сёння адправіць ліст.

Хто прыходзіць у Беларускі хаб у нядзелі, каму і з якой прычыны пішуць? Вось што расказваюць Еўрарадыё актывісты ініцыятывы "Лісты палітвязням".

Я з Плошчы Перамен, адміністратарка ўсяго і ўся

Дзіяна: Асуджаная на два гады хатняй хіміі за мурал, які мы намалявалі на Плошчы Перамен 8 траўня гэтага года. Знаёмая і з Раманам Бандарэнкам, і са Сцяпанам Латыпавым. Адміністратарка чата. У мяне ёсць шасцігадовы сын. Спачатку я тры месяцы сядзела пад хатнім арыштам у Беларусі і дзіцяці не бачыла. Мне нават не давалі прывесці яго ў сад або забраць адтуль. Я зразумела, што яшчэ два гады не вытрымаю, таму давялося экстранна ўцякаць з краіны пры першай жа магчымасці.

Спачатку адправіла сына. Пасадзіла ў таксі з незнаёмым чалавекам, памахала рукой і наступны раз убачыла яго толькі праз паўтара месяца. Увесь гэты час ён жыў ва Украіне з людзьмі, якіх не ведала ні я, ні ён. Але за ім вельмі ўважліва глядзелі, даглядалі, ён быў задаволены і шчаслівы.

Спачатку тэлефанаваў мне ледзь не кожныя 20 хвілін і пытаўся: "Мама, ну калі ты будзеш?" Потым засяліўся ў дом для беларусаў і, калі ўжо тэлефанавала я, казаў, што яму няма калі, маўляў, яны там гуляюць. Я зразумела, што ўсё добра, і стала менш перажываць.

Калі прыехала да яго, мы пажылі ў гэтым жа доме яшчэ месяц. Там рэальна ўсе дапамагаюць і падтрымліваюць адно аднаго; вельмі прыемна, цёпла і ўтульна. Я ўдзячная гэтаму месцу, але ўсё ж мы зрабілі дакументы і пераехалі ў Польшчу. Тут я адчуваю сябе трохі бяспечней, чым ва Украіне.
 

Пішу Уладзіславу Зяневічу

Зачапіла тое, што гэта малады хлопец, яму ўсяго 22 гады. Як і многія, ён адстойваў свае правы. За пазіцыю, непажаданую для рэжыму, быў асуджаны на тры гады хіміі з накіраваннем у папраўчую ўстанову адкрытага тыпу.

У першую чаргу мяне натхняе яго ўзрост. Нават зусім маладыя людзі пачынаюць заўважаць, што адбываецца ў краіне. Груба кажучы, гэта вам не "гародніна", якую аберагаюць бацькі, маўляў, жыву сабе — нічога не ведаю, нічога не чую. Ёсць жыллё, атрымліваю адукацыю — усё добра.

На самай справе мы жывём у зусім іншым свеце, і добра, што моладзь гэта разумее і пачынае свядома нешта рабіць.

Як маецеся ў Польшчы?

Усё нармальна. Тут таксама ёсць хлопцы і дзяўчаты, якія не застаюцца ўбаку і падтрымліваюць. Вельмі доўга шукалі жыллё, праўда. Тут з дзіцем цяжэй знайсці кватэру, чым з хатняй жывёлай. Ну і тым больш калі прыязджаеш з дзвюма валізкамі і гуманітарнай візай…

Нас выцягнулі з машыны і проста пачалі біць

Аляксей: Я з Мінска, жыў недалёка ад Акадэміі навук. Самы запамінальны дзень з 2020-га — 10 жніўня. Паколькі быў на машыне, паспеў пад'ехаць і на Белтэлерадыёкампанію, прабраўся з сябрам на Стэлу, былі на Плошчы Перамогі.

Але, вядома, нас вельмі хвалявала родная "Рыга". Там здарылася сур'ёзная заваруха.

Мы былі і на прыступках з боку барыкад, і нават заехалі з тылу. Сігналілі, крычалі — даішнікі з'ехалі, падтуліўшы хвост!

Мы заехалі з боку Куйбышава, сілавікі стаялі да нас спінай. Думаю, што гэта іх дэзарыентавала. Спачатку яны не разумелі, што адбываецца, потым АМАП пагнаў людзей у наш бок.

Калі тэхніка раптам з'ехала з "Рыгі", мы вырашылі, што вось яна — перамога. Не было інтэрнэту, таму тады мы яшчэ не ведалі, што ўсе пераехалі на "Пушкінскую". Каля гадзіны ночы вырашылі раз'язджацца дадому.

Я падвозіў прыяцеля, па дарозе мы заўважылі хлопца са сцягам, вырашылі падкінуць і яго. Яму трэба было ў бок "Пушкінскай". Да таго моманту, як мы пад'ехалі, Прытыцкага ўжо перакрылі, а тэхніка рушыла ў бок Каменнай Горкі. Хлопцу трэба было туды.

Мы паехалі ў аб'езд, выехалі на Прытыцкага ў раёне Каменкі, і наша машына апынулася паміж людзьмі і сілавікамі. З аднаго боку на нас ішоў АМАП, з другога — уцякалі людзі. Я пачаў здымаць усё, што бачу, і тады за намі пагналіся.

У выніку загналі на кальцавую, падбілі сваёй машынай, я паляцеў у кювет, урэзаўся ў бетонны блок. І, скажам так, я так добра дастаў, што везці нас ужо не было куды — толькі ў лякарню. Прыехала хуткая. Напэўна, мне вельмі пашанцавала, на Акрэсціна я так і не трапіў.

Пісаць лісты для мяне вельмі важна

Я разумею, што з Варшавы, знаходзячыся на волі, магу пісаць шмат каму, а ў людзей, якія сядзяць, магчымасці пісаць адно аднаму няма. Упэўнены, што кожнае напісанае слова, кожны радок можа хоць трохі, але сагрэць іх. Думаю, што ўсякае цяпло для тых, хто цяпер знаходзіцца пад вартай, мае вялікае значэнне.

Калі я пішу лісты, я не расстаўляю прыярытэтаў у бок аднаго ці другога палітвязня. Іх проста няма. Кожны чалавек, якога пасадзілі пасля падзей 2020-га, зрабіў нешта важнае — тое, што мае значэнне і для нас усіх, і для мяне ў прыватнасці.

Цяпер я пішу хлопцу з Магілёва, яго завуць Іван Ківа 

Яго адправілі на "хімію" на два гады. Артыкул прадугледжвае абразу супрацоўніка міліцыі. Я не ўпэўнены, што ён менавіта абразіў. Хутчэй за ўсё, проста сказаў праўду — тое, што думаў. Сістэма расцаніла па-свойму: парушэнне, праўду казаць нельга, і праўда ім коле вочы. За гэта яны людзей садзяць і катуюць. Гэта вельмі сумна, але здавацца не варта.

Я — бабуля з вёскі, якая трапіла пад рэпрэсіі

Ганна Федаронак: Маю гісторыю ў Польшчы ведае шмат хто: суды, ператрусы, затрыманні, крымінальная справа... Мне давялося з'ехаць, таму што хацелі забраць дзіця. У мяне дома ўнукі і тут — 10-гадовая дачка. Старэйшай — 31. Нараджала дачку, калі ўжо была бабуляй.

Я расказваю ўсім сваю гісторыю, каб нагадаць, што ў нас пад рэпрэсіі трапілі ўсе: і бабулі, і мамы, і дзеці. Усе павінны разумець, як страшна цяпер жыць у Беларусі.

Да пераезду мы жылі ў вёсцы Варапаева. Калісьці гэта быў добры пасёлак: завод жалезабетонных вырабаў, дрэваапрацоўчы камбінат, шклозавод, саўгас, аўтакалона... За 26 гадоў не засталося нічога зусім. Цалкам разбураная вёска, як быццам бы пасля вайны. Замест фермаў — руіны, тэхнікі няма, заводы не працуюць — усё разрабавана і разбурана.

Сёння я напісала шэсць лістоў

Цяпер засталося яшчэ трохі часу, я захацела напісаць блогеру, аўтару ютуб-канала MozgON Валодзю Цыгановічу, якога асудзілі на 15 гадоў. Ён здымаў рэпартаж у лазні, калі мы хаваліся там 9 траўня, яшчэ да выбараў.

У той час, калі Лукашэнка прымаў парад, баба Аня з заплаканымі дзецьмі сядзела ў атачэнні карнікаў і давала інтэрв'ю.

Валодзю таксама пасадзілі следам за Ціханоўскім. Я пішу яму заўсёды, таксама як Андрэю Новікаву і іншым нашым хлопцам.

Прасцей пісаць жанчынам

Мы заўсёды збіраемся ў Варшаве ў выхадныя. У нас ёсць спісы з імёнамі палітвязняў і іх гісторыямі. Так, мы не можам напісаць "Жыве Беларусь", але можам проста падтрымаць тых, хто знаходзіцца ў зняволенні. Мне падабаецца перапісвацца з жанчынамі: я расказваю, як мы жывём у Польшчы, як дачка ходзіць у школу. Разумею, што ім гэта цікава.

На сустрэчы з намі прыходзяць дзеткі. Яны малююць, а мы пішам на гэтых аркушыках. Я ўпэўненая, што калі чалавек атрымлівае такі сонечны ліст з дзіцячым малюнкам, то яму гэта як праменьчык сонца, маленькі глыточак нашай свабоды. Я разумею, што, калі палітвязень у Беларусі атрымае такі ліст, ён адразу ўсміхнецца. Вось так проста можна даставіць чалавеку радасць.

Еўрарадыё нагадвае, што кожны з нас можа падтрымаць палітвязня, напісаўшы яму ліст або даслаўшы паштоўку. Інфармацыю пра месцазнаходжанне людзей, якія пацярпелі за сваю палітычную пазіцыю ў Беларусі, можна знайсці на сайтах: dissidentby.com, spring96.org, Politzek.me, vkletochku.org.