"Наша месца тут": інтэрв'ю з беларускім доктарам у часе паветранай трывогі

"Што б ні казалі пра міфічную абарону мірнага насельніцтва, Расія прыйшла сюды, каб забіваць людзей і бамбіць гарады", — расказвае Еўрарадыё вядомы мінскі лекар-гінеколаг Станіслаў Салавей.

Пасля звальнення з 3-й гарадской клінічнай бальніцы спецыяліст паехаў працаваць ва Украіну, дзе ўжо больш за два тыдні ідзе вайна. Да гэтага доктар удзельнічаў у акцыі салідарнасці з адлічанымі за пратэсты студэнтамі, за што адседзеў 15 сутак.

Мы стэлефаноўваемся ў той момант, калі ў Адэсе спрацоўвае паветраная трывога. Суразмоўнік зачыняе балкон і спакойным голасам пачынае адказваць на пытанні.

Еўрарадыё: Што адбываецца ў горадзе, дзе вы цяпер жывяце, пасля нападу Крамля?

Станіслаў: За ўсю Адэсу не скажу, але па адчуваннях горад вельмі апусцеў. Стала менш машын. Некаторыя беларусы, якія перабраліся сюды з сем'ямі пасля 2020 года, як і самі адэсіты, выязджаюць у Польшчу ці Малдову. Многія мясцовыя вывезлі сваіх блізкіх у вёскі. У першыя дні вайны да абменнікаў і крамаў стаялі чэргі, потым усе падсупакоіліся. Панікі сярод людзей я не бачу. Хутчэй — злосць, сабранасць.

З улікам таго, што ў горадзе абвешчана каменданцкая гадзіна, многія імкнуцца лішні раз не выходзіць на вуліцу. Я таксама, нягледзячы на тое, што ў мяне ёсць від на жыхарства і папера з працы, якая дазваляе парушаць правілы, паколькі наша клініка працуе кругласутачна і ў любы момант мяне могуць выклікаць. Тым не менш я грамадзянін замежнай дзяржавы, улады якой варожа ставяцца да Украіны...

Прыяцелі, якія бываюць у цэнтры, кажуць, што там шмат вайскоўцаў і тэхнікі. Знаёмыя беларусы, якія не з'ехалі, з першых дзён далучаліся да атрадаў тэрытарыяльнай абароны. Дапамагалі будаваць умацаванні, гатавалі фірмовыя кактэйлі — карацей, запасаемся.

Я чуў выбухі і аўтаматную стральбу, перыядычна спрацоўвае СПА, паветраныя трывогі даносяцца і з суседніх гарадкоў. Усе вышынныя дамы, пад'езды, дахі будынкаў не падсвятляюцца, порт цалкам зацемнены.

Калі працуе паветраная трывога, людзі спускаюцца ў найбліжэйшы паркінг і начуюць там. Побач з нашым домам некалькі бамбасховішчаў.

Еўрарадыё: Што адбываецца ў лякарнях?

Станіслаў: Ведаю, што ў нашай лякарні былі параненыя. Гэта прыватная клініка, але кіраўніцтва вырашыла, што дапамогу ў такіх выпадках будзем аказваць бясплатна. Усе хочуць быць максімальна карыснымі. Ведаю лекараў, якія запісаліся ў атрады тэрытарыяльнай абароны.

Да пункта здачы крыві гарадской лякарні выстройваліся вялізныя чэргі.

У нашай лякарні працавала больш за дзясятак беларускіх спецыялістаў. Некалькі дактароў забралі сем'і і з'ехалі, астатнія засталіся па прынцыпе "наша месца тут, будзем дапамагаць па меры сіл".

Ведаю таксама нашых лекараў, якія засталіся ў Кіеве і дапамагаюць там параненым. Знаёмыя былі сведкамі перастрэлкі, калі затрымлівалі дыверсантаў. У іх там, вядома, адразу было нашмат больш неспакойна, калега начавала ў бамбасховішчы.

Еўрарадыё: Мы ўсе ведаем пра лекарскі абавязак, але як гэта — ратаваць ворага?

Станіслаў: Я ўпэўнены, што ні беларускія, ні ўкраінскія дактары не пакінуць ні аднаго параненага без дапамогі. Дапамога будзе аказаная ў кожным разе, а далей хай разбіраюцца кампетэнтныя органы. А так адчуванні ад усяго гэтага змяшаныя: шмат дзяцей прыехала з Расіі, якія кажуць, што іх адпраўлялі на вучэнні і яны не разумелі, на што ідуць. Падманвалі?.. Што тут скажаш, сардэчна запрашаем. Ва Украіне ідзе вайна, і тут будуць страляць з кожнага кута. Спагады да іх не адчуваеш, але дапамагаць будзем.

Еўрарадыё: Як паводзяць сябе звычайныя ўкраінцы?

Станіслаў: Пра што гаварыць, калі мужчына за 50 з кучай хранічных захворванняў вывозіць дачку і ўнучку за горад, а сабе купляе кучу патронаў да паляўнічай стрэльбы? Пра што яшчэ — калі ўсё сяло здымаецца ў тэрытарыяльную абарону і старыя шчыра засмучаюцца, што ўзялі дваіх маладзейшых, якія служылі ў дэсанце, а іх не? Дзядоў не бяруць. Яны кажуць, што ўсё роўна будуць абараняць сваю зямлю, таму што ёсць паляўнічыя вінтоўкі.

Я размаўляў з чалавекам, які займаецца продажам маторнай алівы. Ён аддае яе хлопцам, якія гатуюць кактэйлі Молатава. Ніхто не хоча заставацца ўбаку. У галовах некаторых людзей існуе закаранелае меркаванне, што ў Адэсе і Харкаве заўсёды максімальна лаяльна ставіліся да Расіі, але і тут людзі актыўна збіраюць бутэлькі для кактэйляў, закупляюцца патронамі. Ніхто не хоча заставацца ўбаку.

Расія зладзіла вайну проста на роўным месцы, сцягнула кучу войска. Усё яшчэ кагосьці абараняе? Лухта!

Еўрарадыё: Што вы адчуваеце, разумеючы, што з тэрыторыі нашай краіны на Украіну ляцяць ракеты? Як рэагуюць адэсіты?

Станіслаў: У асноўным, у прынцыпе, усе ўсё разумеюць. Тут вялікая беларуская дыяспара. Людзі праводзілі акцыі і пастаянна тлумачылі, што, па сутнасці, Беларусь акупаваная і мы не падтрымліваем Лукашэнку, які прадаўся Расіі. І тым не менш Беларусь для ўкраінцаў цяпер краіна-агрэсар, удзельніца канфлікту. Іх можна зразумець.

Сам я з задавальненнем плюнуў бы ў морду любому вайскоўцу ў Беларусі. Гэта проста ганьба і сорам! Падпішуся пад кожным словам, па-мойму, кіраўніка ўкраінскага Памежнага камітэта, які сказаў, што ставіцца да такіх з пагардай. Агідна рабіць выгляд, што нічога не адбываецца, калі з нашай тэрыторыі ўзлятаюць самалёты і ракеты.

Украінцы цяпер маюць поўнае маральнае права нанесці ўдар у адказ па тэрыторыі Беларусі, таму што адтуль яе атакуюць. Ідуць войскі! Як яшчэ пасля гэтага ім ставіцца да беларускага войска і ўрада? Спадзяюся, гэта стаўленне не спраецыруецца на ўсіх беларусаў, таму што мы спрабавалі дастукацца, што Лукашэнка — гэта не народ, ён проста гаўляйтар.
 

Еўрарадыё: У дзень рэферэндуму па Канстытуцыі, калі многія беларусы выйшлі на вуліцы, каб выступіць супраць вайны ва Украіне, у Мінску былі затрыманыя лекары Дзмітрый і Ірына Маркелавы…

Станіслаў: Я пазнаёміўся з Дзмітрыем яшчэ ў лістападзе 2021 года, калі нас затрымалі. Што сказаць? Чарговы раз пераканаўся, што і ён, і яго жонка — звычайныя людзі, у якіх ёсць сумленне. Цяпер маўчанне — гэта, па сутнасці, патуранне забойству. Я не бачу прычын, якія могуць прымусіць беларусаў, тым больш лекараў, маўчаць.

Лекары, якія ратуюць жыцці, першымі павінны ўстаць і сказаць: "Спыніцеся, вам Украіна нічога дрэннага не зрабіла". Нас уцягнулі ў вайну, і адмывацца ад гэтага будзе складана, калі наогул магчыма. Людзі, якія сёння выходзяць у Беларусі, — гэта героі.

Еўрарадыё: Беларусы, якія сёння едуць бараніць Украіну ці застаюцца дапамагаць, як нашы дактары, таксама паступаюць гераічна. "Я маю намер заставацца тут. Я вельмі спадзяюся, што тут я больш патрэбны", — напісаў яшчэ ў першыя дні вайны ў фэйсбуку дзіцячы анестэзіёлаг-рэаніматолаг Максім Ачарэтні, які таксама вымушана з'ехаў у Адэсу пасля 2020-га.

Станіслаў: У Максіма той самы падыход да сітуацыі, што і ў Маркелавых. Калі ёсць правільна, як можна паступаць інакш? Максім — проста добры чалавек, а калі чалавек добры, усё астатняе няважна. І наадварот…

25 лютага адзін вусаты ўзурпатар наведаў Мінскі навукова-практычны цэнтр хірургіі, транспланталогіі і гематалогіі. Для мяне было вельмі балюча разумець, што вось у суседняй краіне вайна, Беларусь у яе ўцягнутая, а ў нас усё добра, наведваем лякарні, расказваем, якія мы малайцы.

Там жа стаялі дактары, акадэмікі — нібыта паважаныя людзі. І ўсе робяць выгляд, быццам у краіне нічога не адбываецца — усё выдатна. Няўжо званне акадэміка або пасада дырэктара каштуе сумлення? Мабыць, для кагосьці — так.

Я не разумею, як можна ігнараваць вайну. Я лічу, што ніякія званні і пасады не могуць быць апраўданнем нястачы гонару, таму мне сорамна за кіраўнікоў медыцыны, якія прыгожа і на камеру робяць выгляд, што нічога не адбываецца. Ёсць вядомыя медыкі, якія не маўчалі, іх з'елі. За іх не заступіліся.  

Але я ўпэўнены, што дабро ўсё роўна пераможа, і ўкраінцы гэта добра паказваюць. Якой бы ні была тэхнічная або колькасная перавага праціўніка, нельга перамагчы такі народ. Войска Украіны — гэта кожны яе жыхар. Я не ведаю, як перадаць свае ўражанні ад іх баявога духу. Такое не перамагаецца. Людзі тут дакладна ведаюць, за што ваююць.