Як беларусы дапамагаюць Расіі атрымліваць абсталяванне для ВПК

22/02/2024 - 15:06

Падбіты расійскі танк / Igor Burdyga/DW

Другі год Расія вядзе поўнамаштабную вайну супраць Украіны. Нягледзячы на мноства санкцый, сучаснае абсталяванне для вытворчасці ваеннай тэхнікі працягвае паступаць у Расію, і дапамагаюць ёй у гэтым беларусы.

Расследавальнікі "Бюро" сумесна з расійскім выданнем "Вёрстка" і Цэнтрам па даследаванні карупцыі і арганізаванай злачыннасці (OCCRP) высветлілі, як заходняе абсталяванне для ваеннай прамысловасці трапляе ў Расію ў абыход санкцый і хто з беларусаў за гэтым стаіць.

Еўрарадыё пераказвае тэкст расследавання.

Рускі забеспячэнец

У 2021 годзе кампанія "ОСТЕК-СМТ" выйграла тэндар маскоўскага Цэнтральнага навукова-даследчага Інстытута хіміі і механікі (ЦНДІХМ), які вырабляе авіябомбы, на пастаўкі заходняга абсталявання для мадэрнізацыі вытворчасці.

"ОСТЕК-СМТ" уваходзіць у групу кампаній "ОСТЕК", у яе бізнес-біяграфіі — пастаўкі японскага, карэйскага, нямецкага і італьянскага абсталявання для розных заводаў ваенна-прамысловага комплексу па ўсёй Расіі.

Журналісты высветлілі, што пастаўкі сталі магчымымі дзякуючы фірмам з беларускімі каранямі, праз якія "ОСТЕК" завозіла сучасную тэхніку для вытворчасці электронных кампанентаў у Расію.

Паводле звестак "Бюро", асноўны пастаўшчык "ОСТЕК" — польская фірма Inter-Trans, якая належыць нямецкай кампаніі BMA Spedition — яна займаецца дастаўкай грузаў з ЕС у краіны СНД.

Адным з уладальнікаў BMA Spedition быў беларус Яўген Касцюк з доляй у 76%. Яшчэ 13,85% належала прадпрыемству "БелМагістральАўтаТранс", падкантрольнаму беларускаму ўраду. Яе прэзідэнт — той жа Касцюк.

У 2021 і 2022 гадах, паводле звестак расследавальнікаў, кампаніі з групы "ОСТЕК" завезлі ў Расію абсталяванне для вытворчасці паўправаднікоў і мікрасхем коштам больш за 20 мільёнаў долараў, з іх больш за 8 мільёнаў долараў — пасля пачатку поўнамаштабнага ўварвання Расіі ва Украіну.

У траўні 2023 года ўрад ЗША ўвёў санкцыі на групу кампаній "ОСТЕК". У чорны спіс трапілі таксама Inter-Trans, BMA Spedition і Яўген Касцюк як еўрапейскія хаўруснікі групы кампаній "ОСТЕК".

Прадстаўнік BMA Spedition паведаміў "Бюро", што ўсе пастаўкі былі афіцыйнымі, з дазволу нямецкага, польскага і італьянскага бакоў.

Пры гэтым, як высветлілі журналісты дзякуючы OCCRP, пасля ўвядзення санкцый нямецкая кампанія змяніла ўладальнікаў. Яўген Касцюк перадаў сваю долю ў BMA Spedition жонцы і дачцэ, а "БелМагістральАўтаТранс" выйшла з ліку ўладальнікаў. А нядаўна кампанія змяніла назву на TRANS-BRIDGE Logistics.

Пастаўкі нягледзячы на санкцыі

Пасля ўвядзення санкцый пастаўкі для "ОСТЕК" працягнуліся. Паколькі ЕС забараніў вывозіць абсталяванне для выпуску паўправаднікоў і мікрасхем у Беларусь толькі ў жніўні мінулага года, "ОСТЕК" пачала вазіць сучасную тэхніку ў Расію праз іншыя кампаніі.

Паводле мытных дадзеных, з сакавіка па жнівень 2023 года беларуская кампанія "Тэфіда" па даручэнні казахстанскай кампаніі "КБР-тэхналогіі" паставіла "ОСТЕК" абсталяванне для вытворчасці электронных кампанентаў коштам 5 мільёнаў долараў. Сярод іх была тэхніка, якую "ОСТЕК-СМТ" павінна была паставіць маскоўскаму Інстытуту хіміі і механікі па кантракце ў рамках мадэрнізацыі вытворчасці.

Валодае "Тэфідай" беларуска Марына Космач, а кіруе кампаніяй яе брат Аляксандр Шыбко. Казахская фірма "КБР-тэхналогіі" з'явілася ў Петрапаўлаўску неўзабаве пасля пачатку вайны ва Украіне — у траўні 2022 года.

"КБР-тэхналогіі", сцвярджае "Бюро", звязаная з уладальніцай BMA Spedition Вольгай Хетых, а яна, у сваю чаргу, — дачка экс-дырэктара "БелМагістральАўтаТранс" і Inter-Trans Яўгена Касцюка. Таго самага, які забяспечваў еўрапейскай тэхнікай "ОСТЕК", пакуль яго не дагналі санкцыі.

Вольга Хетых — таксама асноўная ўладальніца смаленскай кампаніі "Міртранс". У Казахстане фірма заснавала даччынае прадпрыемства "КБР-Транс".

Офіс "КБР-Транс" размешчаецца па адрасе, на які зарэгістраванае даменнае імя кампаніі "КБР-СМТ". Журналісты знайшлі інфармацыю пра яе на сайце кампаніі NUTEK. "КБР-СМТ" указаная там як казахскі дылер сінгапурскай кампаніі. Менавіта абсталяванне NUTEK ішло ў Расію ў абыход санкцый.

Удзел кампаніі "КБР-тэхналогіі" ў гэтым ланцужку невыпадковы. Казахстан не падпадае пад заходнія санкцыі. Каб адвесці падазрэнні еўрапейскіх мытных органаў, пастаўшчыкі афармляюць тавар на кампанію з Петрапаўлаўска, але груз ідзе праз Мінск і ў выніку аказваецца ў Маскве.

"Мы нічога не пастаўлялі"

Уладальніца "Тэфіды" Марына Космач расказала "Бюро", што не ў курсе, чым займаецца кампанія. Паводле яе слоў, бізнесам кіруе брат.

Аляксандр Шыбко спачатку адмаўляў, што "Тэфіда" займалася пастаўкамі санкцыйнага абсталявання ў Расію, але потым паведаміў, што кампанія мела справу з абсталяваннем.

"Я накладных ні на якую санкцыёнку не падпісваў, афармлялі ў мытні яны таксама самі. Мы проста з’яўляліся складам часовага захоўвання. Мы нічога не пастаўлялі", — сказаў Шыбко.

Аднак у распараджэнні журналістаў апынуліся дакументы, згодна з якімі "КБР-тэхналогіі" ўпаўнаважвалі "Тэфіду" не толькі на захоўванне грузу ў Беларусі, але і на яго дастаўку ў Расію. За свае паслугі "Тэфіда" атрымала ад "КБР-тэхналогій" больш за 82 тысячы еўра.