Ад "патаннее" да "нічога не абяцалі": што беларусам казалі пра энергію з АЭС

13/06/2023 - 11:41

Лукашэнка казаў, што ўсе яшчэ ацэняць БелАЭС, але пакуль так і не зразумела, у чым карысць для людзей / калаж Улада Рубанава, Еўрарадыё

Лукашэнка казаў, што ўсе яшчэ ацэняць БелАЭС, але пакуль так і не зразумела, у чым карысць для людзей / калаж Улада Рубанава, Еўрарадыё

Беларусы працягваюць патроху бяднець, лічыць эканаміст Уладзімір Кавалкін. З 1 чэрвеня яшчэ і зноў падняліся тарыфы на камуналку. У тым ліку на электраэнергію, хоць у нас ёсць свая АЭС. У цэлым рост цэн — нармальная з'ява, адзначае эксперт. Аднак беларусы справядліва могуць успомніць абяцанні чыноўнікаў, што электрычнасць патаннее дзякуючы АЭС. Дырэктар дэпартамента па энергаэфектыўнасці Дзяржстандарту Віталь Крэцкі пярэчыць: ніхто нікому нічога не абяцаў!

Еўрарадыё ўспомніла, што ўсё ж такі гаварылася пра змяненне цэн на электрычнасць, і даведалася, наколькі гэта супадае з рэальнасцю.

Навукоўцы НАН палічылі: мінус 20%

От “подешевеет” до “ничего не обещали”: что белорусам говорили про энергию с АЭС

БелАЭС / Еврорадио

Мабыць, самы смелы прагноз зрабіў экс-дырэктар дэпартамента па ядзернай энергетыцы Міністэрства энергетыкі Мікалай Груша разам з навукоўцамі НАН. Ён заявіў, што з пускам АЭС сабекошт электраэнергіі ў цэлым па энергасістэме знізіцца прыкладна на 20%.

“Гэта паказалі разлікі, выкананыя навукоўцамі НАН Беларусі. Пры гэтым у разліках не прымалася пад увагу павышэнне цэн на газ", — гаворыцца ў паведамленні ад 26 красавіка 2011 года.

— У нас мусіць быць станцыя, гэта танная электраэнергія, новыя тэхналогіі, гэта зусім іншае аблічча беларускай нацыі. Мы робім правільна, што будуем такое магутнае прадпрыемства.

“Тарыфы не мусяць павялічыцца”

Намеснік міністра энергетыкі Міхаіл Міхадзюк у красавіку 2018 года быў больш стрыманы ў ацэнках, чым іншыя чыноўнікі раней. Але не пасаромеўся адзначыць чужы рост цэн і глядзеў у будучыню з аптымізмам.

— Калі б мы не будавалі атамную станцыю, з улікам росту сусветных цэн на газ тарыфы маглі б павышацца хуткімі тэмпамі, напрыклад, як у вас пасля закрыцця Ігналінскай АЭС [у Літве. — Еўрарадыё]. Вы закрылі атамную станцыю, і тарыф з чатырох цэнтаў адразу падняўся да дзевятнаццаці. Ці разумна гэта з пункту гледжання спажыўца?

Калі мы пабудуем атамную станцыю, то рост тарыфаў, калі ён і прадбачыцца (бо знешніх умоў шмат), будзе адбывацца не такімі тэмпамі і не так рэзка, як гэта магло б быць. А можа, наадварот, будзе зніжэнне — умовы пакажуць.

У лістападзе 2018 года яго калега, таксама намеснік міністра энергетыкі, Вольга Пруднікава заявіла, што кошт электраэнергіі не мусіць расці.

— Натуральна, з пункту гледжання ўспрымання як рэальным сектарам эканомікі, так і насельніцтвам тарыфы пасля ўводу атамнай станцыі не мусяць павялічыцца. Гэта адназначна, мы да гэтага імкнёмся.

“Ніхто не абяцаў”

Калі станцыя ўжо пабудаваная, беларусам кажуць: "Давайце грошы і не пытайце нічога" / Еўрарадыё

3 лістапада 2020 года першы энергаблок БелАЭС уключылі ў аб'яднаную энергасістэму Беларусі. А 10 чэрвеня 2021 года ён быў уведзены ў прамысловую эксплуатацыю.

З таго часу беларусы не адчулі моцы АЭС у сваіх жыроўках. А ў лютым 2022 года дырэктар дэпартамента па энергаэфектыўнасці Дзяржстандарту Віталь Крэцкі заявіў, што ад БелАЭС цудаў чакаць не варта. І наогул, хочаце танную электраэнергію — ніхто не забараняе карыстацца аднаўляльнымі крыніцамі.

— Яна [электрычнасць. — Еўрарадыё] даражэе ў комплексе, ніхто не абяцаў, што, калі мы ўвядзём атамную станцыю, тарыф зменшыцца, такіх абяцанняў не было. Дзякуючы АЭС мы тарыф захоўваем на ранейшым узроўні, бо выдаткі растуць, інфляцыя ёсць, цэны ўсюды растуць. Вы паглядзіце, якія цэны на газ цяпер у Еўрасаюзе.

Незразумела, чаму ён згадвае цану на газ, бо яна фармуецца ў Беларусі не рынкавым чынам — пра яе дамаўляюцца Аляксандр Лукашэнка з Уладзімірам Пуціным. Але Крэцкі ўпэўнены, што дзякуючы АЭС у Беларусі ёсць падушка бяспекі па цэнавай палітыцы на прыродны газ. Аднак на тое, што і ў абслугоўванні Беларускай АЭС, і ў пастаўках газу Беларусь залежыць ад Расіі, Крэцкі, падобна, забыўся.

Цэны выраслі амаль на 30%

Пакуль чыноўнікі супярэчаць адно аднаму, тарыфы на электраэнергію пасля ўключэння БелАЭС у сетку моцна падраслі. Напрыклад, для жылых дамоў ці кватэр з электрычнымі плітамі электраэнергія па аднастаўкавым тарыфе падаражэла на 29%. 1 чэрвеня 2020 года, напярэдадні падключэння першага энергаблока, 1 кВт/г каштаваў 0,1616 рубля, а з 1 чэрвеня 2023 года — 0,209 рубля.

Яшчэ прыклад. Электрычнасць выкарыстоўваецца для ацяплення і падагрэву вады ў дамах і кватэрах без цэнтральнага цепла- і газазабяспечання. У жыллі ёсць электрапліта і няма асобнага лічыльніка для ўліку выдаткаў на ацяпленне і падагрэў. У такім выпадку падаражанне электрычнасці па аднастаўкавым тарыфе склала каля 27% за тры гады: з 0,0834 рубля да 0,1057 рубля за 1 кВт/г.

Калі дом або кватэра таксама без цэнтральнага цепла- і газазабяспечання, але ёсць асобны лічыльнік для ўліку выдаткаў на ацяпленне і падагрэў, то падаражанне склала 20%: з 0,0374 рубля 1 чэрвеня 2020 года да 0,0449 рубля ў чэрвені 2023 года.

Выходзіць, дзесьці навукоўцы НАН пралічыліся ў 2011 годзе.