Што знайшлі беларускія археолагі ў гэтым сезоне: мост, могілкі і страчаны касцёл

Гісторыя Беларусі значна глыбейшая і не пачынаецца з 1994 года або 1941-га, як гэта прадстаўляюць лекцыі Лукашэнкі і прапагандысцкія перадачы. Сёлетнія археалагічныя знаходкі гэта ярка падкрэсліваюць.

Еўрарадыё нагадвае, чым стаў адметны гэты год, якія знаходкі найцікавейшыя.

У Крэўскім замку быў мост?

Мястэчка Крэва, якое памятае Ягайлу, Гедыміна і Альгерда, дзе была падпісаная Крэўская ўнія, дзе задушылі Кейстута і адкуль уцёк Вітаўт — проста кландайк для навукоўцаў.

Кожны год там знаходзяць штосьці цікавае, што мяняе ўяўленні, якія існавалі дагэтуль пра сярэднявечны замак і быт у ім.

У гэтым годзе археолагі натрапілі на каменны падмурак, які, верагодна, быў часткай моста, што злучаў малую браму на паўднёвым баку замка з унутраным дворам. Яны таксама знайшлі драўляныя канструкцыі ў сугліністым пласце.

“Лінія падмурка цалкам адпавядае канфігурацыі моста. А ў гэтым месцы знаходзілася замкавая сажалка, таму і была неабходнасць узводзіць каменны падмурак. Сярод знойдзеных артэфактаў — фрагменты керамічных рыштункаў XVI-XVII стагоддзяў, а таксама нумізматычны матэрыял канца XVI — сярэдзіны XVII стагоддзя. Сярод досыць рэдкіх знаходак — пацерка, сагнутая са срэбнай манеты часоў Стэфана Баторыя”, — каментуе кіраўнік раскопак, навуковы супрацоўнік Інстытута гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Алег Дзярновіч.

У Стоўбцах знайшлі старадаўні касцёл

Страчаны дамініканскі храм Святога Казіміра XVII стагоддзя нагадаў пра сябе падмуркам.

Мясцовая парафія раней планавала правесці раскопкі, каб падрыхтавацца да адбудовы капліцы з труной святога Фабіяна Малішоўскага, прыёра місіі ордэна дамініканцаў. І вось адкапалі фрагменты сутарэнняў страчанага касцёла, піша ініцыятыва “Спадчына”. Захаваліся нават праёмы і праходы!

Айцец Фабіян Малішоўскі з 1640 года кіраваў будаўніцтвам кляштара дамініканцаў і мураванага касцёла Святога Казіміра. Пасля паўстання супраць Расійскай імперыі 1830-1831 гадоў дамініканцаў адсюль прагналі, але касцёл працягваў дзейнічаць аж да паўстання Кастуся Каліноўскага ў 1863 годзе. Потым забралі і касцёл.

Храм перажыў перабудову пад царкву, аднаўленне “за польскім часам” у 1920-х і нават Другую сусветную вайну. Але быў зруйнаваны ў багаборчыя хрушчоўскія часы.

Браму-званіцу, што існавала пры кляштары, у нашыя часы аднавілі. Гістарычнай адпаведнасцю ў гэтым праекце не пераймаліся, таму пабудова выглядае груба і недакладна.

Актывісты патрабуюць надаць усёй тэрыторыі былога касцёла статус гісторыка-культурнай каштоўнасці, але гэтага дагэтуль не адбылося. Цяпер, дзякуючы таму, што раскопкі агалілі падмуркі, можна было б лічыць гэтую тэрыторыю хаця б помнікам археалогіі.

На Менцы знайшлі могілкі XI стагоддзя

У Мінскім раёне на рацэ Менцы выявілі могілкі XI стагоддзя. У раннехрысціянскі перыяд высокастатусных жыхароў хавалі ўнутры гарадскіх умацаванняў, а звычайных — у курганах. Гэта адкрыццё пацвярджае наяўнасць гарадской эліты, ад якой пачынаўся Мінск.

“Мы зрабілі нечаканую знаходку, пра якую нават не маглі здагадвацца. У куце профілю раскопу мы знайшлі сляды ног чалавека ў пахаванні. Мы пачалі раскрываць суседнія ямы і выявілі ў іх пахаванні. Мы можам з упэўненасцю гаварыць пра тое, што гэтыя пахаванні XI-XII стагоддзяў”, — каментуе загадчык аддзела археалогіі Сярэдніх вякоў і Новага часу Інстытута гісторыі НАН Андрэй Вайцяховіч.

Археолагі знайшлі два поўных пахаванні і частку яшчэ аднаго. Паверх іх — культурны пласт эпохі старажытнарускіх княстваў.

Адкрыццё могілак сведчыць пра тое, што ў гарадскім пасяленні была царква. Бо звычайна каля яе сцен і здзяйснялі пахаванні.

“Тут маглі быць пахаваныя святары ці людзі, звязаныя з царквой. Гэта пакуль толькі здагадка, таму што ўсе пахаванні ідуць без інвентара. Раннія хрысціяне тут у процівагу паганству лічылі, што чалавек павінен адыходзіць так, як прыйшоў у гэты свет — без нічога”, — кажа Андрэй Вайцяховіч.

Магчыма, на Менцы была самая старажытная хрысціянская царква ў гэтым рэгіёне. Гэта сведчыць пра тое, што адразу пасля прыняцця хрысціянства тут актыўна развівалася і распаўсюджвалася.

Самы старажытны будынак у Валожыне

На гэтым месцы ў Валожыне планавалася пабудаваць паркоўку. Але тэрыторыя побач з касцёлам Святога Іосіфа — гэта ахоўная зона, таму будаўнічыя працы тут павінны суправаджацца археалагічнымі даследаваннямі.

А пачалося з таго, што будаўнікі ў пэўных месцах пачалі натыкацца на нейкія скляпенні і аркі, якія перашкаджалі праводзіць вадаправод і каналізацыю.

— Менавіта ў гэтых месцах мы пачалі раскопкі і натрапілі на падмурак. На сённяшні дзень мы прыходзім да высновы, што працуем з будынкам прыблізна XVII стагоддзя. І гэта цяпер адзін з найстаражытнейшых у Валожыне. Тут знайшлі багаты матэрыял: рэшткі бітага посуду, шкельцы, шмат кафлі, з колькасці якой фактычна можна сабраць печку.

Калі паблізу знаходзіўся касцёл, то гэты будынак мы спрабуем інтэрпрэтаваць як плябанію, у якой жыў ксёндз, ці духоўную школу, якую адчынілі пры бернардзінскім кляштары. Апошняя версія пад вялікім пытаннем. Але калі гэта ўсё ж плябанія, то, па сутнасці, мы знайшлі адну з найстаражытнейшых у Валожынскім раёне і Мінскай вобласці, — кажуць археолагі Інстытута гісторыі Нацыянальнай Акадэміі навук Беларусі з аддзела археалогіі Сярэднявечча і Новага часу Сяргей Ліневіч і Ганна Ясковіч.

Улады абяцаюць, што паркоўка зойме толькі частку гэтай пляцоўкі. Астатняе будзе ахоўнай зонай з перспектывай стварэння турыстычнага месца.

І гэта яшчэ не ўсё. У Шумілінскім раёне знайшлі паясную накладку вікінгаў, а на раскопках на Менцы яшчэ знайшлі драўляную фігуру цмока і рыдлёўку, якой будавалі старажытны горад.