5 млн пачкаў з пачатку года: лічым кантрабандныя беларускія цыгарэты

Літоўцы і палякі не першы месяц б'юць трывогу праз кантрабандныя беларускія цыгарэты, якія па зямлі, па вадзе і нават па паветры ўвозяцца ў Еўрасаюз праз заходнюю мяжу Беларусі. У 2020 годзе аб'ёмы нелегальных паставак прыкметна выраслі. А з пачатку 2021 года пачаўся сапраўдны бум цыгарэтнай кантрабанды.

Еўрарадыё падлічыла, што за першыя месяцы 2021 года польскія, літоўскія, латвійскія і ўкраінскія мытнікі спынілі 5 млн пачкаў беларускіх цыгарэт, замаскаваных пад іншыя грузы. Расказваем, як гэта было, і тлумачым, як гэта працуе.

Літва: 1,7 млн пачкаў кантрабандных цыгарэт з пачатку года

"Нават старажылы літоўскай мытні не памятаюць такога напружанага года. Акрамя надзвычай цяжкіх умоў працы, выкліканых глабальнай пандэміяй, афіцэры таксама сутыкнуліся ў 2020 годзе з рэзкім павелічэннем патокаў кантрабанды цыгарэт", — так вынікі года падводзілі ў мытні Літвы. Тут рэзкі рост кантрабанды цыгарэт з Беларусі заўважылі яшчэ ўвосень. А яшчэ адну "хвалю" кантрабанды — у лютым 2021-га.

"Вытворчасць залішніх цыгарэт у Беларусі вельмі развітая, — казаў дырэктар мытнага дэпартамента Літвы Ёнас Мішкініс. — Я не ведаю, як будуць развівацца [міждзяржаўныя] адносіны, але ёсць пэўная міждзяржаўная праблема, паколькі такія аб'ёмы патрабуюць пэўных крокаў і на палітычным узроўні".

З усіх кантрабандных цыгарэт, якія ўвозяцца ў Літву, каля 93% вырабленыя ў Беларусі. За 2020 год мытнікі Літвы знайшлі каля 16,6 млн пачкаў нелегальных цыгарэт. Значыць, што больш за 15 млн з іх — беларускія. Па шэсць пачкаў на кожнага жыхара Літвы, уключаючы тых, хто не курыць.

І гэта толькі тыя цыгарэты, якія былі выяўлены на мытні!

Паводле падлікаў Еўрарадыё, з пачатку 2021 года літоўскія мытнікі спынілі на мяжы з Беларуссю больш за 1,7 мільёна пачкаў цыгарэт на агульны кошт больш за 6 млн еўра. Два важныя ўдакладненні: гэта толькі буйныя партыі — і толькі тыя, пра канфіскацыю якіх паведамлялася.

Асноўны ўдар — на Польшчу
 

У Польшчы кожная дзясятая скураная цыгарэта — нелегальнага паходжання. Як і літоўскія, польскія мытнікі імкнуцца змагацца з беларускай кантрабандай.

Зыходзячы з нашых падлікаў, за два месяцы яны знайшлі як мінімум 3,2 мільёна пачкаў цыгарэт. Кошт толькі гэтага грузу — больш за 12,8 мільёна еўра. Мы ўлічылі толькі буйныя партыі.

Як і літоўцы, палякі таксама фіксуюць рэзкі рост паставак беларускіх цыгарэт. У 2020-м было выяўлена на 469% больш, чым годам раней, — у вартасным выражэнні.

Калі параўноўваць з іншымі краінамі, Польшча і Літва знаходзяць прыкметна больш кантрабандных беларускіх цыгарэт. Мытня Латвіі за 2020 год выявіла 155,5 тысячы пачкаў, Украіны — усяго 50,5 тысячы пачкаў.

Расія: 750 мільёнаў пачкаў за год
 

У 2020-м абарот беларускіх кантрабандных цыгарэт у Расіі ацэньваўся ў 750 млн пачкаў, пра гэта пісала выданне "Проект". Праблема настолькі прыкметная, што пра яе нечакана выказвалася нават (!) Ціна Кандэлакі.

"Ужо па сваіх уласных каналах я атрымала канкрэтныя звесткі пра бенефіцыяраў гэтай гісторыі і акрамя Аляксандра Лукашэнкі, які сядзіць на вяршыні піраміды кантрафакту, — мне перадалі інфармацыю пра канкрэтных выканаўцаў гэтай гісторыі. Знаёмцеся: Аляксей Алексін — сябар прэзідэнта Беларусі і свайго роду крэатыўны прадзюсар серыяла пра мільярдныя заробкі на кантрабандным тытуні", — пісала Кандэлакі ў канцы 2020-га.

Еўрарадыё накіроўвала запыты па тэме кантрабанды цыгарэт у кампетэнтныя расійскія органы. Аднак яны пакінулі нашы пытанні без адказаў.

У публічным полі інфармацыя пра канфіскацыю беларускіх кантрабандных цыгарэт расійскімі мытнікамі з'яўляецца нячаста: у Беларусі і Расіі афіцыйна няма мяжы. Таму "на ўваходзе" адрэзаць кантрабанду не асабліва атрымліваецца.

NZ пад выглядам дошак
 

Часцей за ўсё буйныя партыі кантрабанды возяць пад выглядам дошак, будматэрыялаў і цвікоў. Схема такая: у фуры робяцца схованкі з цыгарэтамі, для выгляду іх "драпіруюць" іншымі таварамі, якія і спрабуюць задэклараваць для ўвозу. Знаходзяць грузы толькі пры дадатковых праверках — таму частка кантрабанды праскоквае.

Дробныя партыі мы не ўлічваем, але яны бываюць пацешныя: хтосьці спрабуе пераправіць цыгарэты праз мяжу на плыце, хтосьці — дронам, а трэція банальна хаваюць у багажнікі сваіх машын.

Усе выпадкі выяўленай кантрабанды цыгарэт, пра якія мы ведаем, тычацца прадукцыі гродзенскай тытунёвай фабрыкі "Нёман". У першую чаргу гэта самыя бюджэтныя маркі — Minsk, NZ і іншыя. Логіка простая: іх кошт у некалькі разоў ніжэйшы, чым у самых танных еўрапейскіх цыгарэт. І менавіта факт кантрабанды гродзенскіх цыгарэт выклікае пытанні па тым, як наладжаны ўвесь працэс.

Па 500 пачкаў у год на кожнага курца
 

Ужо некалькі гадоў улады не публікуюць статыстыку ні па аб'ёмах вытворчасці тытунёвай прадукцыі, ні па экспарце. Апошнія вядомыя звесткі — шасцігадовай даўнасці. Тады аб'ём вытворчасці цыгарэт на гродзенскай фабрыцы "Нёман" ацэньваўся ў 28,5 млрд цыгарэт, гэта каля 1,4 мільярда пачкаў.

Акрамя гэтай фабрыкі, у Беларусі выпускае цыгарэты і прадпрыемства "Тытунь-інвест" Паўла Тапузідзіса і "Інтэр Табака" Аляксея Алексіна. Іх аб'ёмы вытворчасці невядомыя, як і актуальная доля на рынку. Доля "Тытунь-інвеста" раней ацэньвалася ў 20%.

Разам: па састарэлай, але ўсё ж афіцыйнай статыстыцы, у Беларусі выраблялася каля 35 млрд цыгарэт у год. Гэта каля 1,75 млрд пачкаў.

Тады ж апошні раз ацэньваўся і беларускі ўнутраны рынак цыгарэт — у 20 млрд штук у год. Інакш кажучы, у Беларусі выраблялася ў паўтара раза больш цыгарэт, чым выкурвалася. Астатняе — экспарт, афіцыйны і не вельмі.

Паводле статыстыкі Сусветнай арганізацыі аховы здароўя, у Беларусі кураць 48,4% мужчын і 12,6% жанчын. 20 млрд цыгарэт у год — гэта каля 500 пачкаў на кожнага курца. Або па паўтара пачка ў дзень на чалавека.

Хочаце дапамагчы незалежнай журналістыцы? Станьце падпісчыкам на Patreon

Каб сачыць за галоўнымі навінамі, падпішыцеся на канал Еўрарадыё ў Telegram.

Мы штодня публікуем відэа пра жыццё ў Беларусі на Youtube-канале. Падпісацца можна тут.