Чаму жанчынам у Беларусі складана выйсці з дэкрэту: меркаванне экспертаў

На гэтай жа працы я выйшла ў дэкрэт, прычым не на тры, а на паўтара года, баючыся страціць спецыялізацыю. Даводзілася круціцца, як магла, і за гэты час не ўзяла ніводнага бальнічнага на дзіцяці. 

Адзінае, калі я была цяжарная, быў вельмі моцны таксікоз, і калегам даводзілася працаваць за мяне. Але ў цэлым, давер давялося заслугоўваць вельмі доўга.

"Працадаўцы не заўсёды рады вяртанню жанчын"

Акадэмічны дырэктар аналітычнага цэнтра BEROC Леў Львоўскі пацвярджае існаванне такога феномену і тлумачыць, з чым ён можа быць звязаны.

— У кожнага чалавека ёсць тое, што эканамісты называюць чалавечы капітал — тое, за што нам плацяць заробак. Гэта сукупнасць навыкаў, ведаў і ўменняў. Мы можам іх як назапашваць, так і губляць, калі яны не ўжываюцца. Пакуль мы працуем — мы ўсё добра ведаем, арыентуемся, разбіраемся. 

А калі зрабіць перапынак, скажам, на тры гады, усё гэта пачне згасаць, пры тым не набываючы новых навыкаў: фармальна вы такі ж работнік, як і тры гады таму, але ў рэальнасці ваш чалавечы капітал зменшыўся. Таму працадаўцы не заўсёды рады вяртанню жанчын (або мужчын) з дэкрэту.

Па словах Львоўскага, гэтая сітуацыя моцна ўплывае на эканамічную сітуацыю ў краіне, прычым на макраўзроўні, улічваючы, што жанчын у краіне больш за палову насельніцтва.

— У сярэднім па насельніцтве, у нас адна жанчына нараджае 1,3 дзіцяці (на 10 жанчын 13 дзяцей). Гэта значыць, вось палова насельніцтва сыходзіць у дэкрэт і не працуе — гэта ўжо страта чалавечых рэсурсаў з пагаршэннем іх якасці.

Скарачаць дэкрэтны водпуск і разбіваць яго паміж бацькамі

Леў Львоўскі падае некалькі выйсцяў з сітуацыі, якая склалася. Першы з іх — гэта скарачэнне дэкрэтнага водпуску.

— У нас самы доўгі дэкрэт у свеце, за які выплочваюцца грошы. Фармальна ў Расіі і Украіне дэкрэт таксама доўжыцца тры гады, але аплачваюцца толькі першыя паўтара года. Ну а ў большасці развітых краін дэкрэтны водпуск значна меншы.

Зразумела, каб яго скараціць, спачатку трэба зразумець, куды падзець дзяцей, а для гэтага патрэбныя інвестыцыі ў інфраструктуру: і яслі, і дзіцячыя сады. 

Прычым хацелася б, каб гэта ўсё было каля дома. А потым трэба, уласна кажучы, скараціць сам дэкрэтны водпуск, хоць бы да двух гадоў.

Другая мера, якую някепска было б увесці — разбіць дэкрэт паміж бацькамі.

— У Беларусі склалася такая культура, што менавіта жанчына вымушаная сядзець з дзіцем. Бывалі кейсы, калі працадаўца проста не адпускаў мужчыну ў дэкрэт, маўляў гэта не мужчынская справа. 

Акрамя гэтага, жанчыны ў нас менш зарабляюць, і сям'я можа проста рацыянальна вырашыць адправіць у дэкрэт жанчыну. І каб разбіць гэты адпачынак, трэба змяніць сістэму кампенсацыі, каб не страчваць у грашах, а яшчэ зрабіць умовы, каб мякка падштурхоўваць мужчын-бацькоў.

За тры гады можна страціць кваліфікацыю

Старшая навуковая супрацоўніца аналітычнага цэнтра BEROC Анастасія Лузгіна адзначае, што выхад жанчыны з дэкрэту не з'яўляецца фармальнай падставай для адмовы ў працы.

— Працадаўцы на гэта [выхад з дэкрэту. — Еўрарадыё] зважаюць — гэта факт. Трэба разумець, што дэкрэтны водпуск у Беларусі доўжыцца тры гады, і за гэты час кваліфікацыю ў шэрагу прафесій вельмі лёгка страціць. 

Плюс у Беларусі не вельмі добра развітая інфраструктура для маладых сем'яў: яселькі, дзіцячыя сады, грамадскі транспарт, які б добра працаваў.

Напрыклад, у Польшчы дзяцей можна аддаваць у яслі ўжо з 5-месячнага ўзросту, пры гэтым ёсць як дзяржаўныя, так і прыватныя ўстановы. 

У Беларусі ж толькі дзяржаўныя сады, куды яшчэ трэба вельмі пастарацца ўладкавацца.

Анастасія Лузгіна кажа, што статыстычных звестак па гэтым пытанні няма. Аднак мяркуе, што пры кадравым дэфіцыце ў Беларусі гэты фактар цяпер можа адыгрываць меншую ролю, чым раней. 

Тым не менш, экспертка лічыць, што праблема ўсё яшчэ застаецца актуальнай.