Яшчэ раз! Як прапагандысты паўтараюць адное і тое ж у спробе маніпуляваць вамі

10/02/2023 - 10:45

Паўтарэнні — падстава для сумневаў / калаж Улада Рубанава, Еўрарадыё

Паўтарэнні — падстава для сумневаў / калаж Улада Рубанава, Еўрарадыё

"Людзей вывелі па метадычцы Шарпа", "усё проста па метадычцы", "як і завяшчаў Шарп", — толькі ў тэкстах на сайце тэлеканала СТБ амерыканскі палітолаг згадваецца дзясяткі разоў. Вядоўцы канала не стамляюцца паўтараць: усё, што адбылося ў Беларусі ў 2020-м, было зроблена па нейкай "метадычцы" (якой, дарэчы, не існуе, у адрозненне ад звычайнай манаграфіі).

Пастаянна паўтараюць адное і тое ж, нават калі гэта відавочныя глупства, прапагандысты часта — і зусім не выпадкова. Расказваем у "Метадычцы" пра метад ad nauseam, ці "да нудоты".

Замнога не бывае

Сутнасць гэтага метаду (што ў бытавых спрэчках, што ў дзяржаўнай прапагандзе) — паўтараць нейкі тэзіс столькі разоў, каб у выніку з ім стаміліся ўжо спрачацца і не спрабавалі яго аспрэчваць.

"Бачыце, ніхто нават не спрабуе абвергнуць", — радасна паведамляе маніпулятар пасля сотага паўтарэння чарговага глупства. І хтосьці можа паверыць: ну так, бо сапраўды не абвяргаюць.

Назіраецца тут і іншы эфект: тое, што паўтаралі шмат разоў, нам ужо знаёмае, а нечаму знаёмаму мы больш схільныя давяраць на псіхалагічным узроўні. Гэта такая пастка: спачатку "ўкінуць" і паўтараць, а потым яно пачынае жыць самастойна, бо і абвяржэнняў няма, і людзям знаёмае.

Гэтак жа, напрыклад, расійская прапаганда ўкараніла тэзіс пра "укранацыстаў". Паўтараючы без стомы нібыта ва Украіне ва ўладзе нацысты, прапагандысты дамагліся таго, што неўзабаве многія перасталі нават спрабаваць аспрэчваць гэтае глупства. А ў выніку тэзіс стаў знаёмы, неабвержны — і цяпер яго працягваюць паўтараць расійскія і беларускія дзяржаўныя СМІ. Надакучыў "да нудоты", але нейкая частка людзей пачала ўспрымаць яго сур'ёзна.

Не паўтарай, а правярай

Любы, нават ужо знаёмы тэзіс, можна ацэньваць крытычна: ці сапраўды гэта так? Напрыклад, часам бываюць спробы ўкінуць, што Віктар Бабарыка хацеў ўваходжання Беларусі ў склад Расіі. Частка інтэрнэт-карыстальнікаў паўтарае гэты тэзіс амаль тры гады, і для некаторых ён ужо ўспрымаецца як апрыёрны факт, а не як скажэнне чужых слоў. Але калі чуеш штосьці шмат разоў — не заўсёды задумаешся пра тое, ці варта гэта пераправерыць.

Карыстаюцца такім метадам ва ўсім свеце. Напрыклад, губернатар Фларыды, рэспубліканец Рон Дэсантыс у адным з апошніх выступаў 5 разоў за 25 секунд заявіў пра барацьбу з "тымі, што прачнуліся" (woke – так называюць прагрэсіўнае крыло дэмакратаў).

Складваецца ўражанне, што "тыя, што прачнуліся" з'яўляюцца нейкай арганізаванай сілай са сваімі злымі мэтамі і таемнымі змовамі, і гэты тэрмін усё больш уваходзіць ва ўжытак прыхільнікаў скрайне правых.

Што рабіць? Усё проста: пераправяраць і крытычна асэнсоўваць любы тэзіс. Асабліва той, які вам спрабуюць паўтарыць некалькі разоў.