Бярозавы сок не такі ўжо і карысны? Тлумачыць хімік

12/03/2024 - 15:22

Ці так карысны бярозавы сок? / bbc.com

У паўднёвых рэгіёнах Беларусі пачалі ўжо збіраць бярозавы сок. Часцей за ўсё пра яго кажуць, што гэта карысны напой, багаты на эфірныя алеі, фітанцыды, а таксама розныя макра- і мікраэлементы. Але аказваецца, ён можа быць не карысным, а наадварот — прынесці нямала шкоды.

Хімік Сяргей Бесараб у сваім тэлеграм-канале тлумачыць, чым небяспечны бярозавы сок і якую пагрозу ён нясе для здароўя чалавека.

Сцеражыцеся амялы

Галоўным чынам небяспечная амяла — род паўпаразітных кустоў, якія жывуць на таполях, клёнах, хвоях, вербах, бярозах. Паступова разрастаючыся і захопліваючы дрэва, амяла зводзіць функцыю ствала да забеспячэння сябе вадой і мінераламі. У абмен дрэва атрымлівае прадукты метабалізму. У такім рэжыме ў дрэва запавольваецца рост, засыхаюць галіны, і ў канчатковым выніку яно гіне. Спажыўцам бярозавага соку варта баяцца рэчываў, якія разам з сокам трапляюць у арганізм чалавека. Найбольш шкодныя метабаліты амялы, якія могуць трапіць у сок — віскатаксіны, цірамін і віскумін.

Віскатаксіны

Гэта характэрныя для амялы бялкі невялікага памеру, выбарча таксічныя ў дачыненні да пэўных тыпаў клетак. Яны складаюцца з 45-48 амінакіслотных рэшткаў і атакуюць фасфаліпіды клеткавай мембраны жывёл, робячы яе паўпрапушчальнай.

Цірамін

Гэты шырока распаўсюджаны ў прадуктах харчавання амін можа выклікаць устойлівыя галаўныя болі. Цірамін змяшчаецца ў чырвоным віне, нефільтраваным піве, у некаторых сырах (чэдар, пармезан, камамбер і г.д.). Апошнія даследаванні звязваюць частату ўзнікнення мігрэняў менавіта з павышаным узроўнем тыраміну. Да кагорты біягенных амінаў можна дадаць і алкалоід лупінін (блізкі да пахікарпіну), які можа прысутнічаць у амяле. Але яго там мала.

Віскумін

Апошні з "боепрыпасаў" амялы — гэта лекцін віскумін. Лекціны — гэта бялкі, якія маюць здольнасць высокаспецыфічна звязваць рэшткі вугляводаў на паверхні клетак, выклікаючы іх аглютынацыю (склейванне і выпадзенне ў асадак). Лекціны могуць выклікаць аглютынацыю эрытрацытаў, а таксама маюць выбарчую мітагенную актыўнасць у дачыненні да розных папуляцый клетак крыві.

Наступствы

Асноўныя сімптомы атручання амялой — болі ў страўніку, праблемы з СКТ, вострая дыярэя, млоснасць. Пры сур'ёзных атручаннях можа назірацца тахікардыя, курчы і да т.п. Найбольш актыўны кампанент — віскумін, які прыгнятае сінтэз бялку ў арганізме, інактывуючы рыбасомы. Віскатаксіны, у залежнасці ад дозы, могуць выклікаць дыярэю, млоснасць, парушэнні зроку.

Усе апісаныя сімптомы зафіксаваныя пры ўжыванні ў ежу амялы. Асабліва варта задумацца тым, хто купляе бярозавы сок з рук.

Радыяцыя ў соку

З улікам таго, што сок у асноўным збіраецца ў паўднёвых абласцях Беларусі, небяспека можа быць таксама ў радыяцыі.

Многія тэрыторыі ў тым рэгіёне пасля аварыі на Чарнобыльскай АЭС былі моцна забруджаныя, у тым ліку ізатопамі стронцыю.

Там наўрад ці ладзяцца якія-небудзь агратэхнічныя мерапрыемствы, якія б паніжалі колькасць радыенуклідаў у глебе. І гэтыя нукліды праз карані транспартуюцца наўпрост у дрэва, тым самым заражаючы і сок.

Гэта што тычыцца лёгкіх нуклідаў. Але ёсць яшчэ і цяжкія — тыпу плутонію або амерыцыю, якімі забруджаны паўднёвы ўсход краіны. Яны вельмі добра распушчаюцца ў вадзе, таму могуць утрымлівацца ў соку.

Яшчэ адна вялікая праблема — у тым, што гэтыя нукліды не выяўляюцца на бытавых дазіметрах. Неабходна спектраметрычнае вывучэнне аб'ёмнай актыўнасці: так правяраюць малако або ваду. Але з сокам гэтага ніхто чамусьці не робіць.

Калі сок прадаецца ў шкляных слоіках у краме — гэта не паказчык таго, што ён на 100% бяспечны. Хутчэй за ўсё, на прадпрыемстве сок праходзіць нейкую базавую праверку, але гэта наўрад ці абароніць чалавека ад радыенуклідаў, якія могуць там утрымлівацца.

У цэлым, вядома, нічога дрэннага ў бярозавым соку няма, калі яго збіраць у правільных месцах і са здаровых дрэў.