"Украінская палітыка": што за сацыёлагі далі Лукашэнку рэйтынг даверу 66,5%

Вынікі "маштабнага сацыялагічнага даследавання", як яго называў Аляксандр Лукашэнка, былі апублікаваныя ўвечары 10 лютага. Вынікі атрымаліся прыемныя для ўладаў: Лукашэнку падтрымліваюць 66,5% беларусаў (апытаных шляхам анкетавання), 72,4% не падтрымліваюць пратэсты, а 57,8% поўнасцю задаволены Канстытуцыяй у рэдакцыі ад 2004 года.

Гэтыя лічбы ўдала кладуцца ў агульную канву дзяржаўнай прапаганды апошніх месяцаў. Яна працуе над дыскрэдытацыяй і маргіналізацыяй пратэсту і над тым, каб Лукашэнка ў сваіх зваротах выглядаў палітыкам, якога падтрымлівае не толькі АМАП і "вертыкаль", а большасць.

Што за кампаніі праводзілі даследаванне і якія да яго ёсць пытанні? Расказваем.

Стары друг лепш за новых двух

Даследаванне праводзілася на заказ дзяржагенцтва БЕЛТА. Пра тое, што дзяржаўныя СМІ павінны "адстойваць інтарэсы краіны", Лукашэнка заяўляў не раз, а ў лістападзе 2020-га адкрыта называў іх "рубяжом абароны".

Арганізатарам даследавання быў EcooM. Юрыдычная асоба, якое ім валодае, працуе з 2002 года, але сам аналітычны цэнтр пачаў працаваць з 2003-га — і амаль з самага заснавання дае ўладам "ідэалагічна правільныя" вынікі апытанняў.

— У адказах на пытанне, ці патрэбна зразумелая дзяржаўная ідэалогія, — амаль поўная аднадушнасць: "так, вельмі патрэбная" — кажуць 32% удзельнікаў апытання, "у нейкай меры неабходная" — яшчэ 45%, — так пісала пра апытанне моладзі газета "Беларусь сегодня" ў 2004 годзе.

А вось яшчэ адзін яскравы прыклад — па выніках апытання 2005 года: "Не абышлі сацыёлагі і такое надзённае пытанне, як рэйтынг палітычных дзеячаў. Тут карціна традыцыйная — абсалютная большасць апытаных называюць прозвішча прэзідэнта, "папулярнасць" жа іншых палітыкаў, на жаль, мітусіцца ў межах праславутай "сацыялагічнай хібнасці". У тым жа годзе незалежны цэнтр НІСЭПД даваў Лукашэнку рэйтынг 52,6% — далёка ад "абсалютнай большасці".

EcooM "адпрацоўваў" усе прэзідэнцкія выбары. Цікава, што вынікі "апытанняў" і "экзітполаў" гэтай структуры мала адрозніваліся ад афіцыйных вынікаў Цэнтрвыбаркама, затое досыць сур'ёзна — ад звестак НІСЭПД.

Аналітычны цэнтр праводзіў і іншыя апытанні, якія традыцыйна паказвалі падтрымку беларусамі ўлады ўсіх узроўняў, знешнепалітычнага курсу і развіцця эканомікі.

У 2016-м у EcooM не засталося канкурэнтаў (калі не лічыць іншых праўладных структур): НІСЭПД быў вымушаны закрыцца праз ціск, аказаны на цэнтр пасля заявы пра рэкорднае падзенне электаральнага рэйтынгу Лукашэнкі на выбарах 2015-га.

На выбарах-2020 EcooM праводзіў апытанне выбаршчыкаў. І зноў звесткі агенцтва не моцна разышліся з лічбамі Цэнтрвыбаркама.

Яшчэ адзін нюанс: у сваіх апытаннях EcooM традыцыйна хваліцца тысячамі ўдзельнікаў. Гэта гігантаманія не зусім зразумелая і выклікае сумневы ў карэктнасці з пункту гледжання навукі, бо рэпрэзентатыўнае апытанне ў краіне можна зрабіць на выбарцы ад 1000 чалавек. Гэта дэманстраваў і НІСЭПД, а цяпер паказвае паважаны ва ўсім свеце Chatham House.

Хто стаіць за EcooM?

Кіраўнік EcooM і галоўны спікер ад асобы агенцтва — Сяргей Мусіенка. Пра яго, акрамя як пра кіраўніка цэнтра, вядома мала. Ён актыўны прыхільнік Лукашэнкі і рэгулярна выступае па дзяржканалах у падтрымку яго палітыкі.

У 2011-м ён абяцаў аплаціць польскім журналістам прэс-тур у Мінск. Газета Rzeczpospolita ў матэрыяле пра гэта непасрэдна звязвала Мусіенку і EcooM з КДБ. З сілавікамі Мусіенка сапраўды звязаны: ён як мінімум удзельнічае ў працы навукова-экспертнай групы пры сакратарыяце Савета бяспекі. Акрамя таго, ён уваходзіць у грамадскі савет пры Мінадукацыі і праўладны Саюз пісьменнікаў. Пры гэтым у каталогу Нацбібліятэкі, куды заносяць наогул усе апублікаваныя ў Беларусі кнігі, Еўрарадыё мастацкіх твораў Мусіенкі не знайшло — толькі навуковыя артыкулы, вынікі даследаванняў і выступленні ў прэсе, а таксама вучэбны дапаможнік "Гонар за Беларусь".

Мусіенку належыць 50% юрыдычныя асобы, ад імя якой дзейнічае EcooM. Яшчэ палова — у нейкай Святланы Канаплёвай, інфармацыі пра якую атрымаць не ўдалося.

З 2002 па 2003 год, гэта значыць незадоўга да таго, як "Медыяфакт-Эка" (будучы EcooM) стаў праводзіць апытанні, сярод яго сузаснавальнікаў была Алена Лазарчук. Пасля публікацыі гэтага тэксту яна звязалася з рэдакцыяй і папрасіла падкрэсліць, што яна пакінула юрыдычную асобу да таго, як утварыўся EcooM. Таксама доля ў свой час была ў Вячаслава Зяньковіча — гэта вядомы беларускі журналіст, які доўгі час узначальваў аддзяленне "Интерфакса" ў Мінску, а потым працаваў у галаўной структуры агенцтва і адказваў у тым ліку за інфармацыйнае суправаджэнне працы губернатараў. Для многіх не сакрэт, што Зяньковіч меў доступ у Адміністрацыю прэзідэнта, а з шэрагам топ-чыноўнікаў да гэтага часу "на ты". Яшчэ ў 2000-м "БелГазета" звязвала Зяньковіча з уплывовымі Міхаілам Мясніковічам і Уладзімірам Замяталіным. Праз гады Лукашэнка ўручаў Зяньковічу медаль"За працоўныя заслугі". У 2020-м ён вярнуўся ў Беларусь і запусціў новы СМІ.

Таксама ў складзе заснавальнікаў нядоўгі час была кампанія "Серж", уладальнік якой Сяргей Атрошчанка сваіх сімпатый да Лукашэнкі ніколі не хаваў.

Але цікава не толькі тое, хто валодае EcooM, але і хто там працуе на менеджарскіх пасадах. Акрамя Мусіенкі, там ёсць такі персанаж, як прафесар Аляксандр Данілаў. У цэнтры ён навуковы кіраўнік. З 1994-га да 2000-га Данілаў працаваў у Адміністрацыі прэзідэнта, у тым ліку кіраваў Інфармацыйна-аналітычным цэнтрам. Яшчэ адзін супрацоўнік, пра якога вядома, — прафесар Сяргей Шавель, які пісаў працы з тым жа Данілавым і ўжо шмат гадоў працуе ў Інстытуце сацыялогіі НАН.

А што за "замежныя памочнікі"?

Абяцанне "замежнага ўдзелу" ў "маштабным даследаванні", як мы цяпер ведаем, датычылася фонду "Украінская палітыка". Ва Украіне ў яго неадназначная рэпутацыя. Кіраўнік фонду Косць Бандарэнка звязаны з прарасійскімі ўкраінскімі палітыкамі. Свой фонд ён стварыў, што цікава, пры прэзідэнце Уладзіміру Януковічу. Тады яго структура цесна супрацоўнічала з Адміністрацыяй прэзідэнта.

Калі вы гледзіце дзяржТБ, то цалкам магчыма, што бачылі там Бандарэнку, які выказвае кампліментарныя беларускім уладам меркаванні. Ён актыўна выступае не толькі ў беларускіх, але і ў расійскіх СМІ. У тым ліку — на прапагандысцкім партале "Украина.ру", які ўваходзіць у структуру МІА "Россия сегодня", якой кіруюць Маргарыта Сіманьян і Дзмітрый Кісялёў.

Так, у пачатку года Бандарэнка заяўляў расійскім СМІ пра тое, што "пры Байдэне ЗША зноў пачнуць развязваць войны". Пазней ён заяўляў, што "ЗША пазбавілі ўкраінцаў расійскай вакцыны". Расказваў Бандарэнка і пра "рост сімпатый украінцаў да Расіі".

Хочаш дапамагчы незалежнай журналістыцы? Стань падпісчыкам на Patreon

Каб сачыць за галоўнымі навінамі, падпішыцеся на канал Еўрарадыё ў Telegram.

Мы штодня публікуем відэа пра жыццё ў Беларусі на Youtube-канале. Падпісацца можна тут.