Дарога на "Сход": гісторыі сямі дэлегатаў альтэрнатыўнага Народнага сходу

11 і 12 лютага ў Мінску пампезна прайшоў Усебеларускі народны сход. ДзяржСМІ прадстаўлялі яго як галоўную грамадска-палітычную падзею пяцігоддзя, у рамках якой дэлегаты — 2800 прадстаўнікоў наменклатуры і чыноўнікаў — павінны былі падняць пытанні, якія хвалююць беларусаў, і знайсці шляхі выхаду краіны з палітычнага крызісу.

Але прадбачачы вынікі УНС (гэта калі ўсе галасуюць "аднагалосна", а "дыялог" ператвараецца ў маналог Аляксандра Лукашэнкі), беларусы зноў вырашылі разлічваць толькі на сябе і ў якасці альтэрнатывы падуладнаму сходу запусцілі электронную платформу "Сход". Стваральнікі "Сходу" прапанавалі механізм з празрыстым працэсам вылучэння і выбараў дэлегатаў, якія павінны разам абмеркаваць актуальныя для краіны праблемы і знайсці іх рашэнні.

Кожнаму беларусу платформа прапанавала вылучыць сваю кандыдатуру на адным з 328 участкаў, а пры абранні дэлегатам прадстаўляць інтарэсы грамадства, размаўляючы з чыноўнікамі. Прагаласаваць на сайт "Сходу" зайшлі каля 90 тысяч чалавек, выбраўшы 152 дэлегаты.

Еўрарадыё спытала вылучэнцаў, што прывяло іх на "Сход" і чым яны плануюць займацца ў рамках праекта.
 

Прававое бязмежжа

Павел Лібер — распрацоўшчык платформы "Голас"

"Па-першае, беларусы не распешчаны прадстаўнічай дэмакратыяй. "Сход" — гэта першая спроба рэалізаваць яе досыць празрыста для ўсіх, і мне цікава ў гэтым паўдзельнічаць. Па-другое, разам з камандай платформы "Голас" мы займаемся праектамі ў тым ліку сацыяльнай і пратэставай накіраванасці. Я быў вымушаны з'ехаць з Беларусі, але мне важна разумець, што адбываецца ў краіне, атрымліваць зваротную сувязь і выкарыстоўваць яе ў працы.

Мяркую, што першае пасяджэнне "Сходу" адбудзецца праз тыдзень. Я маю зносіны з жыхарамі свайго раёна і па іх пытаннях бачу, што людзі заклапочаныя будучыняй Беларусі: што будзе адбывацца з эканомікай, што рабіць, каб рэжым змяніўся...

Асабіста мяне ў першую чаргу хвалюе прававое бязмежжа: беларусы не знаходзяцца ў фізічнай бяспецы. Мы працуем над укараненнем IT-рашэнняў для спрашчэння жыцця грамадзян, у тым ліку пацярпелых ад рэжыму. Адзін з праектаў — развіццё тэлемедыцыны, якая дапаможа медыкам аказваць нейкую дапамогу пацыентам дыстанцыйна".
 

Даўгабуд і адсутнасць зялёных зон

Максім Жукаў — гукарэжысёр; займаецца аднаўленнем сядзібы вучонага-батаніка Уладзіміра Адамава пад Віцебскам

"Пытання, вылучацца на "Сход" або не, не паўставала. Гэта як прайсці міма  чалавека, які ўпаў на лёдзе, і не працягнуць яму рукі. Можа быць, у будучыні ініцыятыва не знойдзе водгуку, можа быць, усіх па спісах пасадзяць, але трэба ж рабіць нейкія крокі наперад.

Магчыма, са зразумелых прычын нейкія палітычныя пытанні мы і не зможам абмяркоўваць. Але ёсць і іншыя важныя тэмы. Напрыклад, праблемы ўрбаністыкі, арганізацыі зялёных зон, праблемы ЖКГ, руху грамадскага транспарту і гэтак далей. Важна разумець, як арганізаваць людзей, каб разам вырашаць праблемы".
 

Абарона прынцыпаў работнікаў

Андрэй Комлік-Ямацін — звольнены старшыня пярвічнай арганізацыі прафсаюза РЭП Мінскага маторнага завода

"На сход мы ідзём разам з камандай "Народнага прафсаюза", каб адстойваць прынцыпы людзей, якія працуюць. Трэба прыдумаць, як выйсці на дыялог з уладай, якая часова існуе, і ўрэшце дамовіцца.

Асноўная прапанова — даць больш свабод грамадскім ініцыятывам самакіравання. Каб самакіраванне будавалася не па прынцыпе рэгістрацыі, а па прынцыпе паведамлення. Бо па Канстытуцыі ўлада належыць чалавеку. І было б неразумна, калі б чалавек, вырашыўшы нешта зрабіць, пайшоў сам у сябе пытацца. Таксама хацелася б прыбраць такое ярмо, як кантрактная сістэма, бо сёння па кантракце могуць звольніць каго заўгодна ў любы момант. Лічу, што наогул трэба выпрацаваць агульны парадак дня і стратэгію для грамадскага сектара. Пытанняў шмат, але галоўнае — стварэнне нармальнай законнай сістэмы і яе функцыянаванне ў краіне".
 

Праблемы правядзення сацдаследаванняў

Мікіта Чайкоўскі — маркетолаг і сацыёлаг

"Я ўбачыў, што "Сходам" зацікавілася не так шмат людзей, як бы мне хацелася. Зразумеў, што, хутчэй за ўсё, многія запалоханыя. У дадатак бачыў каментары, маўляў, усім актыўным хлопцам і дзяўчатам, якія засвецяцца ў гэтай ініцыятыве, потым будуць пагражаць. Ад гэтага стала крыху ніякавата. Вырашыў праявіць ініцыятыву сам — паказаць прыклад, каб народ паверыў, што не ўсё так дрэнна.

Калі людзі адключаюцца ад палітыкі, важна пераходзіць у інфармацыйную сферу. "Сход" цікавы як платформа, на якой можна адсачыць інфармацыю пра кандыдатаў, паглядзець відэа, якія тыя запісалі. Гэта добрае пачынанне, якое адыходзіць ад звыклых архаічных сістэм.

Вызваленне палітвязняў і вяртанне ў Беларусь людзей, якія былі вымушаныя з'ехаць, — вось галоўныя праблемы, якія сёння трэба вырашыць. Думаю, што сумеснымі намаганнямі мы знойдзем выхад.

Каб вырашаць праблемы, важна фармаваць базу з таго, што сапраўды хвалюе насельніцтва. Як сацыёлаг дадам, што ў Беларусі існуе вялікая праблема з правядзеннем сацыялагічных даследаванняў. Гэта звязана як з фінансаваннем, так і са спосабамі правядзення".

Палітвязні і вяртанне Канстытуцыі 1994 года 

Уладзімір Шанцаў — эканаміст, старшыня Магілёўскай абласной арганізацыі АГП

"Відавочныя праблемы ў Беларусі сёння — гэта палітвязні і суды, якія працягваюцца. Больш за 200 чалавек ні за што сядзяць — гэта жудасна, яны павінны быць абавязкова вызваленыя.

У дадатак, пакуль праходзіла галасаванне, мне пісалі людзі і задавалі свае пытанні. Пыталіся, што я думаю наконт вяртання Канстытуцыі 1994 года? Я лічу, што ўсе змены да яе прынятыя на незаконных рэферэндумах. Таму пытанне вяртання прынцыповае. Трэба вярнуць Канстытуцыю назад і потым вырашаць разам з народам, якія ўносіць папраўкі".
 

Каранавірус і дыстанцыйная адукацыя

Вадзім Кручкоў — начальнік навучальна-метадычнага аддзела ў ІП

"Я разглядаю "Сход" як вельмі добрую дыялогавую пляцоўку, дзе можна падняць рэальна вострыя праблемы, абмеркаваць іх, прыйсці да сумеснага плана рашэння, аформіць у дакумент і далей прасоўваць яго як выбар народа. Калі б улада зрабіла нешта падобнае, заснаванае на механізме з празрыстым доступам для людзей, каб было відаць, хто і як галасуе, у каго якая праграма, хто што думае па надзённых пытаннях, я б ёй толькі папляскаў.

На мой погляд, самая галоўная праблема сёння — праблема раз'яднанасці апазіцыі. Кожны нешта дзяўбе на сваім месцы. Калі праца нескаардынаваная, эфекту мала. Гэта было і да 2020 года, але потым ідэі правядзення новых выбараў, пакаранне віноўнікаў гвалту, вяртанне Канстытуцыі 1994 года — аб'ядналі людзей. Але гэта глабальныя мэты, а па многіх іншых пытаннях працягваюцца рознагалоссі.

Працуючы ў адукацыі, мне даводзіцца шмат мець зносіны з настаўнікамі і дырэктарамі школ. Я бачу, як Мінадукацыі губіць нашу сферу, як гінуць неабароненыя педагогі, таму што ніхто дыстанцыйку нармальную так і не ўкараніў, хоць абяцалі яшчэ да 1 студзеня. Тое, што прапануюць у Мінадукацыі, падобна да дзіцячай падзелкі. А тым часам у Беларусі ёсць шмат таленавітых настаўнікаў і праграмістаў, якія б зрабілі ўсё на высокім узроўні, але іх да працы не дапускаюць".
 

Змена рэжыму

Уладзімір Мацкевіч — беларускі філосаф і метадолаг

"Я лічу сябе актыўным удзельнікам усіх рэвалюцыйных працэсаў, якія адбываюцца апошнія паўгода, і карыстаюся любой магчымасцю, каб нейкім чынам зрабіць нашыя агульныя дзеянні больш рэзультатыўнымі. Сваю дарожную мапу і стратэгіі дзеянняў буду прасоўваць і праз "Сход". Лічу, што гэта платформа — адзіны разумны адказ на УНС. 

Размаўляючы з жыхарамі Сляпянкі, я выслухоўваю іх прапановы, але таксама імкнуся папулярызаваць сваё бачанне працэсу. Мне не хочацца даваць пустыя абяцанкі. Я не магу палепшыць  якасць вады, арганізаваць тэхніку на уборку снега. Што тычыцца рэвалюцыйнай сітуацыі, кажу: па-першае, трэба засяродзіцца на тым, каб змяніць рэжым. Усё астатняе — уладкаванне тэрыторый, супольнасцяў і гэтак далей — потым. Пакуль мы не змянілі рэжым, уся адказнасць за тое, што адбываецца, ляжыць на ім. Только дэмакратыцзацыя ўсіх інстытутаў дзяржавы дазволіць нам самім вырашаць нашыя праблемы. Калі мы пачынаем з лакальных праблемаў, не вырашыўшы агульных, мы заўсёды будзем упірацца ў праізвол і жлобства сёняшніх чыноўнікаў і вертыкалі".

Каб сачыць за галоўнымі навінамі, падпішыцеся на канал Еўрарадыё ў Telegram.

Мы штодня публікуем відэа пра жыццё ў Беларусі на Youtube-канале. Падпісацца можна тут.