Як вызваліць палітычных зняволеных: ціск ці перамовы?

03/12/2023 - 10:14

Першы дзень слуханняў па справе палітвязняў адбыўся 2 снежня

Першы дзень слуханняў па справе палітвязняў адбыўся 2 снежня / shutterstock / Fanni_2021

2 снежня ў Варшаве прайшоў першы дзень слуханняў Каардынацыйнай рады па пытанні палітвязняў. Свае меркаванні пра тое, як можна дамагчыся вызвалення нявінна асуджаных выказалі лідары беларускіх дэмакратычных сіл, праваабаронцы і блогеры.

Еўрарадыё ўважліва паслухала спікераў і расказвае пра канцэпцыі, якія прапанавалі дэмакратычныя сілы. Сярод іх ёсць нечаканыя і свежыя.

Адзінай стратэгіі няма

Віцэ-спікер Каардынацыйнай рады Алена Жываглод, выступаючы з прамовай на адкрыцці слуханняў, заявіла, што добрай стратэгіі па вызваленні людзей проста не існуе.

— Калі б такая стратэгія была, то ніхто б па палітычных матывах у турмах не сядзеў. Думаю, калі мы паставім задачу пачуць адзін аднаго, то любыя дыскусіі можна завяршыць прадуктыўна, — кажа Алена.

Першай выступіла прадстаўніца аб'яднання сваякоў і былых палітвязняў Таццяна Хоміч. Яна падвяла вынікі дыскусій, якія праводзіліся раней з прадстаўнікамі дэмсіл і з беларусамі, якія ўжо адсядзелі свае тэрміны.

— Санкцыі не мяняюць рэжымы, але могуць змяніць іх паводзіны. Нягледзячы на іх увядзенне да канца 2023 года, чаканага эфекту яны не дасягнулі: людзі выходзілі з турмаў па іншых прычынах, а не дзякуючы ім.

Паводле яе слоў, у дэмсіл ёсць два асноўныя сцэнарыі таго, як выпусціць людзей з турмаў: ціск на рэжым і перамовы з ім жа. З дакладу Таццяны зразумела, што большая частка прытрымліваецца менавіта першага варыянта.

Другога сцэнара баяцца з прычыны магчымай страты рэпутацыі, а таксама прыняцця складаных кампрамісаў, хаця ён і ставіць перад сабой першасную задачу вызвалення палітвязняў.

Узмацняць ціск?

Кіраўнік Народнага антыкрызіснага ўпраўлення Павел Латушка, выступаючы са сваёй прамовай, заявіў аб тым, што трэба ствараць пэўныя ўмовы для таго, каб усе нявінна асуджаныя аказаліся на волі. У першую чаргу ён звязаў стварэнне гэтых умоў з працягам знешняга ціску на рэжым Лукашэнкі.

— Па дадзеных нашых партнёраў, з мая 2020 па май 2023 года ахвярамі рэжыму Лукашэнкі сталі не менш за 136 тысяч чалавек. Акрамя гэтага, рэжым з'яўляецца суагрэсарам Расіі ў вайне супраць Украіны, а таксама здзяйсняе ваенныя злачынствы па вывазе ўкраінскіх дзяцей з часова акупаваных тэрыторый.

Латушка заявіў, што ціск, які зараз аказваецца на рэжым, недастаткова моцны, каб выпусціць людзей з турмаў і спыніць рэпрэсіі.

Пры гэтым, калі выбіраць шлях на карысць адмовы ад ціску і зняцця санкцый, то, паводле яго слоў, "Нам усім трэба разыходзіцца", таму што інструментаў для барацьбы з Лукашэнкам не застанецца.

Таксама ён прапанаваў і альтэрнатыўны варыянт развіцця падзей: перамовы аб магчымым удзеле спартоўцаў рэжыму Лукашэнкі на Алімпійскіх гульнях у Парыжы.

— Пры ўмове, калі Лукашэнка пойдзе на вызваленне палітвязняў, — распавёў кіраўнік НАУ.

Таксама у якасці медыятараў па магчымых перамовах з Лукашэнкам у будучыні, Латушка прапанаваў не ЗША і ЕС, а трэція краіны, якія знаходзяцца з рэжымам у кантакце.

Прадстаўнік АПК Валерый Кавалеўскі выказаў думку, што ціск — найважнейшы інструмент па вызваленні палітвязняў.

— Самы эфектыўны і найбольш балючы ціск для рэжыму — санкцыйны. Аднак невядома, наколькі мы зможам яго падвышаць далей, той жа ЕС не ўводзіў новых пакетаў ужо амаль паўтара года і не можа нарасціць яго да такой ступені, каб у Беларусі яго адчувалі яшчэ мацней.

Кавалеўскі таксама адзначыў, што ў барацьбе з рэжымам Лукашэнкі не варта забывацца пра тое, дзякуючы каму ён усё яшчэ існуе — Расіі.

— Тут шмат у чым трэба думаць аб тым, як супрацьстаяць і той падтрымцы, якую Лукашэнка атрымлівае ад Расіі, паколькі незалежнасць Беларусі, пасля ўварвання Расіі ва Украіну, стала пад вялікае пытанне, — скончыў Кавалеўскі.

Перамовы?

Юры Рававы, які прадстаўляе “Рабочы рух”, адзначыў, што перамовы з рэжымам нельга называць “гандлем” і нельга адкідаць іх верагоднасць.

— Гэта не значыць, што мы павінны паўзці на каленях. Таму я прапаную нашым палітыкам звярнуць увагу на гэтую стратэгію, таму што сядзець пяць гадоў гэта адно, а сядзець 15 — зусім іншае. Мы ўсе гаворым пра тое, як выратаваць Беларусь, але ж выратаваць Беларусь — гэта выратаваць беларусаў.

Прадстаўніца аб'яднання сваякоў і былых палітвязняў Святлана Мацкевіч прапанавала падзяліць стратэгіі дэмакратычных сіл на вызваленне палітвязняў і перамогу над рэжымам Лукашэнкі.

У прыватнасці, яна распавяла, што ў 2020 годзе апазіцыя прапаноўвала паслядоўны ланцужок падзей: перамога над Лукашэнкам і вызваленне палітвязняў.

— У 2023 годзе мы прапануем падзяліць вызваленне людзей і перамогу над рэжымам, — заявіла Мацкевіч.

Паводле яе слоў, нельга вызваліць закладнікаў, не кантактуючы з тымі, у каго яны ў закладніках. Таму галоўны сродак дасягнення жаданага — гэта перамовы.

І ціск, і перамовы?

Дарадца Святланы Ціханоўскай Франак Вячорка ўпэўнены, што задача дэмакратычных сіл — зрабіць так, каб праблема палітычных зняволеных стала праблемай і для Аляксандра Лукашэнкі.

— Акрамя санкцый застаецца не так шмат пазіцый. Шмат хто абвінавачвае нас у тым, што мы не спрабуем дамаўляцца з рэжымам. Але мы спрабуем. Асабіста я на кожнай канферэнцыі ці сустрэчы, ні разу не прапусціў магчымасці падысці да любога лукашэнкаўскага чыноўніка, але яны заўсёды кажуць, што гэта не палітвязні, а злыдні і тэрарысты, якія павінны сядзець у турме і гарэць у пекле.

Таксама Вячорка распавёў, што каманда Ціханоўскай старалася падключыць замежных партнёраў, у тым ліку Аўстрыю і Швейцарыю, якія займаюць адносна нейтральныя пазіцыі, каб знайсці пункты перасячэння з рэжымам Лукашэнкі.

Між тым, ён упэўнены, што санкцыйны ціск не пярэчыць стратэгіі перамоваў.

— Санкцыйны ціск — той інструмент, які мы можам выкарыстоўваць пры ўмове, калі нашы замежныя партнёры таксама будуць бачыць палітвязняў праблемай. А для гэтага патрэбныя актыўныя дзеянні беларускай дэмакратычнай супольнасці. Нягледзячы на тое, што адчуваецца нейкая фрустрацыя і стомленасць, гэтую праблему трэба вяртаць на парадак дня як мага хутчэй, — скончыў Вячорка.

Палітолаг Павел Усаў у сваім выступе заявіў, што пытанне палітвязняў у Беларусі не будзе вырашанае, пакуль будзе існаваць палітычны рэжым Лукашэнкі.

— Лукашэнка не зменіцца, пакуль ідзе вайна ва Украіне і існуе пуцінскі рэжым. Мы бачым эфект санкцыяў, і чакаць, пакуль яны зменяць рэжым, сэнсу няма. Увод і адмена санкцыяў ніяк не паўплывала на рэжым ні ў 2006 годзе, ні ў 2014, а ўмоўная лібералізацыя прывяла да пратэстаў 2020 года і новых рэпрэсій. Мы павінны разумець, што будзем мець справу з рэжымам Лукашэнкі яшчэ не адзін год.

Усаў падкрэслівае, што ізаляцыя і ўзмацненне санкцый не вырашаць пытанне палітвязняў, але не вырашыць гэтае пытанне і дыялог.

— Але зыходзячы з таго, што атрымліваецца тупіковая сітуацыя, гэта не перашкаджае ісці двума шляхамі: з аднаго боку выкарыстоўваць ціск, з другога — вызваляць людзей праз стварэнне кантактаў праз дыпламатычныя пляцоўкі, праз кулуарныя перамовы. Усе сродкі, якія магчыма выкарыстаць, трэба прымяняць дзеля выратавання жыцця гэтых людзей, — выказаў думку Усаў.