Забарона на эміграцыю і вяртанне пенсіянераў — як улады "ратуюць" медыцыну

У Беларусі наспявае недахоп медработнікаў. Гэта вымушаная прызнаць нават улада, якая звычайна адмаўляе праблемы.

На мінулым тыдні кіраўніца Савета Рэспублікі Наталля Качанава, наведваючы Наваполацк, пацвердзіла, што ў раённых цэнтрах адсутнічаюць медыкі вузкай спецыялізацыі.

Чыноўніца запэўнівае, што праблема застаецца на кантролі, але статыстыка паказвае, што ўлады не могуць выправіць становішча ў краіне з медабслугоўваннем.

Няма маладых — возьмем пенсіянераў

Зыходзячы з непублічнай справаздачы Мінздароўя за мінулы год, якую Еўрарадыё атрымала ад арганізацыі BELPOL, у краіне на пачатак 2024 года не хапала больш за 4,4 тысячы дактароў-спецыялістаў і каля 4 тысяч сярэдніх медыцынскіх работнікаў.

Асабліва складаная сітуацыя ў Мінску, дзе колькасць вакансій дактароў вырасла на 10,3%, а медперсаналу сярэдняга звяна — на 20,1%.

Паказчык укамплектаванасці дактарамі (95,8%) і медперсаналам (97,4%) дэманструе станоўчую дынаміку. Аднак за гэтымі лічбамі хаваецца сур'ёзная нагрузка на супрацоўнікаў: каэфіцыент сумяшчальніцтва дактароў (1,24) блізкі да крытычнага значэння (1,25), што сведчыць пра перапрацоўкі. Дактары вымушаныя сумяшчаць некалькі ставак, каб кампенсаваць недахоп калегаў.

Улады пачалі масава прыцягваць на рынак працы пенсіянераў — іх доля ў сферы аховы здароўя дасягнула 18,6%. У 2023 годзе на працу прынялі больш за тысячу спецыялістаў пенсійнага ўзросту.

Аднак, як заўважаюць стваральнікі справаздачы, гэта часовая мера, якая не вырашае праблему ў доўгатэрміновай перспектыве.

Чаму маладыя спецыялісты сыходзяць?

Адзін з варыянтаў скарачэння дэфіцыту кадраў, лічаць аўтары справаздачы, — падрыхтоўка і замацаванне маладых спецыялістаў у рэгіёнах: райцэнтрах і вёсках. Аднак не ўсе выпускнікі застаюцца ў сістэме.

У 2023 годзе на першае працоўнае месца прыбыло толькі 89,15% маладых дактароў, а каля 8,5% выпускнікоў медыцынскіх каледжаў і 6,7% выпускнікоў медыцынскіх універсітэтаў атрымалі даведку пра свабоднае працаўладкаванне.

Частка маладых спецыялістаў, якія вучыліся на платнай аснове, аддае перавагу таму, каб не працаваць у дзяржаўных клініках. Акрамя таго, 21 выпускнік бюджэтнай формы навучання кампенсаваў дзяржаве кошт свайго навучання, адмовіўшыся ад абавязковай адпрацоўкі.

А гэта немалая сума, якая можа складаць, у залежнасці ад спецыяльнасці, ад 25 да 30 тысяч долараў.

Забарона на выезд з краіны

У адказ Мінздароўя ўзмацняе кантроль за абавязковай адпрацоўкай. Сёння выпускнікам складаней пераразмеркавацца па месцы жыхарства мужа ці жонкі. А для тых, хто не адпрацаваў абавязковага тэрміну, плануецца ўвесці абмежаванні на выезд з краіны.

Улады спрабуюць прыцягнуць і ўтрымаць кадры з дапамогай розных сацыяльных мер: павелічэння колькасці бюджэтных месцаў у медыцынскіх ВНУ і долі мэтавага набору, прадстаўленне жылля (у 2023 годзе выдзелена больш за тысячу арэндных кватэр).

Акрамя таго, маладым спецыялістам належыць надбаўка ў 30% да акладу, а таленавітым медыкам са спецыяльнага кадравага рэзерву — 50-працэнтная надбаўка.

Галоўная надзея ўлады — на рост выпуску дактароў і сярэдняга медперсаналу з навучальных установаў. У 2024 годзе ў інтэрнатуру планавалася скіраваць 2340 выпускнікоў медыцынскіх ВНУ і 4800 выпускнікоў медкаледжаў.

Калі гэтыя меры акажуцца эфектыўнымі, кадравы дэфіцыт у ахове здароўя можа пачаць скарачацца ўжо да 2026-2027 гадоў. Аднак да гэтага моманту сістэма працягне працаваць у рэжыме высокай нагрузкі.

Сітуацыя на біржы працы і ўзровень заробкаў

Дзяржаўная сістэма занятасці паказвае, што ў цэлым па Беларусі на спецыяльнасці "доктар-спецыяліст" на 3678 працоўных месцаў прыпадае 2698 вакансій.

У сярэднім за стаўку працадаўцы прапануюць ад 800 да 1500 рублёў за месяц. У прыватных медцэнтрах, асабліва ў буйных гарадах, заробкі істотна вышэйшыя.

Што да медсясцёр, то пры наяўнасці 3250 працоўных месцаў вакансій — 1773.

Заробкі ў сярэднім вар'ююцца ад 700 да 1000 рублёў. У буйных гарадах і прыватных кампаніях медсёстрам плацяць больш, чым у дзяржаўных паліклініках.