Катаванні ў Беларусі: 82% вінавацяць Лукашэнку, 88% патрабуюць адказнасці

15/11/2024 - 17:18

Як беларусы ўспрымаюць справядлівасць

Праваабарончы цэнтр “Вясна” і Міжнародны камітэт па расследаванні катаванняў у Беларусі выпусцілі новае даследаванне, у якім вывучылі, як людзі, што перажылі катаванні або жорсткае абыходжанне з боку сілавікоў, успрымаюць справядлівасць.

Даследаванне мела комплексны характар і складалася з двух этапаў: глыбінных інтэрв'ю з 12 рэспандэнтамі і анкетавання, у якім прынялі ўдзел 580 чалавек.

Еўрарадыё коратка пераказвае асноўныя вынікі гэтага даследавання.

Беларусы вінавацяць Лукашэнку

Паводле вынікаў абодвух этапаў даследавання, 84% беларусаў, якія перажылі катаванні, лічаць, што шанцы дамагчыся справядлівасці амаль нулявыя, асабліва калі гэта рабіць у Беларусі. Яшчэ 11% удзельнікаў мяркуюць, што шанцы сярэднія, і толькі 5% вераць, што шанцы высокія.

— Калі шчыра, не бачу ніякіх механізмаў, якія б маглі паўплываць цяпер на ўсіх. Можа, нешта зменіцца, але пакуль не бачу такой магчымасці, — кажа адзін з рэспандэнтаў глыбіннага даследавання.

Большая частка рэспандэнтаў (84%) кажа, што намагалася зафіксаваць тое, што адбылося для будучых разбораў, яшчэ 55% дапамагалі распаўсюджваць інфармацыю пра катаванні, прыкладна палова ўдзельнічае ў грамадскіх арганізацыях, а таксама кантактавала з міжнароднымі арганізацыямі кшталту ААН, і толькі 7% нічога не рабілі.

Даследчыкі таксама задалі пытанне, чаму некаторыя людзі нічога не робяць у адказ на перажытыя катаванні. Сярод самых папулярных адказаў: страх за бяспеку родных, адсутнасць сэнсу дзейнічаць у сучаснай Беларусі і боязь помсты з боку сілавікоў.

Цікава, што ажно 82% беларусаў вінавацяць у тым, што з імі адбылося, Аляксандра Лукашэнку. Пры гэтым 77% лічаць, што менавіта ён павінен несці адказнасць за катаванні беларусаў.

80% таксама мяркуе, што ва ўсім вінаватая ўся дзеючая ўлада і ажно 88% за тое, каб усе яны панеслі адказнасць.

Таксама беларусы вінавацяць суды, генералаў сілавога блоку, пракуратуры, супрацоўнікаў калоній, усіх фальсіфікатараў выбараў, а таксама звычайных сілавікоў.

Беларусы хочуць, каб вінаватыя, у першую чаргу, кампенсавалі ім матэрыяльную шкоду (87%), пакрылі выдаткі на медыцынскую і псіхалагічную рэабілітацыю (82%), а таксама публічна выбачыліся ад імя дзяржавы (80%).

Рэспандэнты сутыкаліся з цяжкасцямі і пасля катаванняў. Найбольшая частка баіцца паўтарэння рэпрэсій (65%) у свой бок ці ў бок родных.

— Страх. Вельмі моцны страх… Нават калі быў на Акрэсціна і ў СІЗА, я баяўся менш, чым калі выйшаў. Бо калі я апынуўся там, я ўжо разумеў, дзе я і што са мной будзе. А калі выйшаў, ужо незразумела, — казаў даследчыкам адзін з тых, хто пацярпеў ад катаванняў.

На прэзентацыі таксама расказалі пра сітуацыю з іскам Літвы супраць рэжыму Лукашэнкі па прыцягненні яго да адказнасці.

Што там з крымінальнай справай, якую падала Літва на рэжым Лукашэнкі?

Па словах кіраўніка юрыдычнага дэпартамента Літвы Рычарда Дзіковіча, які займаецца справай аб прыцягненні рэжыму да адказнасці, у пракурора Міжнароднага крымінальнага суда (МКС) ёсць усе падставы распачаць крымінальную справу.

Гэта звязанае з тым, што значная частка злачынстваў была здзейсненая на тэрыторыі Літвы.

— Людзі былі выгнаныя са сваёй краіны і былі вымушаныя бегчы. І такая справа, як перамяшчэнне людзей і дэпартацыя, падпадае пад юрысдыкцыю МКС. Але дэпартацыя — гэта яшчэ і магчымасць працэдуры адкрыцця спраў па іншых злачынствах рэжыму. Для Літвы гэта вельмі важна, нашая краіна выдала беларусам каля 70 тысяч ВНЖ — гэтых людзей прымусілі збегчы ў бяспечнае месца, і гэта вельмі ўплывае на нашую краіну. Мы вырашылі дзейнічаць.

Прадстаўнік МКС Майкл Херц адзначае, што справу адкрыць можна. І цяпер пракурор займаецца менавіта гэтым пытаннем.

— Частка злачынстваў адбывалася ў Беларусі, а яшчэ частка ў Літве [удзельніца Рымскага статута. — Еўрарадыё]. І падобныя кейсы ўжо былі, напрыклад, М'янма/Бангладэш. Патэнцыяльна такое можна разглядаць. Звычайна ў пракурора займае ад 2 да 6 месяцаў на прыняцце рашэння [адкрываць справу ці не].