На выходных прайшоў галоўны фестываль лета — і гэта не "Рок за Баброў"

Нам усім не пашанцавала: на мінулых выходных супалі адразу два вялікія фестывалі. Пад Мінскам прагрымеў 50-тысячны "Рок за Баброў", які ўжо паспелі ахрысціць беларускім Вудстакам для міленіялаў. А за 160 км ад сталіцы, на берагах Чарэйскага возера, у містычнай цішыні прагучаў фестываль месца SPRAVA.

Фестываль і праўда праходзіць у незвычайным месцы. Пра такія кажуць "месца сілы". У цэнтры паўвострава, які вузкім пярэсмыкам які прымыкае да дарогі, на ўзгорку стаіць паўразбураная царква. Вакол яе — палаткі валанцёраў і наведнікаў, фудкорт (абавязкова вегетарыянскі, дзе знайшлося месца нават бабулям з суседняй вёскі з варанай бульбай, маласольнымі агурочкамі і кабачковымі дранікамі) крыху ніжэй, на беразе — асноўная, але далёка не адзіная сцэна.

Дэгуставаць незалежнасць

Фестывальныя актыўнасці раскіданыя па ўсім паўвостраве: у амфітэатры на ўскрайку граюць музыку і паказваюць спектаклі, у вігваме — самым сапраўдным, з вогнішчам у цэнтры — праходзіць майстар-клас па масажы. Да вежы для назіранняў за птушкамі вядзе сцяжынка праз цёмны лес, літаральна нашпігаваны арт-аб'ектамі. А ў самой вежы да ночы асталёўваюцца дыджэі. Гандлёвая палатка Лепельскага райпо ператвараецца ў "Дом культуры", дзе то праходзяць лекцыі па гендарах, то агучваюцца дыяфільмы.

Пад'язджаючы да тэрыторыі фестывалю, заўважаем шмат знаёмых асоб. Валанцёры сустракаюць гасцей усмешкамі і раскрываюць над імі парасоны. Ужо праз пятнаццаць хвілін неабходнасць у іх адпадае, скрозь хмары прабіваецца сонца.

"Мы тут упершыню, — распавядае крытык Максім Жбанкоў, які разам з Дар'яй Сітнікавай прывёз на SPRAVA кулінарны праект "Тры моркаўкі". — Сябры пякуць смачны хлеб, а ў нас варэнне і іншыя намазкі на яго. Назіраем за публікай ужо другі дзень. Па адчуваннях людзі вельмі пазітыўныя. Відаць, што арганізатары падрыхтаваліся. Вельмі добры музычны лайнап, учора ў царкве я трапіў на цудоўны канцэрт Эрыка Арлова-Шымкуса".

"Падчас назірання за эмоцыямі людзей, якія сюды прыехалі, у мяне нарадзілася дзёрзкая ідэя, — працягвае Жбанкоў. — Неспрыяльны для нас рэжым перамогуць не палітыкі, а недзяржаўныя фудкорты. Большасці з прысутных тут усё роўна, што пра іх думае дзяржава. І гэта вельмі цікава. Шмат самадастатковых людзей. І калі мы ўсе самадастатковыя сустракаемся ў гэтай абмежаванай прасторы, то разумеем, што яе можна пашыраць і за межамі фестывалю. Я б назваў гэта дэгустацыяй незалежнасці. Самае важнае, каб гэта мела працяг. Таму што фестывалі пачынаюцца і заканчваюцца, а потым трэба жыць".

Людзі-птушкі і чароўны лес

Адпраўляемся дэгуставаць незалежнасць. На адной са сцэн спявае песні Таццяна Булавіцкая. Атмасфера ў гэтай зоне мяняецца кожную гадзіну. Уначы мы будзем катацца тут на вераўчаных арэлях пад сэт JJ.OK, але пакуль ідзём далей. Рассоўваючы ліяны з люстэркаў, якія блішчаць на сонцы, трапляем на паляну — тут госця з Германіі Dooren Kuczke праводзіць майстар-клас па ёдлі — адметнай гукапераймальнай манеры спеваў без слоў. Такія практыкі дапамагаюць людзям разняволіцца, пазбавіцца назапашаных непатрэбных эмоцый. І праўда: замест таго каб зрывацца на людзях, можна проста "пакрычаць" у лесе.

Адышоўшы далей, бачым драўляны масток, на якім маладыя артысты чытаюць п'есы. Непадалёк — зона "бясплатных парадаў". Дарожка выводзіць нас да вежы на беразе возера, якую пабудавалі сёлета, каб назіраць за заходамі і птушкамі.

З вышыні птушынага палёту заўважаем групу людзей у белай свабоднай вопратцы, якія шпацыруюць па лесе і выдаюць дзіўныя гукі. Гэта перформанс танцавальнай мастачкі Валерыі Хрыпач. Больш чым за тыдзень да пачатку фестывалю яна разам з яго ўдзельніцамі пасялілася ў лесе, каб не проста паставіць і адрэпетаваць нумары, але фактычна ўжыцца ў птушыны вобраз. Атрымалася вельмі праўдападобна. Людзі-птушкі крычалі, пляскалі крыламі, ладзілі разборкі на птушыным двары, чым выклікалі безлич захопленых эмоцый у гасцей SPRAVA.

Сабраць кам'юніці, проста акупіўшы сябе

На кожным кроку на "Справе" стаяць скрынкі для паасобнага збору смецця. Па словах эколага Ірыны Сухій, іх паставілі, каб паглядзець, якіх адходаў будзе больш.

"Зразумела, што тут шмат фудкортаў, — кажа яна. — Мне спадабалася, што ў некаторых пунктах продажу чалавек, які прыйшоў па ежу са сваім посудам, можа купіць яе танней, чым той, каму патрэбны аднаразовы. Гэта стымулюе людзей пакідаць пасля сябе менш адходаў".

Музыка і прадзюсар Аляксандр Багданаў радуецца таму, што SPRAVA застаецца камерным, амаль сямейным фестывалем. Маўляў, вельмі добра, што арганізатары свядома не хочуць пашырацца і працаваць на шматтысячную аўдыторыю:

"Я такое люблю, калі фестываль не імкнецца выйсці ў масавасць, зарабіць, а рэалізоўвае найвышэйшую мэту — сабраць кам'юніці, проста акупіўшы сябе. Атрымліваецца шчыра, класна, такое бывае рэдка. На ўваходзе — адзін ахоўнік. На тэрыторыі — усяго пара міліцыянтаў. Няма эксцэсаў. Гэта ўнікальна і крута. Многія такія фэсты разрастаюцца, як, напрыклад, "Пустыя ўзгоркі" ў Расіі. І потым атрымліваецца зусім не тое, што было задумана першапачаткова".

Аляксандр хваліць SPRAVA за тое, што яго праграма разлічаная на аматараў рознай музыкі і кожны знойдзе тут сваё. У той жа час яму не хапае "шчыльнасці лайнапу": не павінна быць так, каб, калі на адной сцэне выступаюць артысты, якіх любяць адны слухачы, іншым даводзілася сумаваць.

Танцы пад акардэон і паэты-паўночнікі

Тыя, хто прыехаў на SPRAVA па пэўную музыку, напэўна, пагодзяцца з Аляксандрам Багданавым. Мы ж проста носімся ад майстар-класу да майстар-класу, ад адной сцэны да іншай. Праз змяненні ў праграме прапускаем выступ Святланы Бень, але затое слухаем віртуознага акардэаніста Ягора Забелава і піцерскае джазавае "ВолковТрио". Энергетыка музыкаў кагосьці зачароўвае і ўводзіць у транс, а кагосьці, наадварот, падымае з месца і прымушае танцаваць!

Пасля выступу Уладзімір Волкаў расказвае Еўрарадыё, што бываў на розных опэн-эйрах, і параўноўвае SPRAVA c адным з фестываляў у Амерыцы.

"Тут нічога не трэба мяняць. Калі спатрэбіцца, усё прыйдзе само", — лічыць музыка.

А мы ўжо бяжым да іншай сцэны. У амфітэатры пад начным небам на пляжы паказваюць дыяфільмы! Памятаеце, як у дзяцінстве было ўлом чытаць тэкст пад малюначкамі? Праект "дыяфільмы live" гэтую нязручнасць выправіў.

Намаляваныя казкі і байкі са сцен савецкіх дзіцячых пакояў паказваюць на вялікім экране пад агучванне артыстаў і музыкаў. Амфітэатр забіты людзьмі, публіка валіцца са смеху. Каб зразумець, паспрабуйце праспяваць якую-небудзь байку Крылова пад джаз ці рэгі.

Апоўначы пасля прагляду мы зноў адпраўляемся ў лес і зноў трапляем у казку. Уздоўж дарожак і на дрэвах — рознакаляровыя ліхтарыкі, у кронах дрэў — люстры, пад галінамі — гнёзды, у якіх можна пасядзець і выпіць чайку. Пад дрэвамі на невялічкай палянцы сустракаем паэтаў. Свае вершы чытаюць Андрэй Хадановіч, Віталь Рыжкоў, Дзмітрый Строцаў, Таццяна Скарынкіна.

Пад вышкай на беразе — танцы. Аднекуль з цемры даносіцца песня этнічнай групы “Дзівасіл”.

“Дыхай цішэй, рухайся нягучна”, — чуем мы.