Як жыве прыфрантавая вёска, двойчы вызваленая Узброенымі сіламі Украіны
Фота: Міхаіл Палінчак / POOL
Кацярынаўка ўкраінская. Зноў. Аб вызваленні гэтай вёскі ў Луганскай вобласці ўкраінскія ўлады паведамілі ўжо другі раз з пачатку вайны, і менавіта з вызваленнем «без адзінага стрэлу» павіншаваў мясцовых жыхароў прэзідэнт Украіны Пётр Парашэнка. Ён прыехаў сюды ў сярэдзіне лютага разам з кіраўнікамі абласных Данецкай і Луганскай ваенна-грамадзянскіх адміністрацый.
Прэзідэнт заявіў, што Кацярынаўка больш не «шэрая зона», як яе называюць баевікі, уручыў падарункі, сфатаграфаваўся з жыхарамі і запэўніў, што цяпер жыць стане лепш. Праз тыдзень пасля прэзідэнцкага візіту журналісты Грамадскага самі адправіліся ў Кацярынаўку, каб праверыць, ці сапраўды жыхары вёскі цяпер знаходзяцца не ў «шэрай зоне», і ці на самай справе сітуацыя такая, як пра гэта распавёў Парашэнка.
Двойчы вызваленая
Пра тое, што Кацярынаўка ўжо некаторы час знаходзіцца пад кантролем Узброеных сіл Украіны, паведамілі ў штабе АТА яшчэ ў пачатку лютага.
Упершыню аб вызваленні вёскі ўкраінскія ўлады паведамлялі ў 2015 годзе, адразу пасля падпісання Мінскіх пагадненняў. Тады ў СМІ з’явілася інфармацыя, што «кацярынаўцы самі папрасіліся дадому — ва Украіну».
На гэты раз «вызваленне» Кацярынаўкі на ваеннай мове азначае «паляпшэнне баявых пазіцый», гэта значыць ваенныя ўсталявалі новы блокпост перад вёскай, якога раней не было. Зрэшты, зрабілі яны гэта яшчэ на Новы год.
Вось толькі самі кацярынаўцы распавядаюць Грамадскаму, што баевікоў тут ніколі не было, таму фактычна вёску не вызвалялі, а ўкраінскі сцяг у цэнтры лунае ўжо тры гады. Вывесіў яго тагачасны кіраўнік Луганскай абласной ваенна-грамадзянскай адміністрацыі Генадзь Маскаль.
Крама, на ганку якой Парашэнка размаўляў з мясцовымі жыхарамі, — гэта фактычна цэнтр вёскі. Яна працуе ўсяго паўдня: Руслану і Алене, мужу і жонцы з суседняга пасёлка Радзіма, якія з'яўляюцца ўладальнікамі крамы, цяжка яе ўтрымліваць — яна амаль не прыносіць прыбытку, тут нават няма сталага прадаўца. Зрэшты, крама не закрывалася ні разу за чатыры гады вайны, нават падчас абстрэлаў.
Намінальнае КПВВ
Руслан распавядае, што галоўная праблема мясцовых — абмежаваны доступ да вёскі. Нягледзячы на тое, што прэзідэнт заяўляў, што Кацярынаўка больш не «шэрая зона», патрапіць сюды нялёгка. Дзве дарогі перакрытыя блокпостам УСУ, шлях адзін — праз кантрольна-прапускны пункт «Залатое», які адкрылі ў кастрычніку 2017 года, праўда, толькі з аднаго боку. Гэта значыць КПВВ выконвае чыста намінальны функцыю — на часова непадкантрольную тэрыторыю не праехаць, толькі ў прыфрантавыя вёскі. Заадно час, каб пайсці ў вёску, абмежаваны. Да нядаўняга часу перасекчы прапускны пункт можна было толькі з 8:00 да 17:00.
Зрэшты, з транспартам у Кацярынаўцы стала крыху лягчэй. У сяло цяпер двойчы на тыдзень заязджаюць аўтобусы па маршруце «Залатое — Лісічанск». Таксама з'явіўся школьны аўтобус. Такім чынам, школьнікам не трэба хадзіць пешшу ў Залатое. Мясцовыя дамагаюцца, каб КПВВ працаваў кругласутачна, па меншай меры для мясцовых. Вайскоўцы абяцаюць дамовіцца з памежнікамі, каб прапускалі кругласутачна хоць бы тых, у каго ёсць мясцовая прапіска. Але ці будзе гэта тычыцца перасяленцаў, якія жывуць у Кацярынаўцы, пакуль невядома.
Далёка да «не шэрай зоны»
Акрамя таго, у Кацярынаўцы няма пошты. З амаль 300 жыхароў большасць — пенсіянеры, і каб атрымаць пенсію, трэба ехаць у Папасную.
Бліжэйшая бальніца таксама ў Папаснай. Жыхарка Кацярынаўкі Ганна — пенсіянерка. У яе цукровы дыябет, ціск і праблемы з сэрцам. Набыць неабходныя лекі ў Кацярынаўцы яна не можа — сюды міжнародныя арганізацыі прывозяць у якасці гуманітарнай дапамогі толькі самае неабходнае.
У Кацярынаўцы ёсць фельчарскі пункт, але яшчэ з часоў моцных абстрэлаў ён мае патрэбу ў рамонце. Сюды прывозяць мінімум лекаў. Загадчыца Людміла Горайнова пераважна ходзіць да пацыентаў дадому.
Да лекара на аўтобусе з чатырохгадовым сынам Максімам ездзіць і Людміла. Гэта той самы хлопчык, якога прэзідэнт патрымаў на руках, назваўшы сваім сябрам, калі прыязджаў у Кацярынаўку. Людміла ганарыцца гэтым фактам і паказвае фатаграфіі Максіма з Парашэнкам на экране тэлефона. Яна радуецца, што стаяла побач з сакратаром Савета нацыянальнай бяспекі і абароны Украіны Аляксандрам Турчынавым. Распавядае, што сына ў дзіцячы сад пакуль не водзіць — далёка ехаць. Дзіця можа замерзнуць па дарозе і захварэць.
Яшчэ адна праблема жыхароў Кацярынаўкі — паліва. Большасці пенсіянераў, як і работнікам шахтаў, павінны прадастаўляць бясплатны вугаль. Але яны скардзяцца на праблемы з машынамі — яго проста не прывозяць. А тое, што можна набыць, каштуе дорага і гарыць дрэнна.
Такая ж сітуацыя і з дровамі. З пачаткам ваенных дзеянняў хадзіць у пасадку па галлё стала небяспечна — усё вакол замінавана. Мясцовыя ўжо падрываліся на расцяжках, калі летам выводзілі на пашу жывёлу.
Мікалай называе сябе «карэнным кацярынаўцам». Ён набыў насупраць уласнага дома паўразбураную хату і разбіраў яе ўсю зіму на дровы. Распавядае, што жонка двойчы ратавала яго ад абстрэлаў. Ён вельмі ганарыцца тым, што жонка таксама стаяла побач з прэзідэнтам, а потым яе паказалі па тэлевізары.
Адна з надзённых праблем жыхароў Кацярынаўкі — недахоп вугалю; у пасёлак яго не прывозяць. Мясцовы пенсіянер Мікалай (на верхнім фота справа) купіў насупраць уласнага дома паўразбураную хату і разбіраў яе ўсю зіму на дровы (на фота ўнізе).
Чатыры гады без кіраўніка сельсавета
Мясцовай улады ў Кацярынаўцы няма з 2014 года. Няма мэра і ў горадзе Залатое. Яшчэ ў 2016 годзе прэзідэнт падпісаў указ аб стварэнні ваенна-грамадзянскіх адміністрацый у гэтых населеных пунктах. Але гэты ўказ да гэтага часу застаецца на паперы. Як тлумачаць у Луганскай ваенна-грамадзянскай адміністрацыі — «з-за юрыдычных калізій».
«Вельмі разлічваем, што ў бліжэйшы час з'явіцца кіраўнік. Чацвёртага чалавека спрабуюць прызначыць. Гэта балючае пытанне», — тлумачыць Вячаслаў. Ён — начальнік групы грамадзянска-ваеннага супрацоўніцтва (ГВС) 10-й асобнай горна-штурмавой брыгады. Зараз ГВС — фактычна адзіныя пасярэднікі паміж цэнтральнай уладай і жыхарамі Кацярынаўкі. Але ў іх няма дастатковых паўнамоцтваў, каб вырашаць некаторыя бытавыя пытанні.
«Кіраўнік Кацярынаўскай ваеннай-грамадзянскай адміністрацыі павінен з'явіцца ў бліжэйшы час, можа нават на працягу 10 дзён», — запэўніў Грамадскае намеснік кіраўніка Луганскай абласной ваенна-грамадзянскай адміністрацыі Юрый Кліменка.
Ён патлумачыў затрымкі тым, што па законе адміністрацыю павінен узначальваць чалавек з праваахоўных органаў. Спачатку кандыдатамі на пасаду абралі двух людзей з паліцыі. Але міністр унутраных спраў Украіны Арсен Авакаў не падтрымаў гэтае рашэнне, спасылаючыся на тое, што калі прымалі закон «Аб ваенна-грамадзянскіх адміністрацыях», паліцыя яшчэ была міліцыяй. У гэтым юрыдычная калізія — з-за гэтага разыходжання трэба ўносіць змены ў закон.
Таму выбралі двух людзей з ваенных, прайшоўшы ўвесь бюракратычны шлях ад камандавання на месцах да міністра абароны. Гэта заняло паўгода, і за гэты час чалавек проста адмовіўся ад пасады. Цяпер афармляюць ужо чацвёртую кандыдатуру і абяцаюць у бліжэйшы час, усё ж, прызначыць кіраўніка.
Мясцовыя ж не разумеюць, навошта сельскі кіраўнік наогул патрэбен, маўляў, тут яго ніколі і не было. Кажуць, што прывыклі да цяжкасцяў і справяцца самі, галоўнае, каб прасцей было дабрацца да «цывілізацыі», і каб не стралялі.
