Ціхая экспансія або адцягванне тэрмінаў: эксперты пра 28 саюзных праграм

Пасля сустрэчы Лукашэнкі і Пуціна 9 верасня стала вядома крыху больш пра 28 саюзных праграм, якія былі ўхваленыя Саўмінам Саюзнай дзяржавы. У іх не ідзе гаворкі ні пра палітычную інтэграцыю, ні пра ваеннае супрацоўніцтва.

Меркаванні экспертаў па выніках сустрэчы падзяліліся: хтосьці лічыць, што зноў адцягваюцца тэрміны выканання праграм. Іншыя ўпэўненыя, што справа ідзе якраз да палітычнай інтэграцыі, якой спрабуе ўнікнуць Аляксандр Лукашэнка. Мы сабралі найбольш цікавыя заявы.
 

Чалы: "Гэта не поспех ні для Пуціна, ні для Лукашэнкі"

На думку незалежнага аналітыка Сяргея Чалага, у плане эканамічнага складніка ўхваленыя праграмы не выглядаюць ні як поспех Пуціна, ні як поспех Лукашэнкі.

— Ставяцца яшчэ больш доўгія тэрміны для выканання. І, самае галоўнае, адсутнічае механізм кантролю за выкананнем дасягнутых дамоўленасцяў. Усе яны [праграмы. — Еўрарадыё] досыць расплывістыя.

Аналітык падкрэслівае, што і новых грошай на фоне ўзгаднення праграм Лукашэнку не ўдалося атрымаць.

— Дамовіліся на 640 мільёнаў долараў. Наўмысна здзеклівая сума, каб нават мільярда не атрымалася. Відавочна, што Пуціну [па выніках сустрэчы. — Еўрарадыё] трэба было пра нешта заявіць, а Лукашэнку трэба было чагосьці дамагчыся. Не атрымалася пакуль ні тое, ні другое.
 

Лебядок: "Эканамічная інтэграцыя пацягне палітычную"

Ваенны эксперт Ягор Лебядок лічыць, што ўзгадненне праграм — частковая капітуляцыя Лукашэнкі перад Масквой.

— Гэта не стаадсоткавая перамога. Проста пастаўлены жорсткі графік да 2024 года. Варта ўспомніць, што па адзіным рынку газу будзе вырашана пытанне толькі ў снежні 2023 года, усе праграмы паэтапныя. І крэдытаванне Беларусі вылучана вельмі дробнае.

Эксперт адзначае, што на буйныя крэдыты Мінску з боку Масквы разлічваць не варта. Акрамя таго, новыя крэдытныя паступленні будуць вылучацца па меры таго, як будуць рэалізоўвацца ўхваленыя праграмы.

— Вядома, гэта не значыць, што ўсё, што падпісана, абавязкова здзейсніцца. Але ў адрозненне ад мінулых праграм або мерапрыемстваў па развіцці Саюзнай дзяржавы ёсць фактар эканамічнай і палітычнай падтрымкі. Гэта значыць, спачатку будзь ласкавы выканаць умовы, а потым атрымай нейкую плюшку.

Плюс расійская вайсковая прысутнасць замацавалася ў Беларусі. Можна сказаць, што гэта фактычна капітуляцыя. Прычым досыць хуткая.

Эксперт успамінае артыкул "Коммерсанта" ад 2019 года, у якім гаварылася прыкладна тое самае, што абвешчана па выніках сустрэчы Лукашэнкі і Пуціна 9 верасня. У тэксце таксама заяўлялася пра фармаванне канфедэрацыі ў эканамічным полі. Для Беларусі гэта можа абярнуцца пагрозай самастойнасці.

— Гэта асноўнае, што палохае ў сферы эканамічнай інтэграцыі, — падкрэслівае Ягор Лебядок. — Калі сапраўды карты запрацуюць у 2024 годзе і гэта сапраўды будзе канфедэрацыя, то, завяршыўшы эканамічную інтэграцыю, натуральным пераходам будзе інтэграцыя палітычная.
 

Адзіная валюта не праблема

Пакуль сярод нявырашаных пытанняў застаецца пераход на адзіную валюту.

— Фармальная праблема, якая стрымлівае ад адзінага эмісійнага цэнтра, — гэта Канстытуцыя Беларусі, дзе прапісана, што адзіны эмісійны цэнтр — гэта Нацбанк. Але тут два цікавыя моманты. Першы — гэтая норма Канстытуцыі змяняецца парламентам. Гэта значыць, не патрэбен ніякі рэферэндум, — працягвае Ягор Лебядок.

Другі момант — у 2002 годзе Беларусь і Расія ўжо падпісалі пагадненне аб пераходзе на адзіную валюту.

— З 2005 года ў нас прамежкавай валютай павінен быў быць расійскі рубель. Нацбанкі Беларусі і Расіі зрабілі сумесную канцэпцыю пераходу на адзіную валюту. У рамках яе не трэба было мяняць Канстытуцыю. Там было напісана, што Нацбанкі захоўваюць суверэнныя правы і захоўваюць за сабой эмісійны цэнтр. Гэта значыць, да адзінай валюты можна прыйсці нават без змены Канстытуцыі такімі хітрыкамі.
 

"Словы "палітычная інтэграцыя" не гучалі, але меліся на ўвазе"

Палітычны аналітык і супрацоўніца Цэнтра аналізу еўрапейскай палітыкі Кацярына Глод адзначае, што з трох кірункаў — палітыка, ваеннае супрацоўніцтва і эканоміка — Лукашэнка выйграў у частцы палітыкі.

— Дарожная карта, якая раней называлася трыццаць першай, у якой было абмеркаванне адзінай валюты і наднацыянальнага органа, выпала на сённяшні дзень. Тым не менш мы разумеем, што Крэмль вядзе досыць разважлівую стратэгічную гульню. Пакуль яны вырашылі накіраваць усе намаганні на абаронную сферу і эканоміку.

— Палітычная інтэграцыя — гэтыя словы не гучалі, але яны меліся на ўвазе. І Лукашэнка гэта добра разумее. Паколькі карты, якія абмяркоўваліся, у прынцыпе ёсць у рамках Еўразійскага саюза. У кожнага абывацеля адразу ж узнікае пытанне: "А для чаго тады рабіць тое самае ў рамках Саюзнай дзяржавы?".

Паколькі Лукашэнка не дасягнуў поспеху ў заручэнні эканамічнай падтрымкай, варта ўспомніць пра "ўльтыматум Мядзведзева", кажа экспертка.

— У канцы 2018 года Мядзведзеў сказаў, што спачатку будзе палітычная інтэграцыя, а потым мы будзем гаварыць пра эканамічную падтрымку. Пакуль Лукашэнку ўдалося ўнікнуць палітычнай інтэграцыі, але ён не атрымаў грошай, на якіх на працягу гэтых трох гадоў настойвала Беларусь. Гэта і крэдыты, і кампенсацыя за падатковы манеўр, — заключае экспертка.