Дэпутатка, якая прапанавала абмяжоўваць інтэрнэт, сутыкнулася з цкаваннем

Дэпутатка Палаты прадстаўнікоў Марына Васько, якая днямі прапанавала стварыць у Беларусі "інфармацыйны шчыт" на вобраз і падабенства "вялікага кітайскага файрвола", расказала Еўрарадыё, што сутыкнулася з цкаваннем у сацсетках. Яна лічыць, што раз карыстальнікі інтэрнэту "дазваляюць сабе выказвацца, не лічачыся з нормамі маралі і права", значыць, над імі па-ранейшаму занадта мала кантролю.

Таксама, размаўляючы з журналістам Еўрарадыё, яна заявіла, што замежныя СМІ распаўсюджваюць ілжывую інфармацыю. Праўда, канкрэтных прыкладаў не прывяла.

— Я выказала свой пункт гледжання. У сацсетках сёння шмат інфармацыі дэструктыўнага характару. Ёсць мноства прыкладаў, калі лжывая інфармацыя была накіравана на дыскрэдытацыю дзяржавы. Такі парадак дня прапануюць замежныя СМІ, — працягвае дэпутатка, якая да таго, як стала дэпутаткай, працавала настаўніцай беларускай мовы і літаратуры і намесніцай дырэктара па вучэбнай рабоце ў гімназіі ў Брэсце. — У гэтай сітуацыі складана фармаваць у маладога пакалення аб'ектыўнае ўяўленне як пра сённяшнюю сітуацыю, так і пра наша гістарычнае мінулае.

Нам здавалася, што гэта відавочна, але цяпер на ўсялякі выпадак адзначым тут, што Еўрарадыё не распаўсюджвае лжывую інфармацыю, а наш парадак дня не накіраваны на дыскрэдытацыю Беларусі.

Тое, што адбываецца, толькі пераканала дэпутатку ў тым, што кантроль за інтэрнэтам павінен быць узмоцнены. Як і "адказнасць за скажэнне праўды пра нашу гісторыю, за распаўсюд заведама лжывых звестак пра палітычнае, эканамічнае, сацыяльнае становішча Беларусі, прававое становішча грамадзян, дзейнасць органаў дзяржаўнай улады".

— Усё гэта прадыктавана часам і міжнароднай практыкай, — упэўненая дэпутатка.

Праўда, калі Еўрарадыё захацела задаць удакладняльныя пытанні — напрыклад, якія дэмакратычныя дзяржавы прытрымліваюцца такой практыкі, — Марына Васько сказала, што не хоча абмяркоўваць гэтыя пытанні па тэлефоне, бо не ўпэўненая, што размаўляе з журналістам. Дамовіцца пра асабістую сустрэчу нам таксама не ўдалося.

Таццяна Нікіціна: калі не працуе VPN, спампуйце платны VPN

Пра тое, як працуе "Вялікі кітайскі файрвол", мы пагаварылі з беларускай Таццянай Нікіцінай, якая цяпер жыве ў Кітаі. Гаварылі мы па месенджары фэйсбука. Мабыць, гэты факт лепш за ўсё апісвае перспектыўнасць абмежаванняў інтэрнэту, у якіх беларускія ўлады бачаць спосаб пазбавіць грамадзян ад "непатрэбных" сумневаў і "лішніх" пытанняў.

Таццяна расказвае, што пераехала ў Кітай больш за год таму. Да сакавіка гэтага года ёй было дастаткова ўсяго адной дадатковай праграмы, каб мець рэгулярны доступ да ютуба, фэйсбука, тэлеграма, BBC, CNN.

— Усё проста: калі б файрвол быў эфектыўны, мы цяпер не змаглі б вось так мець зносіны праз фэйсбук. Думаю, пасля жніўня вялікая частка беларусаў ведае, што такое VPN, — піша дзяўчына.

Калі Таццяна прыехала ў Кітай, у яе на тэлефоне ўжо быў фэйсбук і некалькі праграм VPN. Усё, што трэба было зрабіць, — купіць мясцовую сімку.

— У пачатку сакавіка VPN лёг. У гэты час у Пекіне праводзіцца самае важнае палітычнае мерапрыемства года — "Дзве сесіі". Меры бяспекі проста на мяжы фантастыкі. І вось яны вельмі імкнуцца заглушыць усё што можна. Што ж, у такіх выпадках проста ўсталёўваецца платны VPN, пры дапамозе якога можна зайсці куды заўгодна і адкуль заўгодна. Ён ні разу не даў збою пры падключэнні. За нелегальнае распаўсюджванне VPN-сэрвісаў тут могуць і пасадзіць, але, як бачыш, сітуацыю з доступам да іх гэта не змяніла, — расказвае Нікіціна.

Якаснае злучэнне не атрымліваецца заглушыць нават з дапамогай кітайскіх тэхналогій. Так што беларускім уладам варта задумацца, ці гатовыя яны траціць грошы на ўзвядзенне "Вялікага беларускага файрвола", які па сутнасці ёсць барацьбой з ветракамі.

Інтэрнэт у Кітаі з'явіўся ў 1994 годзе. Ужо да канца 1990-х яго пачалі кантраляваць.

— Спачатку блакавалі доступ да амерыканскіх і еўрапейскіх навінавых выданняў, потым да сацсетак. Але вось што я бачу па сваім досведзе. У Кітаі наогул мала хто гаворыць па-англійску. Яны б і так не чыталі New York Times, Bloomberg, не глядзелі б BBC. А тыя кітайцы, якім гэта цікава, спакойна карыстаюцца VPN, чытаюць і глядзяць усё, што хочуць, — разважае Нікіціна.

Але менталітэт і гістарычны бэкграўнд беларусаў не варта параўноўваць з кітайскім.

— У кітайцаў зусім іншы менталітэт. І тыя нумары, якія праходзяць з імі, з беларусамі не пройдуць. Кітайцы не былі інтэграваныя ва ўсе гэтыя медыя і сацсеткі з самага пачатку. Вы [беларускія ўлады. — Еўрарадыё] са сваімі ініцыятывамі спазніліся на 20 гадоў, — працягвае дзяўчына.

Што ж да кітайскай рэчаіснасці, то там з папулярных у Беларусі сэрвісаў цікавасць у большай часткі насельніцтва мог бы выклікаць хіба што фэйсбук. Для ўсяго астатняга кітайцам сапраўды дастаткова ўласных сацсетак. У якіх, дарэчы, жорсткі кантроль — нават на ўзроўні асабістай перапіскі.

— У WeChat, Weibo, QQ (гэта мікраблогі і сацсеткі, у якіх сядзяць кітайцы) старанна сочаць за спісам забароненых слоў. Напрыклад, нельга адпраўляць карцінкі дыснееўскага Віні Пуха, таму што ён нібыта падобны да старшыні Сі. Я паспрабавала адправіць адзін раз — заблакавалі не адразу, гэта значыць чалавек паспеў гэта ўбачыць. Сістэма, пры ўсім яе маштабе, усё роўна працуе з перабоямі.

Яшчэ заблакаваць акаўнт могуць за інфармацыю з сексуальным падтэкстам, за абразы і распаўсюджванне хлусні. Ёсць топ-ліст пэўных слоў, на якія сістэма рэагуе аўтаматычна. Існуюць і цэлыя штаты мадэратараў, яны падчышчаюць каментары на папулярных інтэрнэт-платформах, — расказвае Таццяна.

Крытыкаваць старшыню Камуністычнай партыі ці іранізаваць з яго ў Кітаі нельга. Асноўныя забароны ў інтэрнэце датычацца палітыкі.

— Кітай — самая населеная ў свеце краіна. Калі тут адбудзецца змена сацыяльных настрояў, то стрымаць паўтара мільярда чалавек будзе вельмі складана. Усякае абурэнне ў грамадстве можа прывесці да наступстваў. Таму і ўвядзенне цэнзуры ўлады лічаць неабходным. Нельга заклікаць да скідання ўлады, тэрарызму, парушэння тэрытарыяльнай цэласнасці.

Але гэта ўсё не значыць, што нельга крытыкаваць чыноўнікаў на месцах. Менавіта распаўсюджаная ў сацсетках інфармацыя час ад часу становіцца падставай для судовых разглядаў і антыкарупцыйных спраў.

Асноўная камунікацыйная сістэма ў Кітаі называецца WeСhat. Гэта адначасова і месенджар, і сацыяльная сетка, і відэаплатформа, і плацежная сістэма. У час пандэміі праз WeСhat сталі адсочваць кантакты інфікаваных каранавірусам. Акрамя таго, гэта сістэма можа распазнаваць твары.

— Гэта наогул як другі пашпарт, ты не можаш там быць ананімным. Вось таму кітайцам так лёгка кантраляваць гэту сетку. А ці зможа Беларусь, дзе дагэтуль нават няма сістэмы электронных дакументаў, дзе паперкі пераносяць з кабінета ў кабінет, адкуль вытурваюць найлепшых IT-спецыялістаў, стварыць такую махіну? Я вельмі-вельмі ў гэтым сумняваюся. Як той казаў, good luck, — рэзюмуе беларуска і заклікае не дэманізаваць Кітай.

— Тут калі людзей чагосьці пазбаўляюць, то прапануюць добрую альтэрнатыву. А што прапануе свайму народу беларуская ўлада?

Каб сачыць за галоўнымі навінамі, падпішыцеся на канал Еўрарадыё ў Telegram.

Мы штодня публікуем відэа пра жыццё ў Беларусі на Youtube-канале. Падпісацца можна тут.