Вайна, варажнеча і беднасць: ад чаго ўцякаюць іракскія курды?

Большасць мігрантаў, якія з 8 лістапада сабраліся тысячамі каля беларуска-польскай, а пазней і беларуска-літоўскай мяжы, — іракскія курды. Пакуль многія абмяркоўваюць іх дарагія курткі, у сябе дома курды прадаюць усю маёмасць і набіраюць даўгі, каб мець магчымасць уцячы да лепшага жыцця. Ад чаго ўцякаюць іракскія курды і хто яны наогул такія — коратка расказваем пра вельмі заблытаную і складаную сітуацыю, у якой апынуўся гэты народ.
 

Народ ёсць, краіны няма

Беларусам праблема курдаў можа быць знаёмая: яны жывуць без нацыянальнай дзяржавы. Але беларусам пашанцавала, і мы здабылі такую ў 1991-м, курды ж спрабуюць дамагчыся незалежнасці дагэтуль.

На сёння курды — самы вялікі этнас без уласнай дзяржавы. Іх колькасць ацэньваюць у 30-40 мільёнаў чалавек. У асноўным яны пражываюць на прасторы, якая ахоплівае тэрыторыі сучасных Ірака, Сірыі, Турцыі і Ірана. І праблемы ў курдаў былі заўсёды, у тым ліку ўзброеныя паўстанні і іх сілавое задушэнне, а таксама фактычны этнацыд.
 

Іракскі Курдыстан

Атрымаць аўтаномію ў Іраку курды павінны былі яшчэ ў 1970-м, але фактычна ім удалося гэтага дамагчыся толькі ў 1991-м. Рэалізацыі ж усіх дамоўленасцяў і замацавання аўтаноміі ў Канстытуцыі ўдалося дасягнуць толькі пасля ўварвання ЗША ў Ірак. У Іракскага Курдыстана ёсць свой дэмакратычны парламент і прэзідэнт, але няма поўнай незалежнасці.

На тэрыторыі Іракскага Курдыстана размешчаны лагер Махмур, у якім жыве каля 12 тысяч курдаў, якія ўцяклі ад ганенняў з Турцыі (пра гэта крыху пазней).

Праблема Іракскага Курдыстана не толькі ў гэтым: у 2017 годзе тут быў праведзены рэферэндум аб незалежнасці. Па выніках галасавання за суверэнітэт выказаліся 92,73% тых, хто ўзяў удзел у рэферэндуме. Але афіцыйны Багдад вынікаў рэферэндуму не прызнаў — як кажуць, і тут панеслася.

Яшчэ адзін факт пра курдаў: калі іракскія войскі не спраўляліся з баевікамі Ісламскай дзяржавы, з імі цалкам паспяхова змагаліся менавіта курды. У выніку яны занялі рэгіён Кірук і кантралявалі яго. Аднак пасля рэферэндуму ўлады ў Багдадзе вырашылі спыніць усе фінансавыя аперацыі з рэгіёнам, потым іракскія войскі пачалі блакаду Курдыстана, пазней яго ўзялі сілай. Як гэта, калі твой рэгіён бяруць войскі, — мяркуйце самі.

Турцыя знайшла ворагаў

Ціснуць на курдаў улады Турцыі: больш за ўсё "дастаецца" турэцкім курдам, але дацягваецца прэзідэнт Эрдаган і да іракскіх.

У другой палове чэрвеня 2021 года Турцыя актывізавала ваенную аперацыю супраць Рабочай партыі Курдыстана (РПК) у Курдыстане ў Іраку. Анкара лічыць РПК тэрарыстычным фармаваннем і патрабуе яе ліквідацыі.

Знешняе ўздзеянне ўзмацніла канфлікт паміж рэгіянальным урадам Курдыстана і РПК. Паміж дзвюма курдскімі групоўкамі ў анклаве і без таго было напружанне, цяпер сітуацыя выглядае яшчэ больш неспрыяльнай.

Хоць пакуль што, сцвярджаюць эксперты-міжнароднікі, да грамадзянскай вайны паміж курдамі далёка. А такую яны ўжо перажывалі ў 90-х.

Зрэшты, нават мінімальная пагроза грамадзянскай вайны і падзеленасць у грамадстве не дораць ні ўпэўненасці ў заўтрашнім дні, ні пачуцця бяспекі.
 

І палітыка, і эканоміка

— Сапраўды, многія людзі ў Іраку і Іракскім Курдыстане ў прыватнасці ўстрывожаныя сітуацыяй у краіне: адносіны паміж Багдадам і Эрбілем носяць вельмі напружаны характар, які негатыўна адбіваецца на ўмовах і якасці жыцця курдаў, — тлумачыць Еўрарадыё выканаўца абавязкаў прадстаўніка рэгіянальнага ўрада Курдыстана ў Расіі Данар Мустафа.