"Хоць тазік наш і забралі ў музей, але дух "Бум-Бам-Літа" застаўся"

"Бум-Бам-Літу" дваццаць гадоў! Чым не нагода запрасіць на размову ўдзельнікаў літаратурнай камуны, якая ў свой час ламала прынятыя ў беларускай літаратуры стэрэатыпы, калаціла для эфекту ў медны ТАЗІК і шакавала сваімі вар’яцкімі перфомансамі цнатлівы Мінск?! А тут яшчэ па тэхнічных прычынах зрываюцца “Хаўтуры па "Бум-Бам-Ліце" у музеі Азгура…

І вось дамаўляемся з бумбамлітаўцам Віктарам Жыбулем на інтэрв’ю. Кажа, што прыйдзе ён і Алесь Туровіч. Бліжэй да сустрэчы пачынае збірацца на Еўрарадыё Зміцер Вішнёў. Пазней на размову прабівае Сержа Мінскевіча. А калі мы ўсе нарэшце знаходзім каву, цукар і сядаем у студыю, з’яўляецца Ілля Сін.

Адмена хаўтураў — гэта адрэналін, але прыемней было б проста правесці сваю імпрэзу

Еўрарадыё: 13 лістапада мусілі адбыцца хаўтуры па "Бум-Бам-Ліце" : вы збіраліся адзначыць 20-годдзе руху. Але імпрэза нечакана сарвалася ў падавалася б самым дэмакратычным музеі Мінска. Як думаеце, "Бум-Бам-Літ" у цяперашніх рэаліях апынуўся б у чорных спісах?

Ілля Сін: Цяжка сказаць, ці апынуўся б — жыццё досыць парадаксальная штука. Але гэтая адмена ці забарона нашай імпрэзы нас саміх вельмі здзівіла. Таму што "Бум-Бам-Літ" заўсёды пазіцыянаваў сябе па-за межамі нейкіх палітычных працэсаў і палітычнага мастацтва. Нас цікавіла нешта прынцыпова іншае, прынамсі, як творцаў, не як асобаў і грамадзянаў. І мы не давалі падставаў для такой цікавасці да нашых “вычварэнняў” з боку нейкіх паважных людзей, якія маюць уладу вырашаць, праводзіць тую ці іншую імпрэзу альбо не. Натуральна, што ў нейкім сэнсе гэта адрэналін, адчуванне сваёй актуальнасці і патрэбнасці. Хаця, насамрэч, нам было б значна прыемней проста правесці сваю імпрэзу, паказаць тое, што хацелі паказаць, і пахаўрусаваць, патусіць потым разам.

Серж Мінскевіч: Эстэтычны бок "Бум-Бам-Літа" дагэтуль выклікае нейкія спрэчкі і непаразуменні. Магчыма, проста блытаюць эстэтыку з іншымі сферамі культуры, сферамі жыцця. Нядаўна быў артыкул у “ЛІМе”, дзе гаварылася, што мы ўвогуле нічога не зрабілі, нічога не дасягнулі, пабумкалі ў тазік і зніклі. Распусціліся. Хаця Вальжына Морт выкладае там, дзе Набокаў выкладаў літаратуру, Віктар Жыбуль — кандыдат навук, я — кандыдат навук, Зміцер Вішнёў мае сваё выдавецтва “Галіяфы”, Альгерд Бахарэвіч колькі разоў намінаваўся на прэмію Гедройца... І пры гэтым кажуць, што нас няма, спрабуюць не заўважаць. Чаму? Пытанне не да нас.

Нашай дзейнасцю мы даводзілі, што літаратура — гэта нешта вельмі жывое, шчырае і непасрэднае

Еўрарадыё: Што ж вы такога зрабілі ў беларускай літаратуры, што вас немагчыма не заўважаць?

Ілля Сін: Трэба ўяўляць, што была беларуская літаратура да "Бум-Бам-Літа" — нешта досыць кансерватыўнае, хаця, пэўныя змены пачалі адбывацца з канца 80-х гадоў. Гэта ўсё існавала ў парадыгме, закладзенай яшчэ напрыканцы ХІХ стагоддзя Францішкам Багушэвічам — парадыгме адраджэння, парадыгме сацыяльнага служэння. І вось тое, што было дарэчным сто гадоў таму, цяпер ужо не выглядала такім. "Бум-Бам-Літ" здзейсніў парадыгмальную рэвалюцыю. Ён ставіўся да літаратуры, як да прасторы, гульні, дзе можна вычварацца як заўгодна, дзе нічога на цябе не цісне, дзе ты не мусіш прапагандаваць тую ці іншую ідэалогію, ты не мусіш замарочвацца нейкім сацыяльным служэннем. Гэта проста такая гульня і самавыяўленне.

Зміцер Вішнёў: Таксама гэта першая і адзіная літаратурная групоўка ў Беларусі, якая абвясціла маніфесты. Кожны ўдзельнік меў уласны маніфест. Гэта была не проста гульня, а канцэптуальная гульня. Не гульня дзеля гульні, а гульня, якая несла за сабой канкрэтныя задачы, сэнсы. І вось гэта вельмі важна для літаратурнага працэсу і ўвогуле беларускай літаратуры. Многія ідэі, якія ў 90-я гады былі намі агучаныя, рэалізаваныя, сёння, напрыклад, можна заўважыць у суседніх краінах, у заходнееўрапейскім мастацтве і літаратуры.

Віктар Жыбуль: "Бум-Бам-Літ" вывеў беларускую літаратуру за межы ўласна літаратурныя. То бок, ва ўяўленні, напрыклад, тагачаснага пакалення літаратура — гэта нейкі набытак архіваў і музеяў. Некаторыя вучні ў школе не ўяўлялі сабе, як пісьменнік можа быць жывы, а калі жывы, дык абавязкова стары. Але мы нашай дзейнасцю заўсёды даводзілі, што літаратура — нешта вельмі жывое, шчырае і непасрэднае. Нашы імпрэзы імкнуліся не толькі абмяжоўвацца літаратурай, яны разнастайваліся тэатралізацыяй, перформансамі, музычнымі нумарамі. І гэта ўсё разам глядзелася арганічна, і тады гэта моладзь прываблівала…

Еўрарадыё: Наколькі сур’ёзна вы ставіліся да таго, што рабілі? Ці ўсё ж мелі тут месца іронія і самаіронія?

Серж Мінскевіч: Іронія, смех і гульня ўласцівыя чалавеку. Гэта сустракалася і дагэтуль ёсць у беларускай літаратуры, але не так часта, і гэта была хіба беларускай літаратуры. Іронія наладжвала дыялог з публікай. Усе, хто глядзеў нашы перформансы і перажываў, станавіліся аўтарамі. Як казаў Алесь Туровіч, той, хто быў на нашым выступе — ужо бумбамлітавец. Мы задзейнічалі людзей, давалі хаця б у той жа тазік цюкнуць. Гэта было і смешна, і сур’ёзна, таму што акт стварэння — сур’ёзны акт.

Еўрарардыё: Але нешта падобнае ўсё ж адбывалася тады і ў заходнееўрапейскім мастацтве. Як вы сачылі за іх навінкамі і ці была магчымасць нешта адтуль пераняць?

Серж Мінскевіч: Мы не сачылі, а ўдзельнічалі ў агульным працэсе. Нас запрашалі ў Стакгольм, Хельсінкі. Мы ездзілі па Еўропе. Памятаю, як Акудовіч прыехаў на Балканы, а яго сустрэлі пытаннем: “Ну як там "Бум-Бам-Літ"?! Наш рух там ведалі і даследавалі.

Зміцер Вішнёў: Быў узаемаабмен, былі культурныя сувязі, але варта зразумець, што не было глабалізацыі, якая адбываецца сёння. Тыя шматлікія ідэі, што існавалі ў "Бум-Бам-Ліце", часцей за ўсё не выходзілі за межы беларускай прасторы.

Сін ля помніка Купалу з батона зрабіў паэта, а мы пасля яго з’елі

Еўрарадыё: Як складаліся вашы стасункі з людзьмі ў “гальштуках”?

Серж Мінскевіч: Колькі на нас усякага казалі! Вырывалі з рук Жыбуля мікрафон і крычалі: “І гэта новыя Купалы?! Як такое можна пісаць?”. Сін ля помніка Купалу з батона зрабіў паэта, і мы пасля з’елі гэтага паэта. І таксама казалі: “Як можна пад помнікам Купалы з’есці паэта?”. Мы рабілі перформансы, якія людзі крыху не разумелі. І гэтае неразуменне спараджала ігнараванне. Так прасцей, калі нічога не разумееш.

Зміцер Вішнёў: Праблема існавала і існуе. Справа ў тым, што ёсць рэчы, якія не разумее як афіцыйная гэтак званая літаратурная эліта, так і дзяржаўнае чынавенства ад літаратуры. З беларускай літаратурай заўсёды атрымліваўся такі цікавы момант: тое, што ў нас нефармат, за мяжой успрымаецца, як актуальная літаратура, і наадварот, тое, што ў нас быццам бы фармат, за мяжой не ўспрымаецца зусім, бо лічыцца часам бяздарнай літаратурай. У нас у літаратуры часцей за ўсё зблытаныя вектары, і вектары гэтыя, мне здаецца, трэба выпраўляць."Бум-Бам-Літ" тут выступае ў якасці лакмусавай паперкі сапраўднасці-несапраўднасці: ён выпучыў розныя хваробы не толькі літаратурныя, але і хваробы грамадства. І многіх гэта абурыла, бо на паверхню выпаўзла тое, што спрабавалі хаваць. Усё вельмі проста.

Серж Мінскевіч: Так. Выпаўзла культурнае ханжаства. Таму што не ўспрымаць наватарства і эксперыменты — гэта як страус хаваецца ад павеваў ветру. Я лічу, што "Бум-Бам-Літ" сапраўды паказваў стан літаратуры і культуры на той перыяд і паказвае дагэтуль. І цяперашні момант, што нам не дазволілі выступіць, дае праверку сённяшняму стану. Цяпер можна сказаць, што раней была заангажаванасць з аднаго боку ў адраджэнні, з іншага — у сацрэалізме, а мы былі і там чужыя, і тут чужыя. Хтосьці змагаўся з Саюзам пісьменнікаў — мы таксама для іх былі чужыя. Хтосьці рабіў нейкія кан’юнктурныя рэчы, мы для іх таксама былі чужыя. Цяпер ідзе глабалізм, Фэйсбук — напісаў вершык, яго паказаў, і ты паэт.

Віктар Жыбуль: Але мне здаецца, што калі мы пачыналі, была нейкая больш акрэсленая мяжа паміж традыцыяналістамі і нетрадыцыяналістамі ў літаратурнай грамадзе, і было больш відавочнае супрацьстаянне. Цяпер гэтая мяжа размылася. Ці не?

Алесь Туровіч: "Бум-Бам-Літ"стварыў унікальны культурны прэцыдэнт стагоддзяў і тысячагоддзяў у сусветнай цывілізацыі. Мы кажам пра "Бум-Бам-Літ" цяпер, як пра нейкую вокладку ці фанцік ад цукеркі. А насамрэч, за гэтымі жарцікамі крыецца вялікі цывілізацыйны працэс. Як сусветнае значэнне мае вусная народна-паэтычная творчасць беларусаў, пераклад Бібліі, статут ВКЛ, "Бум-Бам-Літ" — з’ява такога ж значэння сусветнага класа. У 90-я гады "Бум-Бам-Літу" прыйшлося зрабіць тое, што ў пачатку ХХ стагоддзя давялося рабіць класікам Максіму Багдановічу, Янку Купалу... Тэст пройдзены!

Серж Мінскевіч: Толькі што выйшла кніга Макміліна “Веснавыя парасткі”. Ён апісаў новых аўтараў да ХХІ стагоддзя. Там нас няма — нас фактычна ў класікі запісалі. Але вось я паглядзеў гэтую кнігу — аўтары цікавыя, але разрозненыя. Як робяцца літаб’яднанні? Хтосьці там лідар, патрэбныя рэкамендацыі, нейкія ледзьве не прысягі. А ў нас было што? Кожны стварае свой маніфест, і ён можа пісаць зусім іншае, што мне не падабаецца. Хай піша! Гэта было настолькі дэмакратычна. Я нават шукаў нешта падобнае ў суседніх літаратурах, але аналагаў не знайшоў. Ніякіх лідараў не было, але было так цікава! Такая эстэтычная павага да іншага. Ніякай зайздрасці. У "Бум-Бам-Ліце" мы не сварыліся між сабой, заўсёды адзін аднаго падтрымлівалі. Хаця аднойчы мы са Змітром пабіліся, але не на эстэтычных падставах (смяецца). Дваццаць гадоў мінула, а мы па-ранейшаму адчуваем сябе сябрамі.

Хаўтуры — гэта “how-тур” — тур “як гэта было”. Хоць тазік наш і забралі ў музей, але дух "Бум-Бам-Літа" застаўся

Еўрарадыё: Кажуць, што ў літаратуру прасцей прабіцца групоўкай, а потым ужо можна ісці па гэтай ніве самастойна. Ваш шлях быў бы такім прамяністым, калі б не было "Бум-Бам-Літа" ?

Зміцер Вішнёў: Шлях быў бы пабудаваны інакш. Калі мы распачыналі гэты рух, мы не былі пачаткоўцамі. На той момант у кожнага за плячыма быў багаж, можа быць, не такі велізарны, як сёння, але быў. У "Бум-Бам-Літ" аб’ядналіся прафесійныя літаратары на ўзлёце сваёй творчай дзейнасці, якім было цікава рухацца наперад і ствараць новую літаратурную сітуацыю. Зразумела, што, магчыма, і не было б такой цікавасці да кожнага паасобку на той момант, але ў выніку мы ўсё роўна разышліся, таму што выраслі ў творчым плане — гэта натуральны працэс. Тое, што было, у біяграфіі кожнага з нас — гэта такі творчы перыяд. Ён адбыўся, і гэта вельмі важна для нас. Але так сталася, што гэта вельмі важна і для літаратуры ўвогуле. Таму мы збіраемся, сябруем, і час ад часу робім хаўтуры. Я хацеў бы дадаць, што тое, што адбылося з музеем Азгура, гэта такая недарэчнасць, якая, у прынцыпе, утварыла большую цікаўнасць да літаратурнага руху БумБамЛіт. І я хачу падзякаваць ініцыятару забароны.

Ілля Сін: Чаму"Бум-Бам-Літ" важны цяпер? Чаму мы яго рэанімавалі, выкапалі старадаўняга нябожчыка і будзем паказваць на публіку? Таму што сам гэты эстэтычны код, драйв, які ў нас калісьці быў, як сам па сабе прыклад стварэння зусім новай культурнай з’явы ў досыць неспрыяльных ўмовах, актуальны і для цяперашняй сітуацыі, калі ўсім сумна, калі адчуваецца агульная стагнацыя, калі ўсім хочацца спаць. Уласна таму мы гэта і адраджаем. А не для таго, каб пацешыць сваё самалюбства ў чарговы раз і ўзгадаць, якія мы былі маладыя і маглі выпіць паўлітра з рыльца і нічога потым не было. Цяпер жа, натуральна, не можам. Бо час прайшоў.

Серж Мінскевіч: Я не згодны з Іллём: гэта зусім не нябожчык, гэта нармальны жывы чалавек. І мы з Віктарам і Алесем застаёмся ў "Бум-Бам-Ліце" !

Зміцер Вішнёў: Сяржук яшчэ можа літр выпіць (смяецца).

Серж Мінскевіч: Можа, Ілля і ўспрымае значэнне слова “хаўтуры” наўпрост. А для нас хаўтуры — гэта “how-тур” — тур “як гэта было”. Хоць тазік наш і забралі ў музей, але дух "Бум-Бам-Літа" застаўся.

Усё нармальна. Сёлета на фестывалі “Дах” мы са Змітром кідаліся сырым мясам

Еўрарадыё: Дарэчы, Зміцер, вы б маглі цяпер легчы ў труну і пракаціцца па горадзе?

Зміцер Вішнёў: Я акурат падумаў, што апалагетам “how-тура” “Спецбрыгада афрыканскіх братоў” можа прэзентаваць свой рэквізіт — адну з дамавін — іх было шмат.

Віктар Жыбуль: Насамрэч, усё нармальна. Напрыклад, сёлета на фестывалі “Дах” мы са Змітром кідаліся сырым мясам (смяюцца).

Серж Мінскевіч: Дарэчы, у Стакгольме некалі гледачы пабаяліся такога: у нас былі ныркі, а яны думалі, што гэта мазгі.

Зміцер Вішнёў: І ўсё ж я думаю, што гэтыя перформансы адышлі ў мінулае, і ўвогуле, з перформансам, як кажуць, я завязаў. Мы рабілі пэўныя рэмэйкі старых перформансаў. Але здаецца, што пункт адліку распачаўся, і вяртанне да пэўных праектаў проста немагчымае хаця б праз тое, што з жыцця сыходзяць людзі, як гэта адбылося сёлета з удзельнікам “спецбрыгады” Ярылам Пшанічным. Мы гатовыя да розных праектаў, але што тычыцца “Спецбрыгады афрыканскіх братоў”, гэты праект застаўся ўсё ж такі ў 90-х.

Еўрарадыё: А якія праекты "Бум-Бам-Літа" з 90-х актуальныя сёння?

Ілля Сін: Я з’яўляюся ўдзельнікам супергрупы Экзарцыстычны Gesamtkunstwerk, куды апроч мяне ўваходзіць саўнд-дызайнер Яўген Рагозін і скульптар Павел Вайніцкі. То бок, гэта ўключэнне самых розных праяваў мастацтва ў адзінае мультымедыйнае месіва. У пэўнай меры гэта робіцца на іншым тэхнічным узроўні, чым тое было ў 90-я, але той дух бязбашаннага і вясёлага, нязмушанага працэсу ўласцівы для нас і дагэтуль.

Серж Мінскевіч: А мне, як Хармсу ў свой час, стала цікавая дзіцячая літаратура. І я фактычна працягваю тое самае, але выступаю па школах, бібліятэках, пішу абсурдныя вершы, загадкі і казкі для дзяцей, яны таксама ўдзельнічаюць у гэтых працэсах і з’яўляюцца бумбамлітаўцамі… Хаця, калі прыходзяць сур’ёзныя-несур’ёзныя вершы для дарослых, я іх таксама не абмінаю.

Еўрарадё: Хто нашчадкі "Бум-Бам-Літа"? Яны ёсць?

Ілля Сін: Па праўдзе кажучы, спадкаемцаў няма. Усё тое, што было пасля нас, ужо трошкі іншае, і гэта бянтэжыць. Хаця ў беларускай культуры звычайна так і адбываецца, калі няма паслядоўнасці, няма пераемнасці, з’яўляюцца нейкія выспачкі, потым пра іх забываюць, потым з’яўляецца нехта новы, хто пачынае ўсё рабіць з нуля. Так было спакон вякоў, і так будзе, напэўна. Безумоўна, "Бум-Бам-Літ" спарадзіў нейкі трэнд: літаратары, якія з’яўляліся ў 90-я, былі пад уплывам. Яны ўжо не пісалі нешта традыцыйнае. Але ўсё гэта знікла.

Ёсць толькі адзін чалавек, які хацеў уступіць у "Бум-Бам-Літ", але не ўступіў. І гэта Андрэй Хадановіч

Еўрарадыё: Як можна было ўступіць у "Бум-Бам-Літ"? Напісаць свой маніфест, прыйсці і сказаць: “Я хачу быць у вас”?

Алесь Туровіч: Чытаеш артыкул пра "Бум-Бам-Літ", удзельнічаеш у імпрэзе ці даведваешся, што такое ёсць, і аўтаматычна становішся сябрам "Бум-Бам-Літ".

Ілля Сін: Усё было досыць анархічна, нерэгулявана, у прынцыпе, як і ўся дзейнасць руху, яна гэтым характарызавалася. Рух выступаў супраць усялякіх іерархіяў, дзе б тое ні было. Але самае смешнае, што ёсць толькі адзін чалавек, які хацеў уступіць у "Бум-Бам-Літ", але не ўступіў. І гэта Андрэй Хадановіч. Так атрымлівалася, што ў "Бум-Бам-Літ" сапраўды ўступалі і жук, і жаба. І гэта ўрэшце стала бянтэжыць, што нейкія абсалютна незнаёмыя людзі да нас трапляюць і выступаюць. І было вырашана, што ладна, гэтых ужо ўзялі, а Хадановіча не возьмем, ну яго. А тады ён напісаў толькі некалькі першых сваіх беларускамоўных песенек, быў нікому не вядомы, песенькі, шчыра кажучы, таксама не надта ўражвалі. Таму Хадановіч можа ганарыцца тым, што ён адзіны чалавек, які не ўвайшоў у "Бум-Бам-Літ".

Зміцер Вішнёў: Ёсць яшчэ адзін бумбамлітавец, які заяўляе, што ён ніколі не быў у "Бум-Бам-Ліце", але заўсёды хацеў. Гэта Валянцін Акудовіч, якому надалі званне бессмяротнага хроснага бацькі руху, прычым, гэта было абвешчана публічна, праз газету “Культура” — у філасофска-літаратурным сшытку ЗНО.

Алесь Туровіч: Акудовіч адмаўляўся ўступаць у Саюз пісьменнікаў, Пэн-цэнтр, іншыя структуры, але пагадзіўся ўступіць у "Бум-Бам-Літ", таму што ў нас быў тазік. А ў Пэн-цэнтры і іншых структурах тазіка не было (смяюцца). А ўвогуле, дагэтуль не зразумела, з’яўляецца Акудовіч сябрам "Бум-Бам-Літа" ці не, але хросным бацькам з’яўляецца дакладна.

Я б, хутчэй, прыняў у "Бум-Бам-Літ" Мікалая Чаргінца

Еўрарадыё: Каго з сучасных літаратараў вы б прынялі ў "Бум-Бам-Літ"? Ці можа на гэта спадзявацца Святлана Алексіевіч?

Серж Мінскевіч: Рэч у тым, што мы ўсё ж такі пішам па-беларуску і праблема мовы для нас — гэта праблема прасторы. Праблема прасторы ў чым — нашы пінцэты, нашы мікраскопы наладжаныя менавіта беларускімі словамі, беларускімі нітамі, шурупчыкамі. Алексіевіч працуе са словам, як журналіст, а потым апрацоўвае, як пісьменнік. Яна бярэ тыя словы, якія пачула, запісала на той мове, якую яна пачула і запісала. У асноўным гэта руская мова. Таму ўсё ж гэта чалавек не ўнутры нашага руху. Яна, як выспа, якую мы абмінаем, бурлім вакол, хоць і чуем. Разумееце, нам прастора мовы вельмі важная, бо гэта наша прастора, наш беларускі сусвет, мы з яго сыходзіць не хочам. Калі не будзе беларускамоўнага паэта, то ўсё — не будзе гэтага сусвету. Гэтая чорная дзіра проста схлопнецца.

Зміцер Вішнёў: Юрась Барысевіч па-французску піша, але гэта, мне здаецца, не перашкаджае быць яму ў "Бум-Бам-Ліце". Нібыта гучала пра анархізм, пра жаданне кожнага, хто хацеў, далучыцца да руху. А тут ўжо раптам утвараецца нешта такое замкнёнае…

Віктар Жыбуль: Можа, трэба спачатку запытацца ў самой Святланы Алексіевіч, ці хацела б яна быць у "Бум-Бам-Ліце"?

Алесь Туровіч: З тэхнічнага боку, у яе творах нешта пра радыяцыю напісана — яно ўпісваецца ў наш кантэкст…

Серж Мінскевіч: Я пішу па-англійску, але магу сказаць, што тыя вершы нагамі растуць з беларускай глебы.

Зміцер Вішнёў: Святлана Алексіевіч вельмі канкрэтна акрэсліла сваю пазіцыю, што яна беларускі літаратар.

Серж Мінскевіч: Мне блізкая пазіцыя Вікітара Жыбуля: мы лепім прастору, даследуем, пераробліваем. А змагарства Алексіевіч — вельмі важная рэч. Гэта помнікі беларускаму і савецкаму народу, помнік ахвярам.

Ілля Сін: Ну я б, хутчэй, прыняў у "Бум-Бам-Літ" Мікалая Чаргінца. Мне здаецца, у гэтага чалавека выдатны густ у плане акцыянізму, у плане ператварэння свайго жыцця ў канцэптуальны праект, што вельмі характэрна для інтэлектуальнага мастацтва і для БумБамЛіта таксама. Напрыклад, яго выдатная акцыя, прыдуманая, але не ўвасобленая, калі гурт Rammstein грае перад мастацкім саветам у яго асобе на пустой Мінск-Арэне — гэта быў бы геніяльны перформанс з агнём і полымем. Ён, на жаль, не ўвасобіўся ў жыццё, як і многія перформансы БумБамЛіта, напрыклад, чытанне вершаў дэльфінам…

Што пасля 90-х увогуле стварылася ў культуры ва ўсіх сферах? Што? Гэта жахлівая паўза пустэчы і пустаты

Еўрарадыё: Вашы старэйшыя калегі раілі вам не пераступаць межы, быць больш паважлівымі. Як вы балансавалі паміж уласнымі жаданнямі і павагай да заслужаных літаратараў?

Алесь Туровіч: Падтрымка з боку старэйшага пакалення адчувалася. Менавіта старэйшага. Гэта праблема ўзросту. Негатыў быў з боку сярэдняга пакалення, трыццаці-саракагадовых. А менавіта старэйшае пакаленне ставілася лагодна: “Тапчыце траўку, малайцы, дзеткі, працуйце”. І самае галоўнае было, перайсці праз пакаленне і адчуць, што гэта не канкурэнцыя, а гэта сябры. І калі мы кажам, што з 90-х толькі "Бум-Бам-Літ" застаўся, давайце глядзець на ўсю культурную сітуацыю. Што пасля 90-х увогуле стварылася ў культуры ва ўсіх сферах? Што? Гэта жахлівая паўза пустэчы і пустаты.

Серж Мінскевіч: Я з гэтым не згодны. Цяпер паўзы няма. Ствараюцца раманы Бахарэвіча…

АлесьТуровіч: Гэта "Бум-Бам-Літ"! Гэта нашы! Чытаем Фэйсбук, і хто ў нас ёсць — Бахарэвіч, Сін, Вішнёў, Мінскевіч, Жыбуль. А дзе дваццацігадовыя? Дзе яны? Спяць летаргічным сном!