"Ад радасці мы крычалі, напалохалі кітайцаў". Што пісалі ў дзённіках 9 мая 1945

Афіцыйна абвешчанае свята — Дзень Перамогі. Ездзілі ў мінна-падрыўны ўзвод за спіртам. Яшчэ не зусім сцямнела, калі ў Берліне раптам ударылі гарматы. Пачаўся салют. З аэрапорта бесперапынку, адна за адной, ўзлятаюць рознакаляровыя ракеты, на вуліцах салдаты страляюць з усіх відаў зброі.

У доме фабрыканта, які ўцёк да амерыканцаў, мы знайшлі склад віна, бутэлек 300. Накрылі агульны стол. Вялікі выбар закускі, асабліва варэння ўсіх гатункаў. Няспынна чуваць тосты, крыкі "ура!".

Яўген Вінаградаў, сапёр, старшы сяржант

Свята перамогі. Батарэйны абед. Па сто грам. Усе шчаслівыя: вось і скончылася вайна!

— Можа, хутка адпусцяць дамоў, — марым з хлопцамі.

Пад вечар мноства ракет з'явілася над лесам. Пачалі і нашы пучкамі пускаць ракеты. Загарэлася высахлая за дзень трава — сталі тушыць сырымі свежымі галінкамі.

У бок Берліна паднялася артылерыйская стральба. Усё неба пакрылася смугой ад разрываў.

— Салют, — кажуць байцы.

Але хутка зашлёпалі аб зямлю аскепкі — і схавацца няма дзе, і гінуць так па-дурному няма ахвоты! Устаць пад сасну? Неяк сорамна.

Стралялі не толькі зеніткі — стралялі і палявыя гарматы, а можа, і саюзнікі.

Усё скончылася добра. Аскепкі хутка перасталі пляскаць аб зямлю. Цішыня аднавілася.

Рыгор Яланцаў, 19 лістапада 1906 — 17 снежня 1996 года, салдат.

У горадзе Мэр-Шэрберг падраздзяленні нашага палка правялі кароткі, але глыбока хвалюючы сэрца мітынг у гонар атрыманай перамогі над ворагам. Так, прайшоўшы з баямі тысячы кіламетраў, пераадолеўшы ўсе ваенныя нягоды, у цёплыя травеньскія дні ў прыгожай і брацкай нам краіне 209-ы Ордэна Багдана Хмяльніцкага мінамётных полк скончыў свой слаўны баявы шлях.

У 25-дзённых баях за вызваленне Чэхаславакіі наш полк абрынуў на галаву ворага 12 560 мін, што складае больш за 200 тысяч кілаграм смяротнага грузу; падавіўшы агонь 9-ці мінамётных батарэй калібру 81, 4 мм. адной батарэі, 75 м.м. гармат; знішчыўшы 32 кулямётныя кропкі, тры гарматы; разбурыўшы адзін бліндаж, дзевяць вазоў з грузам; і нанёс вялікія страты жывой сіле праціўніка.

Андрэй Аўдзееў, 08 чэрвеня 1911 — 19 лістапада 1974, мінамётчык

Нам паведамілі, што нашы войскі ўзялі Берлін. Немцы падпісалі безумоўную капітуляцыю. Мы прасоўваліся да мяжы Чэхаславакіі. Групоўка нямецкіх войскаў, якую мы праследавалі, сыходзіла ў напрамку Прагі, яе камандаванне мела мэту, завесці свае войскі ў Паўднёвую Германію ў Мюнхен і здацца амерыканскім войскам. Генералы гэтай групоўкі не прызналі падпісаную ў Берліне капітуляцыю.

Васіль Чуркін, 13 траўня 1901 — 2 лютага 1986, апалчэнец 88-га артылерыйскага палка 80-й стралковай Любанскай дывізіі.

Першы дзень міру. Дзень радасці і новых сумневаў. Перш думалася: ці буду я жыць? Цяпер — як я буду жыць?

Распавядаюць пра падпісанне капітуляцыі. Яно адбывалася ў Штарме 5 пры вялікай колькасці карэспандэнтаў. Калі сабраліся ўсе нашы, Жукаў сказаў: "Прадстаўнікі германскага камандавання могуць увайсці".

Яны ўвайшлі. Ім паказалі тэкст пратаколу. Яны яго падпісалі. Пасля гэтага Жукаў сказаў: "Прадстаўнікі германскага камандавання могуць сысці". Яны выйшлі ў поўным маўчанні.

Давід Самойлаў (Каўфман), 1 чэрвеня 1920 — 23 лютага 1990, паэт, перакладчык. удзельнік вайны.

9 мая. 8 гадзін. 58 мін. Зараз будзе казаць Сталін... Роўна 9 гадзін.

Таварыш Сталін выступаў як Старшыня Савета Народных Камісараў. Ён коратка паведаміў дарагім "суайчыннікам і суайчынніцам" аб капітуляцыі германскіх войскаў, пра тое, што ў Чэхаславакіі некаторыя германскія часткі яшчэ трэба прывесці ў пачуцці, павіншаваў з перамогай і памянуў тых, хто загінуў за свабоду і незалежнасць радзімы. Гаворка была вельмі кароткая... А хацелася пачуць чагосьці большага. Перамога... Але ж чымсьці трэба жыць заўтра! Аднаўляем... Але для чаго? Для новых ахвяр?

Зноў — гімн, марш, песні.

Георгій Князеў, 15 траўня 1887 — 30 чэрвеня 1969 гісторык, архівіст, дырэктар Архіва АН СССР у Ленінградзе, блакаднік

Весткамі аб капітуляцыі Германіі ў апошнія дні былі поўныя замежныя радыёперадачы. Андрэй Якаўлевіч прыязджаў да нас на сваім кані слухаць прыёмнік. Ён так і драмаў у радыёрубцы, а зранку спяшаўся да сваіх хворых.

І вось перамога — няма больш Гітлера, няма фашызму ў Германіі! І, трэба меркаваць, ніколі больш не будзе!

Ад радасці мы крычалі, перапалохалі кітайцаў. Мы налілі ў кубкі спірт і выпілі за перамогу, за наш народ і за ўсіх, хто ваяваў супраць фашызму! Мы абдымаліся і, халера бяры, мы спявалі...

Пётр Уласаў (Уладзіміраў), 1905 — 10 верасня 1953, савецкі выведнік, журналіст і дыпламат. Палкоўнік, Надзвычайны і паўнамоцны амбасадар.

Дзень Перамогі! У горадзе незвычайна святочна, сонечна. Нават кандуктар у трамваі не бярэ грошай з вайскоўцаў: "Я сама плачу за вас".

На вуліцах шмат афіцэраў і салдат — ацалелі, дажылі! Мінакі спыняюць іх, абдымаюць, цалуюць...

Усевалад Вішнеўскі, 8 (21) снежня 1900 — 28 лютага 1951, пісьменнік, драматург. Капітан 1 ранга

В. Ледніцэ. Апошняя наша базаванне. Апошні вузел сувязі.

Вайна скончылася.

Сёння ўвесь дзень гулялі. Была зробленая экспромтам маёўка. На паляне ў парку каля палаца. Парассцілалі дываны, абрусы, расставілі віно, закускі, гулялі. Як нязвыкла — вайны няма. На неба глядзіш, і па звычцы шукаеш самалёт праціўніка.

Многае, многае будзе нязвыкла. Цяжка будзе прывыкаць да мірнага жыцця.

Фёдар Смольнікаў, 2 кастрычніка 1930 — ?, лётчык, начальнік сувязі авіязлучэння.

Прачнуўся раніцай ад шуму суседзяў, якія звычайна вельмі рана з'язджаюць. Уключыў радыё, але злавіў толькі пастанову, што 9 траўня аб'яўляецца святам Перамогі. Калі не лічыць Японіі, я не веру ў блізкую вайну. Ні з Англіяй, ні з Амерыкай мы, спадзяюся, ваяваць не будзем, хоць якраз цяпер ім гэта было прасцей за ўсё зрабіць, пакуль іх арміі ў Еўропе!.. Але гэта наўрад ці здзяйсняльна, а потым мы пойдзем наперад сямімільнымі крокамі.

Мы перамаглі, хоць і заплацілі страшны кошт. Ніколі ўжо мы не паглядзім на свет яснымі вачыма. Хай гэта зробяць тыя, хто ідзе пасля нас, можа быць, яны сапраўды будуць шчаслівыя ў той меры, у якой гэта магчыма на Зямлі... У рэшце рэшт, людзям, верагодна, стане лепш і прасцей жыць, аўтаматызаваўшы і свет рэчаў, і свет ідэй. А катэгорыя "тых, хто сумуе" паступова вымрэ.

З раніцы ў Маскве ўрачыстасць. Качаюць ваенных, замежнікаў, танцуюць. Шкадую, што я апынуўся тут. Выпілі шампанскае, якое чакала свайго часу больш за тры гады. У першы раз пілі віно за гэтыя гады — без прымешку крыві, якая дзесьці лілася. У 9 г. вечара выступіў Сталін. Ён гаварыў неяк стомлена, не падкрэсліваў нашых асаблівасцяў.

Леанід Цімафееў, доктар філалагічных навук, член-карэспандэнт АН СССР. 23 снежня 1903 (5 студзеня 1904) — 13 верасня 1984

Нарэшце гідкі фашызм разгромлены і з захаду не пагражае жорсткая смерць. Далейшае становішча высветліць канф. у Сан-Францыска. Застаецца пытанне, як будзе выглядаць пасляваенная Еўропа? Якой будзе строй? Так радасна, што галоўны вораг, які прычыніў мне асабіста і іншым столькі пакут і болю нарэшце разгромлены. Гэтую пыху, з якой яны абыходзіліся з іншымі народамі... Гэты пагардлівы немец, які крычаў: "Deutschland, Deutschland uber alles" — павінен цяпер падпарадкавацца ўсходняму дыктату. І калі пасля падпісання мірнай дамовы ў зале холадна прагучалі словы: "Нямецкая дэлегацыя можа сысці", улагоджаныя "уладары" пакінулі залу. Так знікла веліч пагардлівай нацыі, якая ўзяла за аснову вучэнне Ніцшэ.

Тамара Лазерсон, 1929 — 2015, школьніца, вязніца каўнаскага гета.

Я быў у Брэслаў. Ніколі не забуду гэтага дня. Горад увесь быў разбіты. Такіх велізарных варанок ад бомбаў, як у Брэслаў, я нідзе ў час вайны не бачыў. Быў сонечны дзень... Наша калона спынілася ў самым цэнтры горада. Вадзіцелі пайшлі абедаць. Я моцна стаміўся і вырашыў адпачыць. Лепш за ўсё гэта можна было зрабіць пад нашым "Студэбекерам", пасцяліўшы шынель, а замест падушкі выкарыстоўваючы паходную сумку. Я хутка заснуў. Разбудзіў мяне крык 15-гадовага хлапчука, апранутага ў вайсковую форму: "Таварыш старшы лейтэнант, вайна скончылася, а вы спіце!" Да маёй свядомасці сэнс гэтых слоў дайшоў не адразу. Але праз некалькі секунд вестка гэтая апякла мяне... Вось яно, нарэшце, доўгачаканае імгненне! Я выскачыў з-пад машыны і абняў юнака, які апынуўся музыкам з франтавога аркестра, які зрабіў кароткі прыпынак тут жа, у Брэслаў.

Пётр Пуставойт 6 красавіка 1918 — 30 студзеня 2006 г., старшы лейтэнант, перакладчык групы бліжняй разведкі Асобнага палка сувязі