Падарожжы за чужы кошт: як шыкаваў Беларускі Чырвоны Крыж

09/01/2024 - 12:49

“Бюро” расказала пра цёмны бок арганізацыі

“Бюро” расказала пра цёмны бок арганізацыі / @rubanau_collage

Беларускі Чырвоны Крыж за гады свайго існавання ў незалежнай Беларусі неаднаразова рабіўся прычынай скандалаў. Добраахвотна-прымусовыя сяброўскія складкі, удзел у выбарчых камісіях падчас выбараў, вываз дзяцей з акупаваных тэрыторый Украіны і многае іншае.

Тэма новага расследавання "Бюро" — як жыў Чырвоны Крыж пад кіраўніцтвам Дзмітрыя Шаўцова. За чый кошт той лётае са "світай" у міжнародныя камандзіроўкі? Як размяркоўваюцца замежныя грошы ў рамках міжнародных праектаў?

Дзякуючы "Кіберпартызанам" журналісты-расследавальнікі з "Бюро" атрымалі доступ да ўнутранай дакументацыі Беларускага таварыства Чырвонага Крыжа (БТЧК). Ва ўцечцы — больш за 40 тысяч розных файлаў. "Бюро" верыфікавала гэтыя дакументы, прааналізавала іх і разабрала з былымі супрацоўнікамі БТЧК, экспертамі з трэцяга сектара і юрыстам.

Турэцкі гамбіт

9 мая 2022 года Турэцкі Чырвоны Паўмесяц запрасіў старшыню БТЧК Дзмітрыя Чараднічэнку ў Стамбул з 6 да 10 чэрвеня для абмену досведам. Але той сам не паехаў і спусціў прапанову генеральнаму сакратару Дзмітрыю Шаўцову.

Праз паўтара тыдня Шаўцоў купіў у "Белавіі" дзевяць білетаў за крыху больш чым 4300 долараў. Замест Чараднічэнкі ў Стамбул сабраліся Дзмітрый Шаўцоў, дзве яго намесніцы — Іна Лемяшэўская і Раманія Зорына, — начальнікі аддзелаў з сакратарыята Вольга Ісакава і Ігар Трусаў, а таксама эканаміст Сяргей Шагун. Да вярхушкі БТЧК далучыліся рэгіянальныя кіраўнікі Ала Смаляк, Наталля Талкачова і Мікалай Кузьміцкі, а потым і Галіна Жаланава.

Разам — 10 чалавек. Дэлегацыя вялікая. Шаўцоў просіць у Нацыянальнага аэрапорта Мінск даць для вылету VIP-залу на бязвыплатнай аснове. Прычына? У складзе дэлегацыі ляціць аж цэлы чалец Савета Рэспублікі і па сумяшчальніцтве старшыня Гомельскага БТЧК Ала Смаляк, а яшчэ ў іх шмат крохкіх сувеніраў для турэцкіх калег.

Паводле крыніц "Бюро", не звязаных адна з адной, у гэтай камандзіроўцы супрацоўнікі БТЧК былі даўжэй, чым патрабавала праграма, і ў большым складзе. Асобную ўвагу нашы суразмоўцы надалі Дзмітрыю Шаўцову і Наталлі Талкачовай.

"Шаўцоў сабраў усіх, каго можна і нельга. Абураліся ўсе. Ну як абураліся? Ціхенька сабе. Бо [Шаўцоў] адвёз туды і каханку. Чаго ён усюды яе цягае? Я разумею, што ім хочацца прабавіць час [разам], але не за кошт жа сяброўскіх унёскаў", — расказвае былая супрацоўніца БТЧК.

Сапраўды, беларуская дэлегацыя атрымала запрашэнне ў Стамбул на пяць дзён, але затрымалася там нашмат даўжэй.

Напярэдадні паездкі Шаўцоў выдаў распараджэнне на васьмідзённую камандзіроўку — з 4 да 11 чэрвеня. А дэлегацыя, мяркуючы з білетаў, наогул вярнулася толькі раніцай 13 чэрвеня. Атрымліваецца, замест пяці першапачаткова прапанаваных дзён супрацоўнікі БТЧК прабылі ў Стамбуле цэлых дзевяць.

Што ж яны там рабілі? Камандзіровачныя заданні ва ўсіх супрацоўнікаў сакратарыята абсалютна аднолькавыя, з іх немагчыма зразумець, чым займаўся кожны канкрэтны ўдзельнік беларускай дэлегацыі.

Напрыклад, першапачаткова ў праграме візіту на сустрэчы з консулам заяўленая прысутнасць пяці чалавек ад Чырвонага Крыжа. Але на справаздачных фотаздымках за сталом перамоваў мы бачым толькі траіх — Дзмітрыя Шаўцова, Іну Лемяшэўскую і Алу Смаляк. Вольгі Ісакавай і Раманіі Зорынай там няма. Дзе былі ў гэты час астатнія і што рабілі — загадка. Сядзелі ў прыёмным пакоі?

Путешествия за чужой счёт: как шиковал Белорусский Красный Крест

Скрыншот з Instagram-акаўнта БТЧК. Па правым баку злева направа: Ала Смаляк, Дзмітрый Шаўцоў, Іна Лемяшэўская

На сайце БТЧК у навіне за 8 чэрвеня пералічваюцца "дасягненні" дэлегацыі: наведалі, азнаёміліся, сустрэліся. Асобна згадваецца сустрэча з кіраўніком Турэцкага Чырвонага Паўмесяца і падпісанне з ім дапаўненняў да мемарандума аб узаемаразуменні. Практычна ўся праграма камандзіроўкі выкананая за тры дні да яе заканчэння.

Ужо раніцай 11 чэрвеня ў Стамбуле дэлегацыя абмяркоўвала вынікі паездкі. Затым горад быў у распараджэнні абсалютна свабодных супрацоўнікаў аж да вылету ўвечары 12 чэрвеня. У Беларусь кампанія прыляцела 13 чэрвеня каля 5 гадзін раніцы.

У колькі абышлася гэтая паездка вярхушцы БТЧК? Ва ўцечцы, на жаль, няма чэкаў ці іншых дакументаў на пражыванне і харчаванне, толькі авіябілеты. Але прыкладныя выдаткі можна разлічыць.

Для гэтага "Бюро" звярнулася да пастановы Саўміна, якой кіруецца БТЧК, арганізуючы замежныя камандзіроўкі. За дзень беларускаму работніку ў Турцыі належыць 40 долараў камандзіровачных, яшчэ 90 долараў — выдаткі на жыллё. Выходныя дні, дні ад'езду і прыезду аплачваюцца як працоўныя. Паводле падлікаў журналістаў, на пражыванне і харчаванне выдаткавалі як мінімум 11 тысяч долараў. Разам — больш за 15 тысяч долараў з улікам авіябілетаў.

З дакументаў відаць, што Шаўцоў планаваў кампенсаваць выдаткі на пражыванне з нейкага праекта Міжнароднай федэрацыі таварыстваў Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца (МФТЧКіЧП). "Бюро" адправіла запыт у гэтую арганізацыю, і там пацвердзілі, што аказалі БТЧК мінімальную фінансавую падтрымку, але не ўдакладнілі, на якую суму:

"МФТЧКіЧП падтрымала гэтую магчымасць супрацоўніцтва, узяўшы на сябе выдаткі на паездку невялікай часткі дэлегацыі (двух чалавек), што з'яўляецца звычайнай практыкай".

Такім чынам, шыкоўная паездка ў Стамбул аплачвалася на двух супрацоўнікаў з грошай МФТЧКіЧП і на 8 — з уласных сродкаў БТЧК. Што такое ўласныя сродкі? Гэта не грошы ад сацзаказу ці фінансаванне замежных донараў. Гэта ахвяраванні, спонсарская дапамога і сяброўскія складкі. Тыя самыя, якія складаюць амаль 40% ад усяго бюджэту БТЧК за 2022 год.

Гэта іх збіраюць з беларусаў у добраахвотна-прымусовым парадку па бальніцах і школах.

Сам Шаўцоў, як толькі прыйшоў на сваю пасаду, выдаў загад і прыкладна ўдвая павялічыў прэміі кіраўнічаму складу за праяўленую актыўнасць у вытрасанні грошай з насельніцтва.

Яшчэ ў 2021 годзе ў першасныя арганізацыі пачалі масава дадаваць дамы-інтэрнаты для састарэлых і інвалідаў, дамы культуры і яслі-садкі. Інакш кажучы, збіраць пачалі і з тых, каму гэтая дапамога самім спатрэбілася б.

Наступная камандзіроўка, якая выклікала пытанні ў "Бюро", таксама часткова аплачвалася за кошт спонсарскай дапамогі, ахвяраванняў насельніцтва і сяброўскіх унёскаў.

Рымскае рандэву

Амаль праз чатыры месяцы пасля турэцкага ваяжу Дзмітрый Шаўцоў нацэльваецца на новыя гарызонты. Яму трэба ляцець у Рым на запрашэнне Італьянскага Чырвонага Крыжа. На чале з генеральным сакратаром у Італію ляцяць яшчэ чатыры супрацоўнікі БТЧК.

І тут журналістам "Бюро" пашанцавала больш. Выдаткі на гэтую паездку задакументаваныя. Білеты абышліся прыкладна ў 6400 еўра, пражыванне — амаль у 5000 еўра.

Камандзіровачныя зноў разлічым па табліцы Саўміна. Для Італіі гэта 85 еўра за суткі, то-бок 2550 за ўсіх. Агулам амаль 14 000 еўра. Нармальная сума для рымскіх канікул.

Праўда, ёсць нюанс. Як відаць з плацёжак за гатэлі, само БТЧК парушыла пастанову Саўміна па дапушчальных выдатках на жыллё. Мусіць быць 135 еўра за ноч, а ў аднаго з удзельнікаў гэтай дэлегацыі — нумар прэміум коштам амаль 1200 еўра за шэсць начэй, або 235 еўра за ноч. То-бок выдаткі на пражыванне — больш чым у паўтара разу вышэйшыя за норму. Каму дастаўся гэты нумар, застаецца толькі здагадвацца. Але і іншыя нумары даражэйўыя за вызначаную норму.

Гэтым разам Міжнародная федэрацыя таварыстваў Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца пагадзілася кампенсаваць выдаткі на суму не больш чым 7500 еўра, узяўшы і пераразмеркаваўшы іх з праектаў, якія яны спансаруюць. Выходзіць, што яшчэ амаль такую ж суму БТЧК зноў узяла з уласнай касы, бо для Рыма нічога не шкада.

Гэтыя дзве паездкі прадстаўнікоў вярхушкі БТЧК наглядна дэманструюць: грошы на камандзіроўках арганізацыя не эканоміць. Замест пяці дзён ляцяць на дзевяць і заказваюць нумары прэміум. І ўсё гэта — за кошт добраахвотна-прымусовых унёскаў і вылучаных на канкрэтныя праекты грошай ад міжнародных арганізацый.

"Бюро" датэлефанавалася да першага намесніка генеральнага сакратара Раманіі Зорынай і яе кіраўніка Дзмітрыя Шаўцова, але яны адмовіліся адказваць на пытанні журналістаў. Пасля гэтага быў адпраўлены афіцыйны запыт у БТЧК, але адказу не было.

***

З 1 снежня 2023 года Міжнародная федэрацыя таварыстваў Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца прыпыніла сяброўства беларускай арганізацыі. Гэта азначае адсутнасць фінансавання арганізацыі і няўдзел у міжнародных праграмах.

Міжнародная федэрацыя патрабавала адхіліць ад пасады Шаўцова, які ўдзельнічаў у вывазе ўкраінскіх дзяцей з акупаваных тэрыторый і сам наведваў Данбас у вопратцы з сімвалам Z. Аднак Беларускі Чырвоны Крыж, наадварот, пераабраў Шаўцова на новы тэрмін.