Рыгор Васілевіч: Нецвярозых кіроўцаў трэба караць рублём, а не зняволеннем

           Я б прадугледжваў больш строгую адміністрацыйную адказнасць, а не крымінальную

Еўрарадыё: Зараз актыўна абмяркоўваюцца распрацаваныя Генпракуратурай і Мінюстам прапановы, згодна з якімі ў нецвярозых кіроўцаў могуць быць канфіскаваныя аўтамабілі. Але я ведаю, што ідэя гэта не новая, што яшчэ ў часы вашай працы ў Генпракуратуры яна ўзнімалася…

Рыгор Васілевіч: Мяркую, можна сказаць, што менавіта я ля вытокаў гэтай ідэі і стаяў — не адмаўляюся ад гэтага.

Еўрарадыё: А што паслужыла прычынай таму, каб гэтая ідэя пачала абмяркоўвацца ўсур’ёз?

Рыгор Васілевіч: Як толькі я быў прызначаны на пасаду Генпракурора, я пачаў аналізаваць дзейнасць судоў і пракуратуры і заўважыў, што суды праяўляюць мяккасць ў адносінах да нецвярозых кіроўцаў. Штрафы прызначаліся, практычна, мінімальныя — 40 базавых велічынь, крыху больш ці менш. Мы на гэта звярнулі ўвагу. У тым сэнсе, што штрафы за гэта павінны быць больш грунтоўнымі, а калі гаворка ідзе пра крымінальную адказнасць, то і яна павінна быць больш сур’ёзнай.

Еўрарадыё: Але і тады вы былі за павялічэнне пакарання па ўсіх артыкулах — і адміністрацыйных, і крымінальных?

Рыгор Васілевіч: Я прыхільнік таго, каб узмацніць менавіта адміністрацыйную адказнасць, а не крымінальную. Не, калі ёсць наступствы цяжкія, здзейсненае ДТЗ з нанясеннем шкоды маёмасці, здароўю грамадзян — тут насамрэч можна казаць аб узмацненні крымінальнай адказнасці. Але, у прынцыпе, за фармальны факт знаходжання за рулём у нецвярозым стане я б прадугледжваў больш строгую адміністрацыйную адказнасць. Мне бачылася, што за паўторнае цягам года кіраванне аўто ў нецвярозым стане можна было ў адміністрацыйным парадку прадугледжваць канфіскацыю транспартнага сродку (цяпер прапаноўваецца паўторнае цягам года кіраванне аўтамабілем кваліфікаваць як крымінальнае злачынства, за якое, апроч канфіскацыі аўтамабіля і пазбаўлення правоў кіроўцы, прадугледжваецца абмежаванне волі на тэрмін ад 3 да 5 гадоў — Еўрарадыё). У нас і так вельмі шмат людзей знаходзіцца ў месцах пазбаўлення волі. Трэба думаць, каб яны знаходзіліся ў нармальных умовах, у межах тых стандартаў, якія Беларусь узяла на сябе па Крымінальна-выканаўчым кодэксе. Тэндэнцыя павінна быць у пазітыўны бок, і нам не трэба імкнуцца людзей у месцы пазбаўлення волі накіроўваць.

Еўрарадыё: А як вы бачылі вырашэнне сітуацыі, калі машына не належыць п’янаму кіроўцу?

Рыгор Васілевіч: У любым выпадку, першае пакаранне — адміністрацыйны штраф, пазбаўленне правоў — не павінны прыводзіць да рашэння аб канфіскацыі. Уладальніку машыны павінны паведаміць, што чалавек, які быў за рулём са згоды ўладальніка, здзейсніў адміністрацыйнае правапарушэнне. І ўласнік хай думае — давяраць яму аўтамабіль у будучым ці не.

Еўрарадыё: Прапаноўваецца адваротнае…

Рыгор Васілевіч: Тэма, якую мы абмяркоўваем, акурат і павінна была б стаць прадметам абмеркавання — падрыхтаваны праект можна было б вынесці на абмеркаванне грамадзян. Як гэта рабілася з Правіламі дарожнага руху. І людзі выказалі б сваю пазіцыю, і ў пэўнай ступені мелі б дачыненне да прыняцця гэтага вельмі важнага рашэння. Адна справа — спецыялісты, але ж гэта робіцца для грамадзян! Прапановы Генпракуратуры я не бачыў, але лічу, што неабходна шукаць аптымальныя варыянты і не ісці шляхам, каб толькі больш моцна і жорстка некага караць.

Еўрарадыё: Калі нецвярозы збіў чалавека, то яму і крымінальная адказнасць “свеціць” і правы разам з машынай забяруць. А ў цвярозага за тое ж машыну забіраць не будуць. Ці правільна гэта?

Рыгор Васілевіч: Калі я прапаноўваў гэтую ідэю, я не замахваўся на ўзмацненне крымінальнай адказнасці. У прывязцы да канфіскацыі. У Крымінальным кодэксе ў тыя часы па артыкуле 317.1 за гэта злачынства прадугледжваўся штраф у памеры да 1 тысячы базавых велічынь. Не пазбаўленне волі, а штраф можа было накласці. І за 2008 год дзесьці каля 800 мільёнаў па тых коштах спагналі з вінаватых кіроўцаў, а толькі за першае паўгоддзе 2009 года — 12 мільярдаў! Гэта не былі штрафы дзеля штрафаў, але колькі людзей, заплаціўшы такія грошы за свае дзеянні, узяліся за розум? Гэта таксама не дрэнна было б прааналізаваць цяпер. Як і той праект, які рыхтуецца. І тут мы зноў вяртаемся да пытання яго грамадскага абмеркавання.


            Небяспека карупцыі ёсць заўсёды і ва ўсіх дачыненнях — на стоража яшчэ павінен быць стораж

Еўрарадыё: У іншых краінах таксама вельмі жорстка караюць выпівох за рулём — у Еўропе даюць вялізныя штрафы, а ў Кітаі нават расстраляць могуць. Але нідзе машыны не канфіскоўваюць! Бо гэта — прыватная ўласнасць…

Рыгор Васілевіч: Ёсць людзі, якім нельга давяраць запалкі, умоўна кажучы! Таму, калі чалавек не разумее, што яму нельга сядаць за руль аўтамабіля, які з’яўляецца крыніцай павышанай небяспекі, то… Уласнасцю і любым іншым правам нельга злоўжываць! А калі ідзе гаворка пра злоўжыванні, то, безумоўна, дзяржава можа шукаць варыянты для абароны бяспекі грамадзян і грамадства. Таму ў культ узводзіць уласнасць у дадзеным выпадку нельга — тут жа здзяйсняецца “вінаватае” правапарушэнне. Тым больш, што можна прадугледзіць нейкі пераходны перыяд перад увядзеннем гэтага дакумента. Павінна быць праведзеная тлумачальная праца з боку супрацоўнікаў ДАІ, іншых службаў. Нават у сям’і! Там жа ведаюць, у якім стане іх бацька ці сваяк сядае за руль. І ў сям’і павінны быць прынятыя меры для забеспячэння захавання сваёй сямейнай уласнасці — аўтамабіля. Калі ж сыходзіць з таго, што канфіскаваць нельга, тады не абурайцеся, што адбываюцца аварыі па віне п’яных кіроўцаў, гінуць дзеці! Найперш трэба сыходзіць з большай каштоўнасці жыцця і здароўя людзей, а не аўтамабіля.

Еўрарадыё: Не сакрэт, што і цяпер ад штрафаў парушальнікі спрабуюць адкупіцца хабарам, як не сакрэт і тое, што часам гэта ў іх атрымліваецца. А што будзе калі ўвядуць канфіскацыю? Памер хабару вырасце неверагодна — як пазбегнуць карупцыі?

Рыгор Васілевіч: Небяспека карупцыі ёсць заўсёды і ва ўсіх дачыненнях. На стоража яшчэ павінен быць стораж — не ведаю, якія тут яшчэ могуць быць варыянты. Ну, і адказнасць. Я за тое, каб у нашых заканадаўчых актах меры адказнасці не мелі вялікіх люфтаў. Калі мінімум, умоўна кажучы, тры гады, а максімум — 12 гадоў пазбаўлення волі. Вось варыянты выбару! Павінны быць дакладна акрэсленыя меры пакарання. А за ўзяты хабар неабходна адказваць. Для такіх супрацоўнікаў таксама трэба было б узмацніць адказнасць. Магчыма, нават крымінальную.

Еўрарадыё: Ёсць меркаванне, хто аматары выпіць і сесці за руль спачатку, безумоўна, будуць напалоханыя пагрозай канфіскацыі аўто, але хутка звыкнуцца з гэтым пачуццём і зноў, спадзеючыся на авось, возьмуцца за старое…

Рыгор Васілевіч: Такія людзі паўсюль ёсць. Але памер штрафу, безумоўна, уплывае. І ў нас у практыцы бывалі выпадкі, калі ў межах крымінальнай справы прызначаўся штраф — і 500 базавых велічынь, і да 1 тысячы базавых. Калі ласка, калі не баяцца — няхай заплацяць у бюджэт дзяржавы! А гэтыя сродкі пойдуць на нейкія карысныя, спадзяюся, мэты. Вы ўзгадвалі Кітай — там жа расстрэлы не спыніліся, парушаюць усё адно. І ў нас можа быць такая рэакцыя на пакаранне — канфіскацыю. Дзяржава рэагуе на сітуацыю, але гэта менавіта той выпадак, калі можна было б праект вынесці на абмеркаванне — і была б карысць вялікая.

Еўрарадыё: Паводле статыстыкі ДАІ, за некалькі апошніх гадоў колькасць затрыманых нецвярозых кіроўцаў прыблізна аднолькавая: у 2010 годзе такіх было каля 50 тысяч, у 2011 — 52 тысячы, у 2012 — каля 45 тысяч. Як бачна, асабліва статыстыка не змяняецца, нават — крыху летась зменшылася. Чаму ж да вас у 2008 годзе не прыслухаліся, чаму менавіта цяпер вырашана гэтую норму ўвесці?

Рыгор Васілевіч: Так, дзіўна. Але калі вы пакапаецеся ў рашэннях Канстытуцыйнага суда і Генеральнай пракуратуры, то знойдзеце шмат рацыянальных ідэй. Толькі рукі да іх вельмі часта з вялікім спазненнем даходзяць.

Еўрарадыё: І каго ж вам у тыя часы не ўдалося пераканаць у слушнасці сваёй прапановы аб канфіскацыі аўто ў нецвярозых кіроўцаў?

Рыгор Васілевіч: Ведаеце, мы з цяжкасцю прымушалі змяняць судовую практыку. Часта выносілі пратэсты, што неабгрунтавана мяккія штрафы накладаюцца. У прынцыпе, з боку Міністэрства ўнутраных спраў было разуменне. Можа быць, цяпер прыйшоў час, усведамленне. Ну, і добра. Галоўнае — знайсці аптымальны варыянт. Зразумела, што і ён наўрад ці стане абсалютнай панацэяй. Калі б такую панацэю знайшлі, то ў калоніях у нас зусім не было б зняволеных. Але, незалежна ад меры пакарання, людзі ўсё адно здзяйсняюць злачынствы. А гэтыя правапарушэнні, пра якія мы сёння размаўляем, яны дзесьці на мяжу паміж адміністрацыйнай правіннасцю і крымінальным дзействам.

Фота: Змітра Лукашука