Грошы са святла. Як сям'я Лукашэнкі і яго асяроддзе зарабляюць на галаграмах

07/05/2024 - 17:02

Новае расследаванне БРЦ / investigatebel.org

А ці ведаеце вы, што гэта за зіхатлівыя стыкеры лепяць на газіроўкі, ноўтбукі і каштоўныя паперы? Гэта галаграмы.

У Беларусі гэтыя ахоўныя выявы вырабляе толькі адно прыватнае прадпрыемства, уладальнікі якога звязаныя з сям'ёй Лукашэнкі і адным з ягоных "кашалькоў". Прыбытак гэтай кампаніі расце ўжо чатыры гады запар.

Беларускі расследавальніцкі цэнтр сумесна з OCCRP і "Кіберпартызанамі" падрыхтаваў расследаванне, якое пралівае святло на тое, хто і як зарабляе на галаграмах у Беларусі.

Адзінае прадпрыемства ў Беларусі

Галаграма — гэта відарыс з запісаным на ім светлавым полем, якое ствараецца аптычным выпраменьваннем. У Беларусі ахоўныя галаграмы можна пабачыць амаль дзе заўгодна: на пашпартах, на формах патэнтаў, у відах на жыхарства, страхавых полісах, латарэйных білетах і праязных. Акрамя гэтага, яны выкарыстоўваюцца на мностве тавараў, якія можна купіць у краме.

Паводле звестак Міністэрства фінансаў, "Галаграфічная індустрыя" — адзінае прадпрыемства ў Беларусі, якое мае дазвол на вытворчасць галаграм, а таксама крышталаграм для бланкаў каштоўных папер і дакументаў з пэўнай ступенню абароны.

"Галаграфічная індустрыя" цесна супрацоўнічае з Мінскай друкарскай фабрыкай, якая ўваходзіць у структуру Дэпартамента дзяржаўных знакаў Міністэрства фінансаў, скарочана — Дзяржзнак.

Менавіта Дзяржзнак дапамагае "Галаграфічнай індустрыі" атрымліваць стабільны даход. Чысты прыбытак кампаніі за 2023 год — каля трох мільёнаў рублёў, або €900 тысяч. За апошнія пяць гадоў — больш за €5 млн.

А з 2005-га па ліпень 2017-га "Галаграфічная індустрыя" рэалізавала бланкаў і дакументаў з пэўнай ступенню абароны на суму каля 1 млрд долараў.

Заснавальнік — доктар навук

"Галаграфічную індустрыю" заснаваў Леанід Танін — доктар фізіка-матэматычных навук, акадэмік Міжнароднай інжынернай акадэміі і суаўтар шматлікіх патэнтаў у сферы аптычнай фізікі. Вынаходкі Таніна атрымалі патэнтавую абарону ў СССР, ЗША, Германіі, Балгарыі, Чэхаславакіі і Францыі.

У 90-х навуковец быў членам кансультацыйных саветаў па пытаннях нацыянальнай бяспекі пры Савеце Рэспублікі Беларусі і пры старшыні Дзярждумы Расіі. У Беларусі Танін дамогся таго, што галаграмы сталі выкарыстоўваць на акцызных марках і пры маркіраванні тавараў.

Акрамя самога Таніна ў склад акцыянераў "Галаграфічнай індустрыі" ўваходзяць яго ўнук Вячаслаў, другая заснаваная вынаходнікам кампанія "Магія святла", два дзяржаўныя прадпрыемствы — "Крыптатэх" ужо згаданага намі Дзяржзнака і Інстытут фізікі ім. Б.І. Сцяпанава Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, два адкрытых акцыянерных таварыствы, якія вырабляюць алкагольныя напоі, — "Мінск Крышталь" і "Брэсцкі лікёра-гарэлачны завод "БЕЛАЛКА", — а таксама кампанія "Тэхнахімтрэйд".

Адзін з уладальнікаў — "кашалёк" Лукашэнкі

Па звестках БРЦ, як мінімум у пачатку 2016 года кампанія "Тэхнахімтрэйд" валодала 35,5% акцый "Галаграфічнай індустрыі". А адзіным уласнікам гэтай кампаніі з'яўляецца бізнесовец Віктар Шаўцоў, якога яшчэ ў 2011 годзе называлі "кашальком Лукашэнкі".

У базе "Кіберпартызанаў" пазначана, што Шаўцоў працаваў у кампаніі як мінімум у 2016-2017 гадах. У 2003-2013 ён стаў суаўтарам васьмі запатэнтаваных вынаходак, у якіх заяўнікам і праваўладальнікам былі альбо ЗАТ "Галаграфічная індустрыя", альбо ТАА "Магія святла".

Леанід Танін у размове з БРЦ пацвердзіў, што ведае Шаўцова. Яго сувязі дапамаглі "Галаграфічнай індустрыі" дамагчыся пераважнага становішча на рынку.

Навуковец адзначыў, што Шаўцоў таксама дапамагае кампаніі з закупкай матэрыялаў за мяжой ва ўмовах санкцый.

“Я вас, змагароў, душыў, душу і буду душыць. Не тэлефануйце мне больш"

Акрамя Шаўцова журналісты БРЦ знайшлі і іншыя сувязі акцыянераў "Галаграфічнай індустрыі" з набліжанымі да ўлады.

Унук Леаніда Таніна Вячаслаў, які валодае доляй у кампаніі, сябруе са сваякамі сям'і Лукашэнкі. БРЦ знайшоў фота Вячаслава і Уладзіміра Кулакова, мужа сястры нявесткі Лукашэнкі. Мужчыны ў абдымку пазіруюць перад камерай на адкрыцці крамы жаночага адзення "Я". Крамай валодае жонка Уладзіміра Таццяна Кулакова — родная сястра Ганны Лукашэнкі, жонкі Дзмітрыя Лукашэнкі.

“Я вас, змагароў, душыў, душу і буду душыць. Не тэлефануйце мне больш", — сказаў Вячаслаў Танін пасля званка журналістаў БРЦ.

Сын навукоўца Андрэй Танін таксама быў звязаны з бізнесам "кашалька" Лукашэнкі. З лютага 2023 па люты 2024 года ён кіраваў клінікай "Мерсі" — прыватнай медустановай у Беларусі, якая спецыялізавалася на эндапратэзах.

Жонка Андрэя Таніна Анжэла больш за 15 гадоў адпрацавала акушэрам-гінеколагам у Рэспубліканскім клінічным медыцынскім цэнтры Кіраўніцтва справамі прэзідэнта, а на момант публікацыі расследавання працуе ў клініцы "Мерсі".

Атрымліваецца што ў Беларусі, дзе ахоўныя галаграмы клеяць на многія тавары, адзінае прадпрыемства, якое мае дазвол на іх вытворчасць, кантралююць фігуры, звязаныя з сям'ёй Лукашэнкі.

Сувязь з КДБ

Паводле звестак БРЦ, у 2010-я гады Лукашэнка як мінімум чатыры разы дарыў творы мастацкай галаграфіі вядомым асобам: у 2013 годзе — патрыярху Кірылу, у 2014-м — патрыярху Сербскаму Ірынею, у 2016-м — папе рымскаму Францыску, у 2019-м — наследнаму прынцу Абу-Дабі шэйху Мухамеду бен Заіду аль-Нахаяну.

Гэтыя карціны стварае яшчэ адна кампанія Таніна — "Магія святла". Зараз прадпрыемствам валодае другая жонка вынаходніка.

Па звестках расследавальнікаў, прадпрыемства перамагала ў тэндарах на працэдуру закупкі з адной крыніцы і некалькі разоў імітавала канкурэнцыю на таргах з "Галаграфічнай індустрыяй". А ў 2009 годзе "Магія святла" супрацоўнічала з беларускімі спецслужбамі: займалася распрацоўкай новага віду галаграм з кадаванай інфармацыяй для КДБ.