Мошас: ЕС можа абмяняць свае спісы неўязных на беларускіх палітвязняў

Сумессю абсурду і выдумак назваў спісы беларускіх чыноўнікаў, неўязных у ЕС, міністр замежных спраў Беларусі Уладзімір Макей. Паводле яго слоў, без “скасавання гэтай праблемы з парадку дня ў нашых адносінах з Еўрасаюзам руху наперад не будзе”. Ці лічыць гэта ўмовай у адказ на патрабаванне Еўрасаюза наконт вызвалення беларускім рэжымам палітвязняў?

Еўрарадыё: Наколькі верагодна тое, што Еўрасаюз, каб замірыцца з афіцыйным Мінскам, пойдзе на адмену спісаў неўязных наўзамен на вызваленне палітвязняў?

Аркадзь Мошас: Я не выключаю такі варыянт: спісы неўязных — на палітвязняў. Поўнай адмены, каб сюды трапляла і прозвішча прэзідэнта, у такі размен “усіх на ўсіх” мне верыцца з цяжкасцю. Але вызваленне палітвязняў і, прынамсі, значнае скарачэнне памераў “чорнага спісу” — што такі сцэнар можа быць рэалізаваны, я веру. Еўрапейцамі ў гэтым будзе кіраваць бюракратычная логіка: яны будуць казаць пра тое, што іх задача выкананая, так ці інакш, але вынік дасягнуты, у тым ліку і вынік ад увядзення гэтых спісаў. Гэта можна зрабіць і гэта можна прадаць грамадскай думцы. Іншая справа, што стратэгічна гэта нічога не вырашае. Вось толькі стратэгічнага бачання таго, што рабіць з Беларуссю, у Еўрапейскага саюза як не было, так і няма. Менавіта таму я і не выключаю таго, што, агучваючы такую пазіцыю, беларускі МЗС пачынае прывучаць грамадскую думку — і расійскую, і заходнюю — да меркавання пра тое, што такі размен, магчыма, рыхтуецца.

Еўрарадыё: Сама працэдура ўключэння ў спіс неўязных у ЕС ёсць, а вось працэдуры выключэння з яго — няма. Калі гэта будзе не поўная адмена спісу, а выключэнне часткі людзей з яго, то як Еўрасаюз гэта будзе рабіць?

Аркадзь Мошас: Стварэнне такога спісу было палітычным рашэннем, а палітычныя рашэнні не патрабуюць працэдуры. На ўзроўні пасяджэння, да прыкладу, міністраў Еўрасаюза гэта можна вырашыць. Тая працэдура, якая прымянялася падчас увядзення, а потым — падчас пашырэнні спісу, можа быць ужытая і для яго адмены. Ці — аналагічная.

Еўрарадыё: А першы хто павінен зрабіць крок у гэтым размене?

Аркадзь Мошас: Тут існуе пэўная складанасць… Яна больш эмацыйнага характару — еўрапейцы ўжо апякаліся на абяцаннях Лукашэнкі. І таму сваім контрагентам у Мінску яны цалкам не давяраюць. Але з пункту гледжання дыпламатыі можна дамовіцца пра тое, што ніхто не першы. Што гэта менавіта размен і што дзеянне пачынаецца адначасова — аб’яўляецца амністыя, перагляд спраў палітычных зняволеных, прызначаецца дата, калі палітзняволеныя павінны выйсці на свабоду, і ў гэты ж дзень набывае моц рашэнне наконт “чорнага спісу”. Але ёсць тое, што прымушае мяне казаць, што я менавіта не выключаю, што такое можа адбыцца, а не выказваю поўнай упэўненасці. Справа ў тым, што еўрапейцы патрабавалі не толькі вызвалення палітвязняў, але і іх рэабілітацыі. І вяртання ім правоў на ўдзел у палітычным працэсе. Праблема ў гэтым. Пэўныя кантакты і кансультацыі не вельмі публічныя наконт прыняцця такога варыянту — палітзняволеныя на “чорны спіс” — яны, відаць, ідуць, але застаецца пытанне рэабілітацыі. І тое, што Мінск гатовы пайсці на рэабілітацыю, мне не ўяўляецца відавочным.

Еўрарадыё: І якім вы бачыце выйсце з гэтага тупіку?

Аркадзь Мошас: Справа ў тым, што не ўсё адназначна: ёсць людзі, якія лічаць, што рэабілітацыя павінна быць абавязковай умовай, і ёсць тыя, хто лічаць, што вызваленне і спыненне нанясення шкоды здароўю канкрэтных людзей — гэта ўжо само па сабе дасягненне. Узгадайце Саннікава: большасць людзей на Захадзе было задаволена самім фактам яго вызвалення. Таму я лічу, што рэабілітацыя — гэта неабавязковая пазіцыя, гэта тое, пра што будуць весціся перамовы.

Еўрарадыё: Макей сцвярджае, што далейшае ўзмацненне санкцый супраць афіцыйнага Мінска не зможа пагоршыць той статус-кво, які існуе сёння ў адносінах Беларусі і ЕС. Вы з гэтым згодны?

Аркадзь Мошас: Сам факт узмацнення санкцый Еўрасаюза ў адносінах да Беларусі мне сёння падаецца немагчымым. Ну, ці — малаверагодным. У Беларусі не здарылася нічога такога, што дало б падставы для новых санкцый. Нават у адказ на тое, што адбылося ў Беларусі пасля “мядзведзікавага дэсанта”, тыя ж амбасадары не з’ехалі з Беларусі. А ўводзіць новыя санкцыі толькі таму, што папярэднія не далі выніку, заўсёды вельмі цяжка. Да ўсяго, трэба дакладна ўяўляць: чаго вы хочаце дамагчыся ўзмацненнем санкцый? Мне ж падаецца, што такога ўяўлення таксама няма. Гатоўнасці пераводзіць палітычнае замарожванне ў эканамічныя санкцыі не было і няма.

Еўрарадыё: Макей узгадвае фразу, не называючы, каму яна належыць: “Вы альбо адыходзьце ад Расіі і набліжайцеся да Еўрасаюза, альбо адыходзьце ад Еўрасаюза і набліжайцеся да Расіі”. “Але мы не хочам ні ад каго адыходзіць”, — кажа Макей. Мінск не хоча, але як да набліжэння да Еўрасаюза паставяцца ў Маскве?

Аркадзь Мошас: Не ведаю, ці казалі такую фразу ў адрас Мінска — мне з цяжкасцю верыцца, што на афіцыйных перамовах альбо падчас афіцыйных кантактаў такія рэчы наўпрост заяўляліся. Нават калі так думалі. Тым не менш пакуль у Масквы няма асаблівых прычын для хваляванняў. Яны былі да выбараў 2010 года — тады свабода манеўру Мінска была дастаткова вялікай. Сёння яна не такая вялікая. Сённяшняй звышмэтай дыпламатычнай працы Беларусі можа стаць аднаўленне адносінаў да таго ўзроўню, на якім яны былі ў 2010 годзе. І толькі потым думаць пра тое, каб выводзіць іх на іншую стадыю. Але гэта зойме столькі часу, што непакоіцца і пачынаць рабіць нейкія рэчы, каб гэтаму перашкодзіць, няма ніякай неабходнасці. У Масквы недастаткова рэсурсаў, каб канчаткова падпарадкаваць сабе Мінск і пазбавіць яго самастойнасці, але ў яе і няма ніякіх асаблівых прычын для панікі, каб рэагаваць на нейкія заявы пра магчымасць аднаўлення адносінаў паміж Захадам і Беларуссю. І палепшаныя ў параўнанні з тым дном, на якім яны знаходзяцца зараз.

Еўрарадыё: Мне падаецца, вы не верыце ў тое, што асабліва высока над гэтым дном адносіны паміж Беларуссю і Еўрасаюзам здольныя ўзняцца...

Аркадзь Мошас: Так! Да снежня 2010 года гэтыя адносіны былі на ўздыме. І там можна было гуляць вельмі эфектыўна на балансе. Цяперашняя “кропка раўнавагі” прынцыпова іншая. Тады ў Масквы былі падставы для хваляванняў, а сёння іх я не бачу. Ёсць інстытуцыйныя прывязкі, ёсць прывязкі эканамічныя, ёсць факт аднаўлення субсідый — Мінск сёння ў значна меншай ступені здольны на нейкія рэзкія рухі. Таму невялікае паляпшэнне адносінаў і будзе менавіта невялікім. Сённяшнюю сітуацыю мы не будзем параўноўваць нават з 2008 годам — яна ўсё адно горшая!

Еўрарадыё: У 2010 годзе ў Масквы былі падставы для хваляванняў… Як у такім выпадку вы ставіцеся да версіі, што за падзеямі Плошчы стаіць “рука Масквы”?

Аркадзь Мошас: Я лічу, што рашэнне прымалася ў Мінску. Мінск ніколі не страчваў кантролю над працэсамі, якія адбываліся ў краіне. На пачатку снежня 2010 года Мінск забяспечыў сабе дастаткова моцны тыл. Правільнае было тое рашэнне ўвечары 19 снежня ці не з пункту гледжання стратэгічнага — зараз гэта абмяркоўваць бессэнсоўна. Тым не менш я лічу, што рашэнні прымаліся ў Мінску — незалежна ад таго, правільнымі яны былі з пункту гледжання выжывання рэжыму ці памылковымі.

Фота: http://www.fiia.fi