Памежнік з Данбаса: У сепараў ёсць спісы з нашымі імёнамі і нават тэлефоны

Ад Еўрарадыё: З меркаванняў бяспекі сапраўднае імя, прозвішча, званне і дакладнае месца службы на расійска-украінскай мяжы суразмоўцы Еўрарадыё не называецца. Найперш, бяспекі яго сям’і — яна да гэтага часу знаходзіцца на занятай сепаратыстамі тэрыторыі. Адно дазволенае ўдакладненне: у памежных войсках Украіны Сяргей адслужыў ужо 20 гадоў. Ён — адзін з тых украінскіх памежнікаў, якія былі вымушаныя пад агнём праціўніка адступіць на тэрыторыю Расіі.

Еўрарадыё: Што да пачатку канфлікту на Данбасе ўяўляла з сябе расійска-украінская мяжа, яе сапраўды практычна не існавала? Пасля Крыма нейкае прадчуванне бяды было?

Сяргей: Пункты пропуску, якія стаялі на аўтамабільных дарогах, на чыгуначных станцыях, яны працавалі і выконвалі неабходную функцыю. Але паміж пунктамі пропуску немалая адлегласць, і яна перакрывалася невялікімі нарадамі. Гэтымі сіламі ўсю мясцовасць немагчыма было ўтрымаць. І на 60% наша мяжа — адны дзюркі. Тэхнікі мала, паліва мала і хадзілі пешыя нарады. Пайшлі два чалавекі налева на 5-10 кіламетраў: пакуль дойдуць да канечнай кропкі, мяжа за іх спіной пустая, без хоць нейкай аховы. Што да прадчуванняў… З непрыемнасцямі мы ўпершыню сутыкнуліся 1 траўня, калі пачалі бунты мясцовага насельніцтва. Але і тады я не мог падумаць, што падтрымка нашых сепаратыстаў і дапамога ім ідзе з расійскага боку. Я думаў, што гэта мясцовыя пачалі бунтаваць з-за свайго нежадання ісці ў Еўрасаюз. Гэта цяпер відавочна, што палова гэтых бунтаўшчыкоў былі падрыхтаваныя загадзя.

Еўрарадыё: Пачаліся бунты, размовы пра стварэнне ДНР-ЛНР — як дзейнічалі вы?

Сяргей: З гэтага моманту мы практычна не выязджалі з падраздзялення: увесь склад у 120-140 чалавек пастаянна знаходзіўся на тэрыторыі нашага аддзела. Але пасля таго, як цалкам разбілі Луганскі атрад, начальнік аддзела загадаў пагрузіць усю тэхніку, высунуцца на тэрыторыю пункта пропуску і застацца паміж расійскай і ўкраінскай мяжой — на нейтральнай тэрыторыі. І там мы ў поўным акружэнні знаходзіліся 20 дзён. І не проста стаялі, а як маглі выконвалі свае абавязкі: афармлялі і прыпускалі людзей і транспарт. Дарэчы, калі пачаліся гэтыя падзеі, з зоны канфлікту штодня праз наш пункт выязджала па 6-7 тысяч людзей у Расію — гэта вельмі шмат.

Еўрарадыё: Вы — на нейтральнай паласе, а што на гэта расіяне? І як на сітуацыю рэагавала ваша камандаванне?

Сяргей: Яны нам спачувалі. Ніякай дапамогі ці прапаноў — проста падыходзілі і казалі “Нам вас шкада”. Прычым, мы зразумелі, што расійскія памежнікі ведалі, калі на нас будзе нападзенне, калі будзе бой. Так, аднаго разу за 15 хвілін да бою яны тэрмінова забралі ўсе машыны і ўсіх пешаходаў, якія былі на нейтральнай паласе. Мы пастаянна выходзілі на наша вышэйшае кіраўніцтва, прасілі дапамогі, але за ўвесь час ні боепрыпасамі, ні прадуктамі нам так і не дапамаглі. Аднойчы прыехаў намеснік начальніка расійскага памежнага атраду і прывёз нейкай тушонкі, вады. Надзея на дапамогу нашых была: аднойчы да нас спрабавалі прайсці з боку Данецка батальёны Нацгвардыі — мы ўжо нават нашы танкі бачылі. Падалі ім сігнал ракетамі, але гэта быў і сігнал сепаратыстам: яны зразумелі, што калі дадуць магчымасць нам аб’яднацца, то справіцца з намі будзе вельмі складана. Гэтымі ракетамі мы, практычна, і сябе выдалі, свае планы.

Я не скажу, што ўсе 20 дзён у нас былі баі. Але сітуацыя была такая, што мы не маглі кінуць зброю і пайсці ў Расію і не маглі са зброяй пайсці ва Украіну — мы былі заблакаваныя. Да нас прыходзілі “перамоўшчыкі” ад сепаратыстаў, прасілі перайсці на іх бок, абяцалі вялікія грошы: “Забудзьце пра Кіеў і загады — пераходзьце на бок апалчэння! Будзе жыць і працаваць на сваёй зямлі і ўсё ў вас будзе выдатна!” Але ніхто не пагадзіўся і ніхто не перайшоў і на 20 дзень такога стаяння пачаўся вельмі моцны бой. Адразу скажу: з расійскага боку па нас не стралялі: ні тэхніка, ні ўзбраенне з іх боку не прымяняліся. Адзінае, на самай высокай кропцы пастаянна знаходзіліся два мужчыны, якія ўвесь час размаўлялі па тэлефоне — гэта былі карэкціроўшчыкі, якія з расійскага боку накіроўвалі агонь мінамётаў у наш бок.

Еўрарадыё: Як вас сустрэлі на расійскім баку?

Сяргей: Моцны бой цягнуўся прыблізна 40 хвілін. Патронаў практычна не заставалася — я расстраляў увесь свой боезапас. Шмат было параненых і нам заставалася альбо застацца і загінуць, альбо паспрабаваць выпаўзці на тэрыторыю расійскага паста. Дасталі байкі з аўтаматаў і пайшлі на расійскі бок. Расія сустрэла вельмі дрэнна. Яны на нас глядзелі як на людзей, якія зганьбіліся, і мы суткі сядзелі на бетоннай падлозе ў тэхнічным боксе, дзе не было ні скрэслаў, ні лаў. У гэты дзень быў моцны дождж і мы там сядзелі мокрыя, стомленыя і галодныя — нам адзін раз прывезлі нейкія марожаныя сасіскі. Затое прыехалі прадстаўнікі Следчага камітэта і патрабавалі нас пісаць нейкія тлумачальныя. А што тлумачыць? Мы нічога не парушылі — законна зайшлі на тэрыторыю пункта пропуску. Але праз суткі яны прагналі “Уралы”, прывезлі нашых параненых, якіх забіралі да лекараў, жадаючым наш начальнік прапанаваў застацца, а нас пагрузілі і павезлі ўздоўж мяжы на поўнач — туды, дзе была ўкраінская ўлада. І ехалі мы без перапынкаў на туалет гадзін 12 здаецца.

Еўрарадыё: Не спрабавалі вас завербаваць ці ўгаварыць перайсці на службу ў расійскія войскі?

Сяргей: Не. Адзінае, перад пагрузкай ва “Уралы нас пастроілі і запыталіся: хто будзе ехаць, а хто — не. 15 чалавек, у якіх былі сваякі ў тым горадзе, непадалёк ад якога ўсё гэта здарылася, адмовіліся ехаць. Потым расійскія СМІ заявілі, што гэтыя 15 чалавек папрасілі ў РФ прытулку. Але на самой справе гэтыя людзі мелі пашпарты і яны пасля нашага ад’езду зайшлі на тэрыторыю Расіі і праз іншыя пункты пропуску самастойна вярнуліся ва Украіну, забралі свае сем’і і пакінулі гэты рэгіён. Потым частка з іх вярнулася на службу, частка — кінула і неяк інакш пачалі ўладкоўваць свой лёс.

Еўрарадыё: Як сустрэла радзіма? І ці былі па вяртанні варыянты, што далей рабіць?

Сяргей: Добра. Нас накармілі, далі магчымасць вымыцца і суткі нас не чапалі — мы проста спалі. Потым былі размовы: як і што адбывалася. Усё ж, службовае расследаванне праводзілася. Але галоўныя словы ад нашых былі: “Мы рады, што вы вярнуліся, што не адкрылі лік 200-м”.

Еўрарадыё: Перад вамі стаяла дылема, што рабіць далей? Як разумею, і ваша сям’я засталася на занятай сепаратыстамі тэрыторыі?

Сяргей: Цяпер кожны, хто служыў у гэтых рэгіёнах, сутыкнуўся з праблемай сям’і. Колькі ўжо часу прайшло, а ніякіх зменаў няма: шмат у каго ў тых рэгіёнах так і засталіся жонкі, дзеці, бацькі, маёмасць. Але вярнуцца дамоў нам нельга — мы ж адразу не пагадзіліся на прапанову, перайсці на бок сепаратыстаў, з’ехалі адтуль. Усё! Да ўсяго, спісы ўсіх ваенных, якія на гэтай тэрыторыі служылі, але не пажадалі тут застацца і з’ехалі, у сепаратыстаў ёсць прозвішчы, званні і нават нумары мабільнікаў. Стаіць пытанне: што далей? Я не ведаю адказу. Паехаць туды, дзе я вырас, я не магу, застацца служыць — мне ніхто жыллё не дасць. Я не магу сваіх адтуль забраць — ехаць няма куды. Няма грошай на тое, каб хаця б арэндаваць кватэру. Забяру я адтуль сваіх бацькоў і жонку — куды я іх падзену, дзе уладкую? Магчымасцяў у мяне такіх няма. Пакуль я па-ранейшаму служу памежнікам, але цяпер мы нясем службу па новай лініі мяжы — па лініі фронту. А тут як? Баі кожны дзень… Па нас лупяць і лупяць пастаянна “Градамі”… У гэтых умовах наша задача: не дапусціць перасоўвання груп праціўніка на тэрыторыі, што знаходзяцца пад нашым кантролем. Спроб такіх, пераходу груп па 10-15 чалавек, часам з тэхнікай, было шмат. Падчас сутыкнення з апошняй з такіх груп загінула чацвёра нашых, я атрымаў траўму спіны і трапіў у шпіталь.

Еўрарадыё: Чытаю пра тое, як валанцёры збіраюць грошы на лекаванне параненых байцоў АТА — усё сапраўды трымаецца толькі на дапамозе простых украінцаў?

Сяргей: Не, усё лячэнне бясплатнае і за кошт дзяржавы. Няма такога, што “табе неабходныя такія вось лекі — пайдзі набудзь”. Неабходнай вопраткай нас таксама забяспечваюць, праўда, тут не ўсё так, як хацелася б. Іншая справа, што калі, да прыкладу, я еду ў шпіталь, то сам набываю сабе квіток да шпіталя, а потым — адтуль у частку. Гэтак жа і ў выпадку з адпачынкам — сам сабе набываеш квіток у абодва бакі. А валанцёры сапраўды вельмі дапамагаюць. Я ўпершыню з гэтым сутыкнуўся і быў вельмі ўражаны — не верыў, што ў нас такое магчыма. Калі прыходзяць і проста кажуць: “Мы тут сабралі — вазьмі”. Так прыносілі і прадукты, і вопратку якасную вайсковую, і іншы неабходны салдату на перадавой рыштунак — сучасны і якасны. Шчыра скажу, я вельмі гэтым уражаны.

Еўрарадыё: І як ставяцца ваенныя да таго, што “дарога за свой кошт”, і што палову неабходнага на фронце прывозяць валанцёры, а не пастаўляе дзяржава, і гэтак далей?

Сяргей: Не ведаю, як бы гэта мякчэй выказацца… Вядома, гэта непрыемна. Непрыемна тое, што ты ў гэтым пекле застаўся, верыш, што можаш тут быць карысным краіне, а пра гэтага чалавека ніхто не хоча клапаціцца. І калі нешта пачынае абурацца, адказ адзін: “Пытанняў няма: ідзі ў сельскую гаспадарку і там у цябе ўсё будзе! Не хочаш ты сёння служыць у тых умовах, якія мы цяпер табе даём — калі ласка, ідзі далей!”. Такая палітыка…

Еўрарадыё: І што, можна сапраўды ўзяць, напісаць заяву і сысці? Адпусцяць?

Сяргей: Не, гэта толькі словы. Нават калі чалавек хворы, яго ніхто не звольніць. Нават калі чалавек скажа, што не хоча больш служыць, яго таксама ніхто не звольніць. Адзін варыянт: бяры рэчы ў сумку і сыходзіць, а мы цябе падаем у спіс дэзерціраў. Законнага спосабу сысці са службы сёння няма — ніхто ніколі нікому нічога не падпіша. Усе павінны служыць. Не хочаш — можаш збегчы і быць дэзерцірам, больш варыянтаў няма. І твае сямейныя праблемы нікога не хвалююць.

Еўрарадыё: Няўжо людзі не знайшлі ніводнага законнага спосабу звольніцца?

Сяргей: Не, ну чаму — знайшлі. Сямейныя пары разводзяцца, маці дзяцей кідае і тата становіцца апекуном. І згодна з рашэннем суда адбываецца звальненне. Толькі такая ёсць… шчыліна для таго, каб сысці законна, каб не стаць дэзерцірам. Іншых варыянтаў няма.

Еўрарадыё: Якія вашы адчуванні, як трэба вырашаць сітуацыю з Данбасам? Можа, як некаторыя кажуць, пабудаваць па лініі фронту сцяну і забыцца пра той Данбас?

Сяргей: Ніякая сцяна не патрэбная — нічога яна не дасць. Трэба весці дыялог на палітычным узроўні і вырашаць канфлікт мірным шляхам. Бо насельніцтва, якое знаходзіцца там і якое на сабе ўсё гэта адчула, ужо не хоча ні ЛНР, ні ДНР, ні нейкага казацтва. Людзі хочуць спакойна і нармальна жыць. А гэтага акурат і няма.

Еўрарадыё: Не хочуць мясцовыя ні ЛНР, ні ДНР, дык падняліся б ды скінулі іх!

Сяргей: Гэта немагчыма, бо людзі запалоханыя. Мне адтуль тэлефануюць і расказваюць, што людзі банальна баяцца хадзіць па вуліцах. Вечарам увогуле ніхто на вуліцы не выходзіць. Як і з самай раніцы. Па вуліцах ездзяць узброеныя людзі, яны нікому не падпарадкоўваюцца, хочуць — страляюць, хочуць — спыняюць машыну для “праверкі”, хочуць — тую машыну “аджымаюць”. Пра якое падняліся і скінулі тут можна казаць?!

Еўрарадыё: У вашых родных з-за вашай адмовы застацца і служыць сепаратыстам праблемы былі?

Сяргей: Да маіх, як гэта было ў іншых сем’ях, не прыязджалі і нічога не казалі, не перадавалі мне праз іх, не пагражалі. Хоць гэта сёння радуе, можа, пра мяне і маю сям’ю забыліся.

Еўрарадыё: Расійскія СМІ вінавацяць украінскіх ваенных у розных зверствах. Ці ёсць для гэтага сапраўды падставы?

Сяргей: Ведаеце, як кажуць: у сям’і не без вырадка. У кожнага з бакоў ёсць моманты, якія вельмі моцна крыўдзяць простых людзей. Гэта тычыцца як “апалчэнцаў” ДНР-ЛНР, так і украінскіх ваенных, якія стаяць на блок-пастах. Раскажу пра выпадак, які здарыўся з маім знаёмым пенсіянерам адтуль. Ім цяпер пенсію не выдаюць па месцы жыхарства і вось яны сабраліся такой “пенсійнай групай” і паехалі на “ўкраінскую” тэрыторыю, каб даведацца, можа, яны там сваю пенсію атрымаюць? Праехалі па дарозе туды нармальна, ўсе блок-пасты, у пенсіі ім адмовілі на падставе таго, што ім для гэтага неабходная нейкая новая прапіска. А калі ехалі назад, то хлопец на блок-посце да іх звярнуўся: “Слава Украіне!”. Дзядулі проста глядзелі хлопцу ў вочы і нічога не адказвалі. Тады ім загадалі выйсці з машыны і спяваць гімн Украіны. Адзін дзед сказаў гэтаму хлопцу: “Сынок, я апроч гімна Савецкага Саюза больш нічога не ведаю — я гэты гімн не вучыў”. Тады хлопец дастаў штык-нож і пракалоў дзядам усе чатыры колы. Так што, рознае на вайне бывае…

Еўрарадыё: Вы ведаеце сваіх землякоў і казалі самі, што шмат людзей з’ехала з Данбаса ў Расію ці Беларусь. Што гэта за людзі? Ці не тыя, хто некалькі месяцаў таму бегаў па ўкраінскіх гарадах з трыкалорамі?

Сяргей: Сапраўды, шмат людзей з’ехала. І ў асноўным — у Расію. Ва Украіну ехала вельмі мала людзей. Не ведаю, чаму. Адно магу сказаць: тыя, “хто бегаў з трыкалорамі”, яны засталіся там жа, дзе і бегалі — яны нікуды не з’ехалі. А вось тыя людзі, якія не актыўнічалі, калі ўбачылі, што пачынаецца, што ім пагражае знішчэнне — менавіта яны сабраліся і пачалі з’язджаць. З’язджалі не сепаратысты, а нармальныя мірныя грамадзяне, якія хацелі захаваць жыццё сваім родным і блізкім.

Еўрарадыё: Як будзеце вырашаць свае праблемы з сям’ёй?

Сяргей: Пакуль застаюся служыць і буду выконваць свае абавязкі. А што будзе далей, убачым… Я спадзяюся, што спакойна вярнуся дамоў і буду жыць там жа, дзе і жыў.

Фота: rian.com.ua