“Зламаць гэтую машынку”: ці ёсць шанец, што рэферэндум не адбудзецца?
Тэма рэферэндуму па Канстытуцыі актыўна прасоўваецца дзейнымі беларускімі ўладамі. І, як відаць, рэферэндум рана ці позна адбудзецца, нягледзячы на тое, што далёка не ўсе пагаджаюцца з неабходнасцю яго правядзення.
Але як рэагаваць на гэта беларускаму грамадству, калі людзей проста паставяць перад тым фактам, што праз тыдзень-другі адбудзецца рэферэндум па зменах у Канстытуцыю?
— Зараз, на першым этапе, грамадству трэба дастаткова ясна выразіць сваё стаўленне да гэтага рэферэндуму, прычым у масавым рэжыме, — гаворыць палітолаг Андрэй Ягораў. — Публічная дэманстрацыя настрояў грамадства, эмацыянальнае зараджэнне інфармацыйнага плану, якое не патрабуе, скажам, выхаду на вуліцу.
У інфармацыйнай прасторы, у сацыяльных сетках, дзе кожны з нас з’яўляецца тым, хто прадукуе нейкую пэўную інфармацыю, мы можам арганізаваць такія калектыўныя дзеянні, дзе бачныя настроі [грамадства. — Еўрарадыё]. Гэта можа на пэўны час прыпыніць працэс падрыхтоўкі рэферэндуму ўладамі, паказаць, што сітуацыя не такая, як яны сабе гэта ўяўляюць.
А што беларусам ад таго, зменіцца Канстытуцыя ці не? У грамадстве існуе меркаванне, што ўсё, што адбываецца ў заканатворчым полі Беларусі, усё носіць бутафорскі характар. Маўляў, ну зменяць дык зменяць, нам лепш усё роўна не будзе.
— Я таксама падкрэсліваў, што, нават калі новая Канстытуцыя змяняе паўнамоцтвы прэзідэнта, дэ-факта гэта нічога не змяняе, таму што галоўнае тое, “у каго ў руках ружжо”, — тлумачыць палітолаг. — Ружжо ў іх, яны могуць неабмежавана прымяняць гвалт, і нефармальныя структуры ўлады будуць дзейнічаць дэ-факта, нягледзячы на тое, што там напісана ў Канстытуцыі. Галоўным, як яны плануюць, усё роўна застанецца Лукашэнка.
Тут увагу трэба накіроўваць не на Канстытуцыю, а на сам акт змены, дзе нелегітымныя ўлады ўцягваюць нас як бы ў “пераканстытуяванне” ўласнай дзяржавы, ва ўдзел у масавым палітычным дзеянні, дзе нібыта народ пераўсталёўвае нормы жыцця ў новай Канстытуцыі. Нас як бы “кідаюць па-буйному”, падсоўваючы фэйкавыя тэксты, якія ясна што не працуюць, арганізоўваючы незаконную працэдуру, арганізаваную незаконнымі ўладамі.
Тут мы можам альбо паўдзельнічаць у гэтым, так бы мовіць падыграць, альбо пракінуць іх. Я думаю, што пракінуць і зламаць гэтую машынку з’яўляецца больш палітычна рацыянальным дзеяннем з грамадзянскага пункту гледжання.
Такім чынам, па далейшай логіцы нязгода з рэферэндумам у сацсетках павінна перарасці ў байкот?
— Пакуль што я кажу пра тое, што гэтую машынку трэба зламаць, — працягвае Андрэй Ягораў. — Мы можам думаць пра байкот як пра адзін з інструментаў гэтага злому. Сама сітуацыя па рэферэндуме працэдурна патрабуе таго, каб прыйшла і прагаласавала палова людзей, зарэгістраваных у спісках выбаршчыкаў. Зараз у нас ёсць дастаткова шмат тэхналагічных інструментаў — у тым ліку і праз дзеянні “Кібер-Партызанаў”, якія ўзломваюць базы, — з дапамогай якіх мы можам ведаць, колькі там фактычна выбаршчыкаў у краіне, ведаць пра яўку. То-бок гэта падвышае шанцы праз няяўку паказаць зрыў рэферэндуму.
Але гэта не адзіная опцыя. Людзі, напрыклад, могуць прыйсці і зрабіць бюлетэнь несапраўдным — напрыклад, паставіць не адну, а дзве адзнакі і размясціць гэта на платформе “Голас”. Я пакуль не ведаю, якая тактыка будзе эфектыўнай, але яна будзе эфектыўнай тады, калі ў гэтым паўдзельнічае большасць людзей. А для гэтага патрэбна пэўная кансалідацыя палітычных актараў на падставе таго, што менавіта трэба рабіць. Калі не будзе згоды і масавасці гэтага ўдзелу, то нішто не спрацуе.
Калі рэферэндум пройдзе па старой схеме, то ізноў прапаганда будзе гаварыць пра тое, што ўсё адбылося ў адпаведнасці з законам, а пра ўкіды і астатняе “вы ўсё лжаце”. А там, глядзіш — і зноў старонка перагорнутая.
— Мы дакладна ведаем, што так яно і будзе. Але трэба разумець, каго мы пераконваем? — падкрэслівае палітолаг. — Калі мы іх [прапаганду. — Еўрарадыё] хочам пераканаць, то ясна, што мы іх не пераканаем. Калі мы хочам пераканаць грамадства, то гэта іншая задача. Выбары 2020-га паказалі, што яны ўсё зрабілі як заўжды, але грамадства не паверыла ў тое, што Лукашэнка набраў большасць. Тое самае трэба зрабіць і зараз — не даць ім адчуць і атрымаць легітымнасць. Каб людзі зноў пацвердзілі, што ў іх няма ўлады, няма фактычнай легітымнасці.
