Польскі след: што беларускія навукоўцы пішуць пра палітычны крызіс

Сярод тых рэдкіх беларускіх навукоўцаў, якія пішуць пра сітуацыю 2020–2021 гадоў, вылучаецца кандыдат філасофскіх навук Аляксандр Сарна, тэме ён прысвяціў некалькі артыкулаў. Прычым даследаванні якраз па яго навуковым профілі: дысертацыю Сарна абараняў па тэме феномену ўлады і камунікацыі.

"Іх [Святланы Ціханоўскай, Марыі Калеснікавай і Веранікі Цапкала. — Еўрарадыё] імідж склаўся як тыповая "мяккая сіла" (soft power), якая прапануе лад жыцця, пазітыўныя ўзоры і стандарты паводзін, якія нікога ні да чога не прымушаюць, але іх хочацца прытрымлівацца добраахвотна. Супрацьстаянне такому вобразу толькі ўзмацняе яго: дабру, свабодзе і любові немагчыма супрацьпаставіць нічога, што не ўспрымалася б як негатыўная з'ява і не валодала адмоўнымі канатацыямі. Барацьба са святлом/дабром немагчымая і азначае, што іх праціўнікі выступаюць на баку хлусні, зла, цемры і да т. п.", — піша навуковец у адной з работ. 

Сарна дадае, што ва ўмовах палярызацыі пазіцый і меркаванняў і абмежавання магчымасцяў дасягнення кампрамісу "ўзмацненне ціску і рэпрэсій становіцца бессэнсоўным, а ўсякі гвалт з боку ўлады ўспрымаецца як шматкроць узмоцнены з прычыны дэманстраванай слабасці іншага боку".

У гэтай жа рабоце навуковец кажа, што выхадам з крызісу ёсць дыялог.

"Першы важны крок, які варта зрабіць, — не адмаўляць, а прызнаць наяўнасць праблем і адбыты факт, што ў краіне здарыўся крызіс, выкліканы расколам грамадства і яго ўзаемаадносінамі з уладай; прычым цяпер раскол моцны як ніколі і пагаршаецца неразважлівымі дзеяннямі сілавікоў — узмацненнем рэпрэсій, парушэннямі закона, зневажаннем справядлівасці і інш.", — адзначае ён. Акрамя іншага, Сарна гаворыць пра тое, што вызваленне палітвязняў таксама адыграла б ролю.

"Асноўным каналам перадачы інфармацыі гэтых груп, акрамя інтэрнэту, становяцца канфліктныя формы камунікацыі: звароты і вулічныя пратэсты. Так, напрыклад, за некалькі дзён у ліпені 2020 г. грамадзяне падалі каля 10 000 зваротаў у ЦВК аб пераглядзе рашэння аб адмове ў рэгістрацыі кандыдатамі ў прэзідэнты В. Д. Бабарыкі і В. В. Цапкалы, што, напрыклад, у два разы перавышае сярэднюю колькасць зваротаў грамадзян, якія падаюцца ў Савет Міністраў за год", — піша Касціневіч. 

Выснова даследчыка: найбуйнейшыя грамадскія аб'яднанні (у гэтым выпадку — "Белая Русь" і Федэрацыя прафсаюзаў) "не рэалізуюць у поўнай меры свой патэнцыял як удзельнікаў палітычнай камунікацыі ў Беларусі".

"...зніжэнне паказчыкаў узроўню даверу да гэтых аб'яднанняў адлюстроўвае неэфектыўнасць дыялогу з грамадствам, што не дазваляе ім паспяхова трансляваць ствараныя паведамленні на шырокую аўдыторыю і выконваць функцыі медыятара, што гаворыць пра неабходнасць змены падыходаў да працы з грамадзянамі", — робіць выснову ён.

Асобна тэлеграм даследуе і кандыдат філалагічных навук Аляксандр Градзюшка. Ён піша пра рэзкі рост аўдыторыі тэлеграм-каналаў і чатаў, у тым ліку медыя: 

"Такі актыўны рост беларускага сегмента Telegram быў абумоўлены ў першую чаргу палітычным крызісам у краіне, у выніку якога Telegram стаў не толькі сродкам масавай інфармацыі, але і, у першую чаргу, сродкам камунікацыі і самаарганізацыі".

Гавораць пра праблемы. Рэдка

Палітычны крызіс некалькі разоў згадваецца ў эканамічных артыкулах. Праўда, за іх браліся студэнты (але пад кіраўніцтвам выкладчыкаў універсітэтаў).

"Сёння многія лічаць, што стартап-экасістэма ў Беларусі пагоршылася. Гэта звязана з палітычным крызісам і крызісам, выкліканым пандэміяй COVID-19. У Беларусі адсутнічае спрыяльны інвестыцыйны клімат. Для падвышэння канкурэнтаздольнасці стартапаў у Рэспубліцы Беларусь трэба забяспечыць магчымасць доступу да фінансавання і зняць пытанне забеспячэння даўгоў. Таксама стабілізаваць палітычную сітуацыю ў краіне. У адваротным выпадку інавацыйныя стартапы будуць пакідаць краіну, і Беларусь прапусціць магчымасці для інавацыйнага развіцця эканомікі", — піша Валерыя Ціхан у адной з работ у навуковым зборніку БНТУ.

Нельга прайсці міма некалькіх, скажам так, досыць своеасаблівых навуковых работ. Напрыклад, П. А. Багацюк з Гродзенскага дзяржуніверсітэта асобна адзначае, што "нават у час акцый пратэсту 2020 года ў Беларусі гэтая [спецыялізаваная] тэхніка брала ўдзел і адыграла сваю незаменную ролю". А работа ў цэлым пра спецтэхніку ўнутраных войскаў.

У "ідэалагічна правільным" духу пішуць пра сітуацыю студэнты і выкладчыкі Магілёўскага інстытута міліцыі. Тут будзе досыць загалоўкаў: "Польскі след" у пратэставых кампаніях 2020 года ў Беларусі" (*) і "Аб метадах маніпулявання свядомасцю беларускай моладзі: выклікі 2020 года" (*).

Што цікава, у весніку Акадэміі МУС няма ні слова па нашай тэме. Затое ў Магілёве "вызначыліся".
 

Расіянам цікавей, чым беларусам?

Работ, у якіх нават мімаходзь згадваюцца пратэсты і палітычны крызіс у Беларусі, у нашых навукоўцаў мала — вы гэта і самі ўбачылі. Цікава, што тэму ўжо актыўна "адпрацоўваюць" расійскія навукоўцы, пры гэтым зусім па-рознаму: хтосьці піша пра "метадычкі Шарпа", іншыя — пра наспелыя ў грамадстве праблемы.

Куды часцей аналізуюць тое, што адбылося, незалежныя аналітыкі і даследчыкі. Праўда, іх работ чамусьці на старонках афіцыйных беларускіх навуковых выданняў няма.