Віктар Марціновіч: У кіно Скарыну мог бы сыграць крыху выпіўшы Джоні Дэп
У Рэспубліканскім тэатры беларускай драматургіі прэм’ера па п’есе пісьменніка Віктара Марціновіча “Кар’ера доктара Раўса”. Пастаноўка збірае поўныя залы, квіткоў няма нават за тыдзень. У п’есе Скарына паўстае няўдалым кнігавыдаўцом-дармаедам, які ўвесь час трапляе ў трагічныя сітуацыі, але здольвае іх разруліць. Яго прыгоды цесна знітаваныя з сучаснасцю, а жартам у зале пра Скарыну-тунеядца апладзіруюць нават высокія чыноўнікі.
Размаўляем пра кар’еру Скарыны і яго трагікамічнае жыццё з Віктарам Марціновічам.
Еўрарадыё: Са школы мы ведаем, што Францыск Скарына – паспяховы, першы кнігадрукар. А ў спектаклі – няўдаха. На вашу думку, ён хто?
Віктар Марціновіч: Ёсць дакладныя дадзеныя, што Гаштольды і Радзівілы яго кніжкі не фінансавалі. Ці гэта прыкмета паспяховасці? Усе паспяховыя і мажныя фінансаваліся магнатамі. Вялікія грошы былі ў магнатаў. А яго авантуру яны не падтрымалі. Ён увесь час быў у дарозе. Што ён рабіў у Кёнігсбергу, чаго яго туды занесла? Калі ён такі паспяховы, то што ён там рабіў? Узнікае шмат пытанняў. Ён жа скончыў садоўнікам…
Еўрарадыё: Але яму шмат удавалася, адседзець у турме ў Польшчы і вярнуцца, уладкавацца садоўнікам да самога караля…
Віктар Марціновіч: Ёсць такі фільм “Чалавек эпохі адраджэння”. Скарына, мне здаецца, быў яскравым чалавекам гэтай эпохі. У той час у Празе не ведалі, што робіцца ў Маскве і ці ёсць наогул Масква. Таму любы чалавек, які прыязджаў з Генуі ў Кёнігсберг, мог казаць усё, што заўгодна. Ягоная паспяховасць, тое, што кнігі з’явіліся, выцякае з яго асаблівых рысаў. Ён дакладна не быў іконай, нейкім мядзяным помнікам. Ён быў вельмі рухавітым чалавекам, такім ён і ёсць у п’есе.
Еўрарадыё: У п’есе ўвесь час узнікае “файны хлопчык у галіфэ”, які ўвесь час перашкаджае Скарыну. Гэта вобраз каго ці чаго?
Віктар Марціновіч: Гэты вобраз увёў у твор рэжысёр Аляксандр Гарцуеў. Гэта такі зборны вобраз зла, цемпрашальства, якое супрацьстаіць асветніку. У п’есе гэта зло было суб’ектаванае, яно не ўвасаблялася ў адным чалавеку. Такое зло складана перамагчы. Аляксандр Гарцуеў выкарыстаў паўтаральнасць сюжэтаў, каб увесці аднаго персанажа, які ўвасабляе гэтае зло. Але спектакль сканчваецца амаль аптымістычна, зло амаль пераможанае.
Еўрарадыё: Вы б хацелі пражыць жыццё Францыска Скарыны?
Віктар Марціновіч: Кожны з нас часткова Скарына. Любы, хто тут нешта намагаецца зрабіць, сутыкаецца з гэтымі ж асаблівасцямі беларускай кармы, з гэтым жа невытлумачальным злом. Алексіевіч – Cкарына, Міхалок – Скарына, таму гэта п’еса пра кожнага з нас.
Еўрарадыё: Не баіцеся, што чыноўнікам, якія глядзяць спектакль, не спадабаюцца нейкія жарты, пра дармаедаў, напрыклад?
Віктар Марціновіч: Усе мы ходзім пад Мінкультам. Але мне перадаюць, што чыноўнікі не толькі ходзяць, але і смяюцца. А чалавек, які смяецца, не будзе мець на думцы забараніць. Усё часткова вострае пададзена як жарт. Калі фільмы Захарава з’яўляліся ў СССР, то чаму ў тэатры цяпер не можа ісці “Кар’ера доктара Раўса”.
Еўрарадыё: Кім бы мог быць Скарына ў наш час, можа б тусаваўся на Зыбіцкай, стварыў бы Wargаming?
Віктар Марціновіч: Ён бы стварыў “танкі” і прагараэў бы! Нічога б не атырмалася, бо ён бы іх стварыў у момант, калі яшчэ не было камп’ютараў. Ён проста апярэдзіў свой час. На Зыбіцкай ён бы пачуваўся вельмі няўтульна, бо мецэнаты бы наязджалі, што п’е за іх грошы.
Еўрарадыё: Не думалі над сіквелам Скарына 2.0? Юнацтва…
Віктар Марціновіч: Ніколі не дазваляю сабе думаць пра нейкія працягі. Нават калі быў канкрэтны запыт на працяг “Сфагнума”. Але Скарына 2.0 – гэта крута. Напрыклад, ён вывучыў усходнія адзінаборствы, пасябраваў з Брусам Лі. Скарына ў піянерах, Скарына ў БРСМ. У кіно, калі сур’ёзна, яго мог бы паказаць актор, які яго грае ў тэатры беларускай драматургіі. А калі несур’ёзна, гэта такі Джоні Дэп стомлены, з цыгарэтай, крыху п’яны, які распавядае сваю гісторыю. Можа нават крыху адтыраны пасля сутыкнення з маскоўскімі паліцыянтамі.
Еўрарадыё: У вас ёсць яшчэ дзве п’есы, яны будуць тут пастаўлены?
Віктар Марціновіч: Сапраўды дзве напісаныя і пастаўленыя за мяжой п’есы ў мяне ёсць. Адна з іх, на мой погляд, непрыдатная для пастаноўкі. Яна была напісаная пад пэўны твор у калекцыі Венскага музея гісторыі мастацтва. А другая вельмі ўніверсальная, на 10-15 хвілінаў. Такі монаспектакль, прысвечаны падзеям ва Украіне. Гэта не асобны спектакль, але яна магла б увайсці ў нейкі спектакль да нейкай тэатральнай падзеі.
Еўрарадыё: У вас ёсць кнігі па-руску, па-беларуску, а на якой мове вы думаеце, калі пішаце?
Віктар Марціновіч: Калі пішу, я думаю та той мове, на якой цяпер пішу. Калі я шпацырую ці засынаю… Гэта залежыць ад таго, якую кнігу я цяпер чытаю. Зараз я чытаў Пясецкага “Каханка Вялікай мядзведзіцы”, таму цяпер мне прасцей адказваць і думаць па-беларуску. Вось учора да мяне ў метро падышоў праверыць рэчы ахоўнік, а я не мог падабраць словы па-расійску.
