21-гадовы дояр зарабляе, як айцішнік, 49-гадовая даярка — як даярка
Фота: twitter.com / ugunsdzeseji
У 2006-м кіраўнік дзяржавы даярак насмяшыў. Выхваляючыся расійскім журналістам нашымі сельскагаспадарчымі поспехамі, Лукашэнка абмовіўся, што, маўляў, у Беларусі ёсць даяркі, якія атрымліваюць ледзь не 600 долараў. Прадстаўнікі СМІ збіліся з ног, але так і не знайшлі тады, каго ён меў на ўвазе. Дояра Іллю Янкаўца, які зарабляе амаль у два разы больш, чым у сярэднім па краіне, мы адшукалі ў ТАА «СНБ-Агра». Еўрарадыё размаўляе з ім і даяркай ААТ «Сельцы» Жанай Рудак. Яе сын пару гадоў таму скардзіўся ў Адміністрацыю прэзідэнта на заробак маці — 82 рубля. Пра ўмовы працы, самыя буйныя пакупкі і адпачынак на моры...
Як знайшлі такую працу?
Ілля, 21 год: «Нейкі час працаваў слесарам па рамонце аўтамабіляў, далей пайшоў служыць у войска. Калі вярнуўся, працы асабліва не было. Паўгода сядзеў дома. Хацеў у міліцыю пайсці працаваць, ну хоць кіроўцам. Там жа 25 гадоў — і можна адпачываць. У дадатак, з жыллём прасцей. Можна і арандаваць, і з крэдытам б дапамаглі. Не атрымалася. Там ніхто не тлумачыць, чаму. Не і ўсё. Пазней прыйшоў працаваць у ТАА «СНБ-Агра». Першы час браў на сябе розную працу, дапамагаў усталёўваць абсталяванне для аўтаматычнай дойкі, адначасова вучыўся ім карыстацца. Дарэчы, уручную даіў толькі дома. Думаў, гэта вельмі лёгка, але аказалася не зусім. Да кароў патрэбны асаблівы падыход. Калі карову пакрыўдзіць, яна будзе ўвесь час баяцца.
Жонка працуе поварам у пансіянаце. Дзяцей пакуль няма. Жывем у радні ў вёсцы Янушкавічы ў Лагойскім раёне. Чакаем, калі нам дадуць ад працы дом».
Жана, 49 гадоў: «У мяне пяцёра дзетак. Старэйшаму сыну 30 гадоў, я яму купіла дом каля Глыбокага, там жыве. Вася мой катаецца ў Расію, але мусіць у лютым прыехаць дадому. Дашы — 18, яна вучыцца на трэцім курсе на кухара. Саша — у войску, яму 21. Яшчэ — Жэнечка, ёй 10 гадоў. Ходзіць у музычную школу, вучыцца на акардэоне граць.
Сама атрымала толькі сярэднюю адукацыю. Майстар- пладагароднінавод па спецыяльнасці! Адзіная чацвёрка ў атэстаце па англійскай, астатнія — пяцёркі, а прыходзіцца ўсё жыццё кароў даіць. Думала далей пайсці вучыцца — з'явілася адно дзіця, а потым другое. Закруцілася... На мужа ж не кінеш дзяцей, не паедзеш на сесію. Так і жывем: спачатку працавала на кансервавым заводзе, а з 93-га — даяркай у ААТ «Сельцы». Раней заробкі былі вельмі маленькія. У 2016 годзе атрымлівала 42 долары за месяц, працуючы без выходных. Сын нават паспрабаваў паскардзіцца ў Адміністрацыю прэзідэнта. Я было, нават кінула заяву і звольнілася, трэба было глядзець за паміраючай маці. Пасля яе смерці выйшла на працу. Прайшло не так шмат часу з моманту «звальнення», таму дакументы адклікалі, стаж не перапынілі, палічылі за адпачынак — дзякуй на гэтым. Шуміха ў інтэрнэце зрабіла сваю справу. Цяпер сітуацыя з заробкамі нашмат лепшая. У дадатак, вярнуўся стары кіраўнік. Тых, якія пасля яго мяняліся, нават не памятаю».
У колькі вы прачынаецеся і як праходзіць ваш працоўны дзень?
Ілля: «Прачынаюся дзесьці а палове восьмай. На працу езджу на машыне. У 8.15 — на месцы. У гэты час на ферму прыязджае малакавоз. Мыецца робат і халадзільнік, потым робат падключаецца, пачынаем даіць. І так цэлыя суткі да васьмі раніцы наступнага дня. Ноччу працаваць не так каб складана, у прынцыпе, як і днём, толькі людзей амаль няма, таму пуставата і сумна.
З «мінусаў» — суткі трэба пастаянна на нагах. Часам абсталяванне выходзіць з ладу — даводзіцца наладжваць. Калі мы можам паправіць — правім, а не — звяртаемся ў сэрвісную службу, там тлумачаць, як вырашыць праблему.
З «плюсаў» — заробак добры, выходныя (суткі адпрацаваў — двое сутак выходных). Не трэба хадзіць кожны дзень на працу. Робаты самі дояць, ты проста сочыш, каб было ўсё правільна. Складанасці здараюцца тады, калі прыходзіцца перанавучаць робата з-за таго, што, напрыклад, нейкая карова вельмі буйная. Наладжваем, каб робат правільна падключыўся да каровы. Задаем каардынаты, як карова стаіць, дзе ў яе вымя. Амаль усіх кароў, якія могуць весці сябе буйна, я ведаю па нумарах. Магу пастаяць побач, прасачыць, ці ўсё добра. Канкрэтна на нашай ферме працуе тры аператары — пакуль толькі мужчыны. Кароў на ферме 360, дойных — дзесьці 280.
Наогул, у нас усё добра. Мяне ўсё задавальняе».
Жана: «Працуем наогул без выходных (смяецца). На працу нам да шостай раніцы. Дадому трапляем да паловы дзясятай вечара. Потым ідзем да пятай вечара на працу, дадому да паловы восьмай... Справа ў тым, што пакуль у нас мала кароў доіцца. Я вам скажу, які нам прыкладна паставілі план. Мужчына павінен надаіць 11 тон за гэты месяц, у мяне — 7, у трэцяй даяркі — 5. У мяне на дадзены момант доіцца толькі 25 кароў, але вось-вось пачнуць цяліцца адна за адной! Мы даілі ўтрох, але да нас у калгас пераехала яшчэ адна жанчына. Так што цяпер нас чацвёра працуе. На ўсіх прыходзіцца дзве групы па 55 кароў і дзве групы па 48 кароў.
Даяркай працаваць цяжка. Акрамя дойкі, даводзіцца і мяшкі цягаць, і камбікорм раздаваць. Цяжка. А яшчэ шмат іншай працы: мыем трубы, калідор падмятаем, гной счышчаем, клеткі ў цялят белім і мыем, кормім цялят».
Колькі вы зарабляеце?
Ілля: «Спачатку, калі толькі прыйшоў, наогул не разумеў у гэтай справе нічога. Прыйшоў кіроўцам уладкоўвацца, але кіроўцы не патрэбныя былі. Прапанавалі гэтую працу — пагадзіўся, паралельна яшчэ нешта рамантаваў. Спачатку заробак быў зусім маленькі, мы асабліва нічога не рабілі, так — дапамагалі ў асноўным (недзе 180 рублёў выходзіла), пазней стаў расці. А калі запусцілі робатаў, у залежнасці ад надояў, станавіўся ўсё вышэй і вышэй — і вось, атрымаў 1700 рублёў! Чым больш малака, тым больш атрымліваем».
Жана: «Заробак цяпер павялічыўся. Атрымліваем ад 350 да 800 рублёў. Усё залежыць ад таго, колькі надоі малака. Пакуль кароўкі не ацяліліся, так зарплата не такая высокая будзе, а з лютага ўжо стану атрымліваць нармальна. Цяпер мы, па праўдзе, заробкам у калгасе рады. Старшыні, чула, на старыя грошы 17 мільёнаў плацяць, але гэта, ведаеце, проста чуткі людскія. Сцвярджаць не магу і не буду. Так кажуць».
Ваша самая вялікая пакупка і на што, наогул, сыходзіць заробак?
Ілля: «Самая вялікая пакупка — гэта машына Audi A4! 1700 рублёў — проста выдатны для Беларусі заробак. 300 рублёў у месяц выплачваю крэдыт за аўтамабіль, штосьці на жыццё сыходзіць. Калі хтосьці просіць пазычыць грошай — пазычаю. А так, у асноўным, адкладаем, на будучыню. У Мінску часам бываю, але па барах не хаджу. У сябе на Брэстчыне яшчэ хадзіў, а так — што хадзіць, тым больш, мы зараз з жонкай жывём, усюды разам. Ну... на атракцыёны ездзім часам».
Жана: «На гэты год я нічога буйнога не купляю. Трэба маме на помнік сабраць. Хачу сабе маразілку купіць, таму што халадзільнік хоць і з вялікай маразілкай, але мне гэтага мала. Чаму не купіла? Паверце, у мяне была такая запазычанасць — па вадзе, па святлу... Усё праблематычна. Старэйшаму сыну былі патрэбныя грошы. Перад Новым годам і свой, і мужаў заробак аддала».
Як адпачываеце і ці бывалі за мяжой?
Ілля: «Спачатку адсыпаюся. Сплю дзесьці да абеду. Паколькі жывем разам са сваякамі, па магчымасці, дапамагаю, але сам ўсю гаспадарку пакуль не вяду. Увечары магу ў краму з'ездзіць. У выхадныя ў Лагойск можам заехаць, у Сілічы на каньках ездзім катацца. Зараз адпачынак пачнецца — паеду да сваіх на Брэстчыну, там пабуду.
Кудысьці далёка не выязджаем, пакуль магчымасці няма. Справа не толькі ў заробку. Жонка таксама працуе два праз два. Графікі не заўсёды супадаюць, а хочацца разам пабыць. На мора наогул не хочацца. Сябры шмат разоў прапаноўвалі на возера махнуць — проста з намётамі».
Жана: «У паўнавартасным адпачынку не была шмат гадоў. Калі выйшла «па сямейных абставінах», нікуды не ездзіла. Хапіла таго, што на мяне павесілі дохлых цялят — прыйшлося за ўсіх заплаціць калгасу. Ва ўсіх цялят стаяў адзін дыягназ — знясіленне. І я нічым не магла даказаць, што не вінаватая. На моры ні разу не была, але, вядома, хацелася б паехаць. Затое ў снежні я дазволіла з'ездзіць сваёй дачушцы на навагоднюю ёлку ў Мінск. Пры тых заробках, што раней атрымлівала, я б яе не пусціла. А цяпер вось выйшла. 32 рублі каштавала паездка плюс з сабой 25 рублёў дала. Лыжы купілі ёй яшчэ, чаравікі лыжныя...
А з вольным часам усё зусім дрэнна. Вось у сястры будзе юбілей 20 красавіка. Калі дадуць выхадны, раніцай паедзем — увечары вернемся, таму што бо гаспадарку ні на каго не пакінеш».
Падводзячы вынікі
Сёння Рэспубліку Беларусь прынята лічыць адным з вядучых (і не толькі на постсавецкай прасторы) вытворцам сельскагаспадарчай прадукцыі. Сваім аграрным бізнесам дзяржава любіць павыхваляцца як перад унутранымі, так і замежнымі інвестарамі. Але вось парадокс. Адказваючы на пытанне, ці не збіраецца 21-гадовы паспяховы спецыяліст ТАА «СНБ-Агра» Ілля Янкавец неяк удасканальваць свае ўменні і падвышаць узровень адукацыі, аператар механізаванай фермы адказвае: «Было б жаданне, пайшоў бы далей вучыцца, але не». Разважаючы на тэму, ці не крыўдна, што аднагодак сына атрымлівае, націскаючы на кнопкі, у некалькі разоў больш даяркі, якая ніколі не працавала з робатам і працуе без выходных з 93-га года, а ферма да гэтага часу не аўтаматызаваная, Жана Рудак са шкадаваннем усміхаецца: «А я б ужо, напэўна, і не здолела перавучыцца. Прывыкла. У нас тут гадоў 5 назад пачалі нешта будаваць. Узвялі дах, слупы паставілі. Будматэрыялы ляжаць — і ўся гэтая будоўля замарожана».
