Аляксандр Фядута: Імітаваць можна ўсё, нават дыялог

Еўрарадыё: 20 гадоў узаемаадносіны апазіцыі і ўлады будуюцца на непрымірымым супрацьстаянні, выніку ад якога няма. Можа, прыспеў час для зменаў і пэўнага супрацоўніцтва хаця б па асобных пытаннях і кірунках паміж імі?

Аляксандр Фядута: Вы цяпер альбо хлусіце, альбо вас так моцна на адным з мітынгаў шандарахнула беларуская міліцыя, што вы забыліся пра ўсё, што адбывалася цягам гэтых дваццаці гадоў. Увесь гэты час да 2010 года беларуская апазіцыя спрабавала працаваць з беларускай уладай. Беларуская апазіцыя выкарыстоўвала дзеля гэтага кожную магчымасць: пачынаючы ад друку ў СМІ парадаў беларускай уладзе, ад паходаў па кабінетах і завяршаючы спробамі інкарпаравацца ў гэтую ўладу, легітымізаваць яе тым самым — я кажу пра спробы абрання ў парламент, мясцовыя органы ўлады і гэтак далей. Беларуская апазіцыя глядзела на тое, як сябры апазіцыйных партый, да прыкладу, Аб’яднанай грамадзянскай партыі, працавалі ў складзе ўраду. Увесь гэты час да 2010 года беларуская апазіцыя казала ўладзе: “Калі вам патрэбныя эксперты — калі ласка!” І нават калі аднойчы, калі першым намеснікам кіраўніка прэзідэнцкай адміністрацыі быў спадар Русакевіч, была спроба сесці за адзін круглы стол. І я выдатна памятаю, як сядзеў за гэтым сталом спадар Калякін (Лідар партыі левых “Справядлівы свет” Сяргей Калякін — Еўрарадыё), як пагаджаліся сядзець за гэтым сталом сацыял-дэмакраты. І асабіста я быў кіраўніком групы, якая мусіла напрацаваць нешта там наконт свабоды слова, галоснасці і інфармацыйнай палітыкі.

У 2010 годзе ішлі на Плошчу, ведаючы, што трэба размаўляць, дамаўляцца. Гэта ўсё фігуравала ў судах, бо ўсе нашы камп’ютары былі канфіскаваныя і ўлада прачытала. Не было ніводнага кандыдата, які б сказаў, што трэба сілай змятаць гэтую ўладу — дыялог. Што мы атрымалі? Тое, што атрымалі. Менавіта таму сёння, калі адна з палітычных структур кажа, што трэба размаўляць з гэтай уладай, узнікае пытанне: “На якіх падставах, на якіх умовах, з якім рэгламентам і дзеля чаго?” Вось гэтага я не пачуў”. І паколькі я гэтага не бачу і не разумею, а чытаю толькі, што “вось, мы будзем дамаўляцца з найбольш разумнымі, найбольш свядомымі ва ўладзе”… Прабачце, тыя, хто цяпер найбольш разумны і свядомы ва ўладзе, — яны такія ж маргіналы, якія былі ў 1994, у 2001 годзе і гэтак далей. І нават калі самы разумны чалавек ва ўладзе займаў пост кіраўніка прэзідэнцкай адміністрацыі (я кажу пра Урала Латыпава), ён не вызначаў дзяржаўную палітыку, а быў маргіналам ва ўладзе. Маргіналам, якога паставілі на пэўную пасаду — і ўсё!

Еўрарадыё: Чаму, на вашу думку, “Гавары праўду” і ў прыватнасці Андрэй Дзмітрыеў падае ўсё так, нібыта толькі цяпер ў гэтым кірунку менавіта яны будуць нешта рабіць?

Аляксандр Фядута: Спроба паставіць пытанне менавіта так — гэта спроба зняць адказнасць за адсутнасць дыялогу ў беларускім грамадстве з беларускай улады.

Еўрарадыё: Калі больш чым 20 гадоў улада не ішла на дыялог з апазіцыяй, не прымала яе парады і напрацоўкі, то ці можна спадзявацца, што сёння яна ўсё ж на гэта пойдзе?

Аляксандр Фядута: Пра гэта трэба пытацца ў тых, хто выказаў такі спадзеў. Я ў сваёй стужцы на фэйсбуку двойчы бачыў спасылку на інтэрв’ю, якое і стала нагодай для нашай размовы. Пад каментарам спадара Навумчыка пад гэтай спасылкай я ўбачыў цэлую дыскусію, а на спасылку ў фэйсбуку чалавека, які даў гэтае інтэрв’ю (размова ідзе пра інтэрв’ю аднаго з лідараў кампаніі “Гавары праўду” Андрэя Дзмітрыева — Еўрарадыё), на той момант быў толькі адзін лайк — ягонай партнёркі па паходах па дэпутацкіх кабінетах. Наколькі я разумею, гэта не з’яўляецца ні рэпрэзентацыйным сацыялагічным даследаваннем, ні нават нейкай эмацыйнай рэакцыяй грамадства. Але, прабачце, гэта таксама паказальна.  

Еўрарадыё: Ці пойдуць нават тыя “маргіналы” ва ўладзе, як вы называеце іх вы, ці “рэфарматары”, як называе Дзмітрыеў, на сапраўды дыялог з апазіцыяй? Ну, хаця б з той яе часткай, якая сама сябе называеце “рэфарматарскай часткай апазіцыі”?

Аляксандр Фядута: Імітаваць можна ўсё. Нават дыялог. Але справа ў тым, што немагчыма імітаваць рэформы. Яны альбо ёсць, альбо іх няма. 

Еўрарадыё: Але ж сустрэчы прадстаўнікоў незарэгістраванай палітычнай структуры з дэпутатамі парламенту і іншымі высокімі чыноўнікамі адбываюцца — як такое магчыма? Ці іх прымаюць як шараговых грамадзян у звычайныя дні прыёму?

Аляксандр Фядута: Фармальна яны такія ж шараговыя грамадзяне, як і мы з вамі. Да прыкладу, і ў вас, і ў мяне ёсць журналісцкае пасведчанне, і калі мы захочам з тымі чыноўнікамі сустрэцца і ўзяць публічнае інтэрв’ю, мы можам таксама напісаць і даслаць гэтым дэпутатам і чыноўнікам ліст з такой просьбай. Нам найхутчэй адмовяць, а шараговым грамадзянам адмаўляюць у залежнасці ад таго, лічаць мэтазгодным сустракацца ці не. Пакуль што са згаданымі асобамі лічаць мэтазгодным сустракацца. Бо трэба неяк падыгрываць тым людзям ва ўладзе, хто спланаваў выбары 2015 года. Наколькі я разумею, спадара Рудага сярод іх не было.

Еўрарадыё: Як бы ні было, але сёння ў часткі беларускага грамадства ёсць спадзяванне, што ўлада на пэўныя, хаця б касметычныя рэформы і лібералізацыю пойдзе…