Як вырашаць школьныя канфлікты? Тлумачыць псіхолаг

Канфлікты — гэта частка жыцця любога школьніка. Усе дзеці з гэтым сутыкаюцца, і важна навучыцца іх вырашаць, не даходзячы да крайнасцяў.

Каб разабрацца, як гэта зрабіць, Еўрарадыё пагутарыла з псіхолагам адной з беларускіх школ. З мэтай бяспекі імя, прозвішча і месца працы спецыяліста не раскрываюцца.

— Канфлікты ў школе — наколькі гэта распаўсюджаная з'ява? І якія класы звычайна найбольш праблемныя: малодшыя, сярэднія, старэйшыя?

— Канфлікты ў школе адбываюцца, і гэта, я лічу, нармальна. Самае галоўнае — дапамагаць іх вырашаць, не адмахвацца ад іх.

У пачатковай школе часцей за ўсё канфлікты адбываюцца паміж аднагодкамі і заканчваюцца дробнымі сваркамі і часам даходзяць да фізічных боек. Гэтыя канфлікты даволі простыя. У пачатковай школе дзіця мацней залежыць ад меркавання настаўніка: што настаўнік скажа, то дзеці ўспрымаюць як правільнае.

А ўжо ў падлеткавым узросце ў дзяцей пачынаецца ацэнка саміх сябе. Даў спісаць — значыць, сябар. Не даў — значыць, дрэнны.

— Якія канфлікты адбываюцца паміж дзецьмі?

— У асноўным барацьба за першынство. Часта адны камандуюць іншымі, адбываецца барацьба за лідарства. Падлеткі не могуць з гэтым змірыцца, і ў хлопчыкаў часам справа даходзіць да боек у барацьбе за перавагу. Іншыя канфлікты міжасобасныя, міжгрупавых канфліктаў у класе няма.

Тут вядучая роля ў педагога або класнага кіраўніка. Бо яны павінны дапамагаць дзецям зразумець, дзе яны зрабілі памылку, дзе можна пайсці на кампраміс, дзе каму саступіць, каб праблему закрыць.

 — Ёсць адчуванне, што большасць бацькоў спіхвае рашэнне канфліктных сітуацый сваіх дзяцей на школу і ўключацца ў іх рашэнне не хоча. Наколькі гэта меркаванне справядлівае?

— Часцей за ўсё адбываецца трошкі інакш. Часцей за ўсё найменшы канфлікт — і бацькі ідуць абараняць сваё дзіця. А дома дзіця распавяло сітуацыю так, як яму выгадна. І бацькі часта займаюць яго пазіцыю. Часта ў канфліктах вельмі цяжка растлумачыць дарослым, што дзіця не заўсёды мае рацыю. Каб зразумець, хто праблему стварае, трэба выслухаць абодва бакі.

Асабліва часта такое адбываецца ў пачатковай школе. Бацькі прыходзяць да настаўніка з праблемай, што іх дзіця крыўдзяць.

— А ці ёсць праблемы ў зносінах паміж настаўнікамі і школьнікамі? Адчуваецца пакаленчы разрыў цяпер, асабліва з улікам новага пакалення, якое вырасла ў інтэрнэце?

— Мяне як педагога больш хвалюе не разрыў пакаленняў. У нашых узроставых настаўніках я бачу шмат мудрасці. Мне, дапусцім, лягчэй працаваць з узроставымі настаўнікамі і з дзецьмі, таму што яны хутчэй знаходзяць кампраміс, ідуць на супрацоўніцтва. Яны разумеюць, што гэтае дзіця яшчэ не вырасла і не валодае тактам, культурай.

У нас няшмат маладых настаўнікаў, але яны ёсць. І часта яны кажуць, маўляў вось у наш час такіх дзяцей не было, а цяпер яны паводзяць сябе інакш, менш слухаюцца, больш хуліганяць і грубіяняць.

Але ва ўсе часы былі падобныя дзеці. Адны паводзілі сябе тактоўна і культурна ставіліся, а былі школьнікі, якія не валодалі гэтымі навыкамі, выраслі ў сем'ях, дзе іх па-іншаму выхоўвалі. Але гэта не кажа, што раней былі іншыя, больш свядомыя і выхаваныя дзеці.  

Не магу сказаць, што цяпер пакаленне іншае. Проста цяпер людзі больш сядзяць у гаджэтах. У бацькоў і дзяцей больш часу сыходзіць на зносіны ў тэлефоне, прастаўленне лайкаў. Маці ці бацьку няма калі лішні раз з дзіцем пагаварыць, з ім пазаймацца.

Вось гэтая праблема існуе. І дзіця ў тэлефоне, мама ў тэлефоне. Мілата!

А з дзіцем трэба размаўляць. Не проста наязджаць, патрабаваць з яго адзнакі, а тлумачыць, дапамагаць, дзесьці выслухоўваць. Каб школьнік прыйшоў дадому і распавёў, што з ім адбылося ў школе.

Калі будзе давер паміж бацькамі і дзецьмі, не будзе булінгу і цкавання. Іх можна своечасова прадухіліць, калі дзіця падзялілася з бацькамі.  

Цяпер у школах надаецца вялікая ўвага розным праявам гвалту, асабліва выпадкам суіцыду і інтэрнэт-цкавання ў сацыяльных сетках і мэсэнджарах. Некаторыя бацькі нават звяртаюцца ў суд па абарону. У нашай школе, праўда, такіх выпадкаў не было.

— І ці заўсёды патрэбная медыяцыя з боку дарослых?

— Медыяцыя не заўсёды неабходная. Калі канфлікт невялікі, можна нешта падказаць. Дапусцім, дзіця прыходзіць да цябе "вось ён мяне там абзывае або падножку падстаўляе". Ты размаўляеш з дзіцем, яно распавядае, што здарылася.

Бацькі ж як вучаць? Ах, цябе зачапілі, дык дай здачы! А ў школе як адбываецца? Вось праходзілі міма дзіцяці, выпадкова зачапілі яго плячом, і яно адразу б'е ў адказ.

Калі цябе пачалі збіваць, і ты абараняеш сябе — гэта правільна. Аднак у іншых сітуацыях, калі цябе проста штурхнулі, канфлікт можна вырашыць словамі. Сказаць"мне непрыемна, калі ты мяне кранаеш".

Дзяцей варта вучыць размаўляць, выказаць сваё меркаванне. Можна сказаць: "Прабач, тут маё было месца, і адыдзі, калі ласка. Я тут сядзеў і буду сядзець". Вось калі крыўдзіцель палезе біцца, вядома, неабходна ўмяшанне дарослых.

Мы вучым дзяцей сацыяльным навыкам: як мець зносіны, дамаўляцца, прасіць прабачэння і дараваць. Не ўсе могуць дараваць, таму што мама сказала не дараваць. Мы абмяркоўваем гэта з хлопцамі і трэніруем гэтыя навыкі.