Занятасць меншала, беспрацоўе зніжалася. Тлумачым парадокс у эканоміцы Беларусі

01/02/2023 - 15:10

Калі працы няма / pixabay.com

"Летась у нас склалася парадаксальная сітуацыя. Занятасць меншала, у тым ліку ў сферах IT і будаўніцтва, а беспрацоўе зніжалася", — расказвае Еўрарадыё акадэмічная дырэктарка BEROC Кацярына Барнукова.

Паводле крытэраў Міжнароднай арганізацыі працы (МАП), узровень беспрацоўя ў Беларусі ў 4 квартале 2022 года склаў 3,6% ад працоўнай сілы. Гэта значыць, што ў 4 квартале беспрацоўе было найменшым у параўнанні з усімі 4 кварталамі, па якіх ёсць дадзеныя ў адкрытым доступе.

Занятость падала, безработица снижалась. Объясняем парадокс в экономике Беларуси

Акадэмічны дырэктар BEROC Кацярына Барнукова / Еўрарадыё

Еўрарадыё: “У абсалютным значэнні колькасць беспрацоўных у Беларусі склала 179,4 тысячы чалавек. Гэта стала рэкордна нізкім лікам за даступны перыяд вымярэнняў", — піша партал banki24.by.

Як тады можна растлумачыць падзенне занятасці?

Кацярына Барнукова: Наогул, гэта магло здарыцца за кошт скарачэння самой працоўнай сілы — скарачэння тых людзей, якія працуюць або гатовыя працаваць. Відавочна, што гэтае скарачэнне можа адбывацца асноўнымі спосабамі.

Першы — выхад на пенсію, што з'яўляецца стандартнай сітуацыяй для Беларусі. Скарачэнне занятасці ў Беларусі адбываецца пастаянна, акрамя, можа быць, нейкіх перыядаў аднаўлення, напрыклад, эканамічнага буму пасля падзення эканомікі ў 2018-2019 гадах. У цэлым звычайна занятасць зніжаецца, таму што дзясяткі тысяч чалавек сыходзяць на пенсію кожны год.

У Беларусі людзі не выходзяць на пенсію аўтаматычна. Па дасягненні пенсійнага ўзросту многія захоўваюць жаданне працаваць. Але ў крызісныя часы яны першыя трапляюць пад скарачэнні.

Тое, што ў нас столькі беспрацоўнай моладзі, на жаль, для Беларусі сітуацыя нармальная. У нас гэта абумоўленае яшчэ і тым, што многія маладыя людзі атрымліваюць вышэйшую адукацыю, якая потым не канвертуецца ў прафесіі, запатрабаваныя на рынку працы. Гэта вялікая наша праблема. Таму тут сярэдні ўзрост беспрацоўя сярод маладых людзей — збольшага норма, збольшага — наступства структуры нашай адукацыйнай сістэмы, якая не адказвае на запыт працадаўцаў.

Еўрарадыё: Паводле аналізу МАП, у канцы 2022 года ў Беларусі рост заробкаў да рэкордных значэнняў спалучаўся з гістарычнымі мінімумамі беспрацоўя, але пры гэтым ВУП Беларусі за 4 квартал скараціўся. Нешта падобнае назіралася ў асобных заходніх эканоміках: слабы/адсутны рост рэальнага ВУП пры разагрэтым рынку працы і нізкім беспрацоўі. Што гэта значыць?

Кацярына Барнукова: Я б не сказала, што мы дасягнулі нейкіх вышынь у заробках, таму што гэтыя вышыні вымяраюцца ў мінімальных велічынях. Мы прывыклі ўсё пералічваць у доларах, але заробак у 600 долараў у 2022 годзе і ў 2010 годзе — гэта два розныя заробкі. Сёння купіць на тыя 600 долараў можна значна менш усяго.

У нас склалася такая сітуацыя, калі была дастаткова высокая інфляцыя. Пры гэтым курс трымаўся адносна стабільна на працягу года, таму зарплата ў доларах нібыта і вырасла, але пакупніцкая здольнасць зменшылася. Калі мы паглядзім рэальныя заробкі, то мы ўбачым, што яны зменшыліся ў 2022-м. І я б не параўноўвала нашую сітуацыю з заходнімі краінамі, аналізуючы змены на рынках працы пасля кавіду.

Магчыма падзенне заробкаў у Беларусі было б і большае, калі б не вялікая колькасць тых спецыялістаў, хто выехаў за мяжу. Сёння мы назіраем у пэўных сектарах недахоп працоўнай сілы. Як вядома, калі чагосьці не стае, цана на гэта расце, у нашым выпадку цана — гэта заробкі ў Беларусі.

Еўрарадыё: Як зменіцца гэтая сітуацыя ў новым 2023 годзе?

Кацярына Барнукова: Думаю, што ў 2023 годзе ўсё пагоршае ў гэтым плане, таму што тэмпы ад'ездаў стануць ніжэйшымі. Але калі будуць новыя санкцыі, на эканоміку гэта паўплывае. Магчымыя ўсялякія варыянты развіцця падзей, у тым ліку не вельмі спрыяльныя. Але ў цэлым я павінна сказаць, што ў Беларусі рынак працы вельмі гнуткі. Хутчэй за ўсё, працадаўцы будуць прыстасоўвацца да сітуацыі, уразаючы прэміі, скарачаючы заробкі, таму вялікага сацыяльнага ўплыву крызісу я б не чакала, як і вялізнага росту беспрацоўя.