“Монстры” і “Матылькі”: Чарнобыльская аварыя як сюжэт для маскульту

Чарнобыльская трагедыя моцна ўвайшла ў масавую культуру як прыклад жахлівай тэхнагеннай катастрофы па віне чалавека. Беларусам дасталіся выселеныя вёскі, забруджаныя тэрыторыі і вуліцы, названыя ў гонар асуджаных на смерць ліквідатараў. Усяму свету — маштабы, якія палохаюць, і дэталі трагедыі, якія бударажаць фантазію.

Існуе велізарная колькасць дакументальных матэрыялаў пра аварыю на ЧАЭС і ледзь не столькі ж спроб пераасэнсаваць яе з дапамогай мастацкіх прыёмаў. Адразу ж успамінаецца "Чарнобыльская малітва" Святланы Алексіевіч. У вядомасці з гэтай кнігай можа паспрачацца толькі папулярны сэтынг серыі гульняў S.T.A.L.K.E.R.

Але выходзяць і новыя прадукты маскульту. 28 сакавіка тэлеканал HBO апублікаваў на Youtube тызер серыяла “Чарнобыль”. За месяц жорсткае відэа сабрала 4 млн праглядаў. У чаканні гэтага фільма прапануем вам успомніць, што здымалі пра Чарнобыль раней. У тым ліку і ў Беларусі — каб ніхто не сышоў пакрыўджаным.

Рэйнджар з атамнай зоны, 1999 год

Стужка ад нацыянальнай кінастудыі "Беларусьфільм". Альфа-падводнік па мянушцы Барсук вяртаецца ў Беларусь пасля шматгадовых плаванняў на атамнай падлодцы. Родам з Палесся, ён жыве недалёка ад мяжы "Зоны адчужэння". У краіне перамены. Тэрыторыі, заражаныя радыяцыяй, непадкантрольныя. Праз іх ідзе нелегальны трафік наркотыкаў, радыеактыўнай драўніны і іншай кантрабанды.

"Барсук", якога грае расійскі акцёр Аляксей Краўчанка, становіцца "рэйнджарам", якія ахоўвае Зону. У гэты час мясцовыя "бізнесмены" плануюць пракруціць здзелку з буйной партыяй наркотыкаў. І тут пачынаецца самае цікавае.

“Рэйнджар з атамнай зоны” — выдатны ўзор "наіўнага" баевіка пары 90-х, якая сыходзіць. Гэта добра скроены і трохі банальны, але шчыры фільм пра злых дзялкоў і сумленных афіцэраў. Асобна варта адзначыць выдатна перададзеную атмасферу закінутых тэрыторый, дзе людзі працягваюць выжываць, нягледзячы на радыяцыю, што зашкальвае.

Чорны бусел, 1993 год

Яшчэ адзін фільм ад беларускай кінастудыі "Беларусьфільм". Ён зняты па матывах аповесці класіка беларускай літаратуры Віктара Казько "Выратуй і памілуй нас, чорны бусел".

Гэта кіно пра тое, што мы так любім і цэнім у беларускім мастацтве, — пра жыццё палескай вёскі. Праўда, вёска тут не простая, а, як пафасна заўважыў "Беларусьфільм" у анатацыі, "пачырвоненая зарывам Чарнобыля". Нягледзячы на гэта, людзі там працягваюць працаваць, жартаваць і любіць. Жывуць без аглядкі, на нешта спадзяюцца. Фільм атрымаўся паэтычны, спакойны і поўны сімвалізму.

Монстры, 1993 год

Гісторыя фільма пачынаецца банальна: навуковая экспедыцыя прыязджае на тэрыторыю ЧАЭС, закрытую пасля катастрофы. І вядома ж, у гэты момант там пачынаюць адбывацца розныя дзіўныя здарэнні. Неўзабаве гіне адзін з членаў экспедыцыі. Пасля абследавання рэшткаў галоўныя героі разумеюць, што іх калега загінуў у выніку нападу гіганцкай жывёлы. Навукоўцы спрабуюць разгадаць таямніцу гэтых з'яў, у той час як колькасць ахвяр павялічваецца. Саспенс.

Галоўнага героя тут нават не гуляе, а пражывае даволі вядомы расійскі акцёр Барыс Шчарбакоў, які запомніўся гледачу па фільмах "Слухаць у адсеках", "Прывітанне, дурылы!" і "Авантура". Тут ён выступае ў ролі мача-камандас, які ратуе жанчыну ў бядзе.

Фільм шчыльна ўвайшоў у масавую культуру пасля агляду Youtube-блогера Badcomedian.

Забароненая зона (Chernobyl Diaries), 2012 год

Група турыстаў, якія вырашылі наведаць Прыпяць і пакінутыя памяшкання ЧАЭС. Уволю нагуляўшыся і агледзеўшы постапакаліптычныя пейзажы закінутага горада, госці ўжо сабраліся ад'язджаць. Але тут пачалося самае цікавае. Нешта перагрызае правады ў рухавіку, няясныя цені блукаюць у цемры, хаваючыся ў правалах вокнаў. Толькі дзённае святло стрымлівае невядомых істот ад жадання "распатроніць" заезджых гасцей. Але ноч вось-вось надыдзе...

Класічны амерыканскі хорар-слэшар, дзе варта гадаць толькі аб тым, хто застанецца ў жывых да канца фільма. Тут увесь набор класічных прыёмаў: рэзкія з'яўлення невядомых монстраў, трывожная музыка, раптоўныя зацягванні ў цемру... "Забароненая зона" адрозніваецца ад іншых падобных фільмаў толькі "экзатычным" антуражам пакінутага "постапакаліптычнага" горада і атамнай станцыі.

Матылькі, 2013 год

Украінскі серыял, які раздзірае душу і дзе з першай серыі становіцца ўсё вельмі дрэнна і заканчваецца яшчэ горш.

Дзеянне серыяла пачынаецца незадоўга да аварыі на ЧАЭС у горадзе Прыпяць. Дзве сястры прыязджаюць у госці да бацькі, раптам здараецца аварыя. У ходзе хаосу, што імкліва разгортваецца, бязладнай эвакуацыі і дарэмных спроб барацьбы з радыяцыяй каханне паміж 10-класніцай і салдатам тэрміновай службы ўспыхвае палымнеючай атамнай кветкай, прыгожай і згубнай. Калі не рыдалі на апошняй серыі, у вас каменнае сэрца.

Год собакі, 1994 год

А вось і фестывальнае кіно пра Чарнобыль. У 1994 годзе фільм удзельнічаў у праграме Берлінскага кінафестывалю. Рэжысёр Сямён Арановіч атрымаў за "Год сабакі" "Срэбнага мядзведзя" за выдатныя дасягненні ў галіне кінамастацтва.

Герой фільма — Сяргей — мацёры крымінальнік, чыя першая "ходка" здарылася яшчэ ў 14 гадоў. Ён знаёміцца з Верай — стомленай і расчараванай жанчынай, якая жыве ў інтэрнаце. Абараняючы яе, Сяргей забівае крыўдзіцеля — каменданта інтэрната, і ім даводзіцца бегчы. Так яны трапляюць у "Зону адчужэння". Тут героі спадзяюцца знайсці супакой і шчасце, але не тут-та было. Драматычная постсавецкая "рабінзанада" заканчаецца сумна для ўсіх.

Чарнобыль: Зона адчужэння, 2014-2017 гады

Зубаскрышальны двухсезонных серыял ад расійскага тэлеканала ТНТ з перамяшчэннямі ў часе, альтэрнатыўнай гісторыяй і рознымі часавымі лініямі. Дзеянне серыяла разгортваецца ў 2013 і 1986 гадах. Героі аказваюцца ў Прыпяці напярэдадні аварыі на Чарнобыльскай АЭС. "Зона адчужэння" ў серыяле — самастойны герой, са сваёй логікай і намерамі. У канцы першага сезона (СПОЙЛЕР) у герояў атрымліваецца змяніць будучыню і прадухіліць катастрофу на ЧАЭС.

У другім сезоне героі аказваюцца ў альтэрнатыўным 2013 годзе. Там СССР не распаўся, а аварыя на АЭС адбылася ў ЗША, дзе ўтварылася "Зона адчужэння" па вобразе і падабенстве чарнобыльскай. Самі ЗША з-за гэтага зведалі розныя палітычныя змены і нават ператварыліся ў Раз'яднаная Штаты Амерыкі.

У хуткім часе павінен выйсці поўнаметражны фільм-працяг.

У эпізадычных ролях

Чарнобыльская АЭС падыходзіць у якасці загадкавага фону, які наводзіць жах, для любой драматычнай гісторыі. Разбураная станцыя выконвае не толькі галоўныя, але і эпізадычныя ролі. Яна фігуруе ў рознага роду блокбастарах і франшызах не першай свежасці: тут і "Трансформеры 3: Цёмны бок Месяца", і "Універсальны салдат 3: Адраджэнне", і "Цвёрды арэшак: Добры дзень, каб памерці".

Сталкерства

Трагедыя Чарнобыльскай АЭС і высяленне заражаных тэрыторый спарадзіла цэлы рух даследчыкаў і турыстаў па закінутых і бязлюднага мясцінах "Зоны адчужэння". Сталкеры атрымалі сваю назву з кнігі братоў Стругацкіх "Пікнік на абочыне", у якой шмат у чым прадказаная гэтая самая Зона, якая ўтварылася вакол станцыі.

Смелыя безразважныя людзі, якія не баяцца хапануць дозу радыяцыі, наведваюць пустынны горад-прывід Прыпяць, пакінутыя людзьмі вёскі, што ўжо зараслі дрэвамі і кустамі і паступова паглынаюцца прыродай, якую пакінулі ў спакоі. "Даследчыкі" заражанай тэрыторыі дакументуюць яе змены, атрымліваючы асалоду ад дезурбанізацыі прасторы. Яны і праўда падобныя на сталкераў з аповесці Аркадзя і Барыса Стругацкіх.

Часам такія шматгадовыя прыгоды становяцца асновай для кнігі. Украінскі пісьменнік Маркіян Камыш па выніках сваіх падарожжаў па закінутых тэрыторыях Чарнобыльскай зоны апублікаваў раман "Оформляндія, Або Прогулянка в Зону". Гэта эмацыйнае вымярэнне Чарнобыльшчыны, аўтар на ўласным вопыце апісвае свет сталкераў. Ён знутры ведае нелегальны турызм у зоне адчужэння і распавядае пра ўнікальную тэрыторыі заражанага Палесся, пакінутую на працягу амаль 30 гадоў. Кніга перакладзеная на французскую і англійскую мовы.

Серыя гульняў Call of Duty: Modern Warfare

Чарнобыльская зона фігуруе ў некалькіх частках гульні Call of Duty. Вядома ж, там усё звязана з ядзернай зброяй, тэрарыстамі і міжнароднымі злачынцамі. Сярод знакавых лакацый, якія трапілі ў гульню — кола агляду ў закінутым парку забаў у Прыпяці.