Нягледзячы на выйграны суд, журналіст АНТ застаецца ў “чорных спісах” ЕС

Літоўскі адвакат Мажвідас Міхалаўскас скончыў Сарбону, цяпер жыве і працуе ў Францыі. Ён пагадзіўся абараняць інтарэсы двух беларусаў з "чорнага спіса" ЕС, які трапілі туды ў выніку жорсткіх дзеянняў улады пасля выбараў 2010 года, — журналіста АНТ Аляксея Міхальчанку і сябра ЦВК Вадзіма Іпатава у судзе Еўрасаюза.

Еўрарадыё: Вы выйгралі справу Міхальчанкі. Якія аргументы паўплывалі на суд?

Мажвідас Міхалаўскас: Аргументаў было шмат. Адным з вырашальных стаў працэсуальны момант. Проста Міхальчанку не праінфармавалі, і ў 2012 годзе мы не змаглі ў адказ на санкцыі прадставіць аргументы на сваю карысць. Савет вырашыў, не выслухаўшы аргументы другога боку. І па працэсе гэта не дазваляецца. Калі нехта ў нечым абвінавачваецца, ён павінен мець магчымасць выкласці свае аргументы. Гэтага не было. Таму санкцыі 2012 года адразу адпалі. З санкцыямі 2011 года было прасцей. Не па працэсуальных матывах, але па сутнасці справы мы выйгралі.

Суд проста палічыў, што яго матывы не адпавядаюць рэчаіснасці. Матывы ўключэння ў спіс былі такія, што ён вельмі важны журналіст і чалавек, і ледзь не падштурхнуў людзей, каб ледзь не грамадзянская вайна пачалася. Але савет ЕС не прадстаўляе ніякіх дакументаў. Ён звычайны журналіст. Тое, што ён казаў у сваіх перадачах, зразумела, як журналіст публічнага тэлебачання (маецца на ўвазе дзяржаўнае — Еўрарадыё), ён павінен быць лаяльным, але ён ні да чаго не заклікаў. Не было доказаў гэтага. Яны прадставілі толькі 15 радкоў з яго перадачы. Усё можна расцэньваць па рознаму, але па сутнасці нічога кепскага няма.

Еўрарадыё: ЕС прадставіў на судзе толькі цытату з перадачы і больш нічога?

Мажвідас Міхалаўскас: Першапачаткова не было ніякіх дакументаў акрамя рапарта АБСЕ. Там быў толькі адзін радок: перадача "Как есть" кепска прадстаўляе апазіцыю. Мы сказалі, што няма канкрэтыкі. Калі мы пачалі абараняцца, яны далі канкрэтыку — 15 радкоў інтэрв’ю з яго перадачы. І ўсё. Гэтага яўна недастаткова.

Суд пагадзіўся з аргументамі Савета ЕС, што праграма АНТ "Как есть" — інструмент дзяржпрапаганды

Еўарадыё: Суд прызнаў, што яго нельга было ўносіць у спіс у 2012 годзе, таму што яму не далі права выказацца?

Мажвідас Міхалаўскас: Так, але гэта толькі за 2012 год. Таму што першы раз за 2011 год гэта не дзейнічае, бо яны не маюць яго адраса, нічога. Першы раз можна не паведамляць, а другі, калі ўжо ёсць адвакат, вядомы адрас і можна напісаць яму ці адвакату. У 2012 годзе яны гэта не выканалі.

Еўрарадыё: Атрымліваецца, што ў 2012 годзе быў новы спіс?

Мажвідас Міхалаўскас: Санкцыі абнаўляюцца штогод. Спіс дзейнічае 12 месяцаў, ён павінен абнаўляцца кожны год. У 2013 таксама быў спіс, таму ёсць яшчэ трэцяя справа ў судзе, якую мы пачалі.

Еўрарадыё: Атрымліваецца, яго не выключылі з апошняга спіса?

Мажвідас Міхалаўскас: Яго выключылі са спіса 2011 і 2012 гадоў. Па 2013 годзе суд пакуль не прыняў рашэння. Але я думаю, што Савет ЕС сам прыбярэ яго ці сам суд будзе прымаць такое рашэнне. У кожным разе, гэты санкцыйны спіс дзейнічае да 31 кастрычніка 2014 года. У новы спіс яго ўжо могуць унесці толькі калі знойдуць новыя доказы.

Еўрарадыё: А навошта вы судзіліся па спісах 2011 і 2012 года, калі дзейнічае толькі спіс 2013 года?

Мажвідас Міхалаўскас: Калі мы падавалі ў суд у 2012 годзе быў толькі спіс 2011 года, пакуль ішоў працэс, з'явіліся спісы 2012-га, а пасля і 2013 года.

Еўрарадыё: Нехта яшчэ з "чорнага спіса" можа выкарыстаць такую ж лазейку, што яму не даслалі паведамленне, і патрабаваць выключэння са спіса?

Мажвідас Міхалаўскас: Скардзіцца ўжо позна. Калі санкцыі прымаюцца, трэба іх абскарджваць на працягу 2 месяцаў. Усе, хто не мог абараняцца ў 2012 годзе, яны прапусцілі тэрмін, за 2013 год таксама.

Еўрарадыё: Калі яны могуць абскардзіць?

Мажвідас Міхалаўскас: Калі новыя санкцыі будуць прымацца. Але савет будзе выконваць, ён жа разумны, яны стараюцца выконваць гэтыя прынцыпы. Яны павінны паведамляць не за дзень, а даваць сур'ёзны тэрмін, каб адвакатам сабраць доказы і абараняцца эфектыўна. Гэта агульны прынцып адміністрацыйнага права.

Еўрарадыё: Калі адрас Савету ЕС вядомы, а чалавеку не паведамілі пра санкцыі, то ён мае права падаць у суд?

Мажвідас Міхалаўскас: Так, але тут нічога новага, і Савет пра гэта ведае. Яны іншым людзям высылаюць лісты. Па апошніх санкцыях мы таксама змагаемся, таму што лісты яны выслалі, але вельмі позна. Заставаліся тры гадзіны, каб зрабіць сваю абарону.

Савет, напэўна, фармальна выконвае сваю працу. А так рабіць нельга. Калі высылаеш ліст, то трэба, каб ён прыйшоў за месяц, каб я эфектыўна мог пабудаваць усе элементы абароны. А яны высылаюць ліст, які прыходзіць 31-га, а ўжо першага прымаюць санкцыі. Мы ж ведаем, што санкцыі рыхтуюцца вельмі доўга. І я рады, што суд кажа, што вы, адміністрацыя ЕС, памыляецеся і не правільна працуеце. Не разумею, чаму ЕС гэта не засвоіў. Напэўна, у іх шмат працы і мала людзей. Але гэта не наша праблема, у прынцыпе.

Еўрарадыё: Міхальчанка сам не мог ездзіць на суд?

Мажвідас Міхалаўскас: Ён не мог ездзіць, у яго санкцыі яшчэ дзейнічаюць.

Еўрарадыё: Няўжо няма выключэнняў, для наведвання суда?

Мажвідас Міхалаўскас: Яны ёсць, але іх цяжка атрымаць. І ў яго прысутнасці няма сэнсу. На судзе разглядаюцца вельмі спецыфічныя моманты. Гэта не як крымінальны суд па тэлебачанні.

Еўрарадыё: Як вы сталі адвакатам Міхальчанкі?

Мажвідас Міхалаўскас: Проста ён шукаў адваката і праз знаёмых юрыстаў знайшлі мяне ў Еўропе. Усе адвакаты, якія працуюць у гэтых сферах, больш менш адзін аднаго ведаюць. Часам кліенты прыходзяць праз іншых адвакатаў.

Еўрарадыё: А вы маглі адмовіцца? І чаму пагадзіліся?

Мажвідас Міхалаўскас: Я маю права адмовіцца. Мне было цікава заняцца гэтай справай.

Еўрарадыё: А які ў вас быў інтарэс? Вы з Літвы і, напэўна, ведаеце пасля якіх падзеяў былі ўведзеныя санкцыі, чаму вырашылі пагадзіцца?

Мажвідас Міхалаўскас: Вы ведаеце, у нас такая прафесія, што мы абараняем і крымінальных злачынцаў, і гэтак далей. Права і ісціна — гэта дзве розныя рэчы. І змагацца супраць дзяржавы, супраць устаноў — гэта заўсёды цікава. Вельмі цяжка атрымаць вынік, таму што правасуддзе не заўсёды аб'ектыўнае. Вельмі часта выйграць у дзяржавы ці ўстановы, напрыклад, у крымінальных справах, вельмі цяжка. Такія справы мяне заўсёды цікавілі. Не трэба бачыць ніякай палітычнай падтрымкі асобы. Гэта проста тэхнічная дапамога людзям, якім яна патрэбная.

Еўрарадыё: Ці праўда, што ЕС павінен вам аплаціць паслугі за Міхальчанку?

Мажвідас Міхалаўскас: Так, але гэта публічны парадак. Людзям, у якіх няма магчымасці плаціць за адваката, выдзяляюць сродкі.

Еўрарадыё: Вашы паслугі цалкам аплаціў ЕС?

Мажвідас Міхалаўскас: Пакуль не цалкам. Я буду прасіць трошкі паболей. Ёсць такая працэдура, што пасля рашэння можна прасіць дабаўку. Гэта вельмі цяжкі працэс і трэба пастаянна ездзіць у Люксембург.

Еўрарадыё: Чаму вы прайгралі справу па члену ЦВК Іпатаву?

Мажвідас Міхалаўскас: Там ёсць матывы, гэта можна публічна пачытаць. Яны лічаць, што ў прынцыпе Іпатаў удзельнічаў у працы камісіі і не дэсалідарызаваўся з працай камісіі, таму санкцыі абгрунтаваныя. Але мы будзем падаваць апеляцыю.

Еўрарадыё: А якая ваша пазіцыя?

Мажвідас Міхалаўскас: Мне падаецца, што абавязкова трэба падаваць апеляцыю. Аргументы такія, што ЦВК гэта ў прынцыпе, як суд. Яна вырашае пытанні, зыходзячы з тых хадайнцітваў, якія падаюцца. Цэнтральная камісія сама не можа нічога вырашыць. Калі ім паступіла скарга, яны яе разглядаюць. У справе гаворыцца, што яны няправільна вырашылі некаторыя пытанні. Добра, але трэба разумець, што камісія, як суд. Яны вырашаюць пытанні зыходзячы з дакументаў, якія ім далі ў скаргах. А вось гэтых скаргаў, якія паступалі ў ЦВК, у матэрыялах суда не было. ЕС іх не падаў. Якая гаворка можа ісці пра няправільныя рашэнні, калі мы не бачым самой скаргі?

Яны кажуць: паступіла адна скарга, адзін кандыдат абскардзіў. Яе адхілілі, і суд таксама адхіліў. Але калі я па-дурному абскардзіў? Трэба ведаць, пра што мы гаворым. Калі гэтая скарга была кепска абгрунтаваная, то, зразумела, яе адхілілі. Трэба палепшыць нашы аргументы, каб апеляцыйны суд зразумеў спецыфіку працы ЦВК.

Еўрарадыё: Па якім прынцыпе людзей уносяць у санкцыйныя спісы? На падставе якіх дакументаў?

Мажвідас Міхалаўскас: Такія дакументы не прадстаўлялі. Але, думаю, што ўсе краіны-ўдзельніцы ЕС на ўзроўні МЗС-аў прадстаўляюць нейкія прапановы, і Савет іх потым апрацоўвае. Але я не ведаю, адкуль яны паступаюць.

Фота: plef.lt