Польшча: паслабленне каранціну на фоне перадвыбарнай барацьбы

З 4 траўня ў Польшчы адкрыліся гандлёвыя цэнтры і крамы плошчай больш за 2000 кв.м. За паўтара апошняга месяца палякі маглі рабіць пакупкі ў супермаркетах, аптэках, невялікіх будаўнічых крамах і заакрамах. Акрамя таго, з 4 траўня ўлады дазволілі займацца спортам на адкрытым паветры з захаваннем абмежаванняў і наведваць бібліятэкі і музеі. А з 6 траўня бацькі атрымалі магчымасць адвесці сваіх дзяцей у яслі і дзіцячыя садкі. Аднак гэтыя крокі выклікалі крытыку з боку мэраў шэрагу буйных гарадоў, якія ўгледзелі ў дзеяннях ўрада палітычны матыў, расказвае "Новая газета".

Палітыку ў дзеяннях выканаўчай улады падазравалі невыпадкова: на 10 траўня былі прызначаныя прэзідэнцкія выбары, у хуткім правядзенні якіх была зацікаўленая перш за ўсё кіраўнічая правакансерватыўная партыя "Права і справядлівасць", якая разлічвала на перавыбранне свайго кандыдата і цяперашняга прэзідэнта Анджэя Дуды. Палітыкі "Права і справядлівасці" часта звярталіся да аргументу, што, калі стала бяспечна збірацца ў гандлёвых цэнтрах, то прагаласаваць — і пагатоў. Апаненты ж сцвярджаюць, што хуткае адкрыццё месцаў масавага збору людзей неабходнае кіраўнічай партыі для таго, каб замацаваць у свядомасці палякаў міф пра "бяспеку" напярэдадні выбараў, але гэта можа прывесці да росту захворванняў і закрыцця пляцовак неўзабаве пасля выбараў.

Законапраект, які дазваляе правесці выбары выключна па пошце, знаходзіўся на разглядзе ў сенаце (верхняй палаце парламента), большасць у якім — у апазіцыі. У чацвер, 6 траўня, падзеі вакол магчымых выбараў рэзка паскорыліся. Спачатку сенат прыняў пастанову, якое адхіляе законапраект. Але затым сейм (ніжняя палата) большасцю галасоў рашэнне сената адхіліў. Гэта стала магчыма дзякуючы папярэдняй дамоўленасці лідараў "Права і справядлівасці" Яраслава Качыньскага і "Пагаднення" Яраслава Говіна. Цяпер узнікае новы сцэнар.

Выбары 10 траўня не адбудуцца. Польская выбарчая камісія прызнае іх такімі. Вярхоўны суд адменіць выбары. А затым маршал сейма аб'явіць новыя выбары.

Такім чынам, "хуткія выбары" праз складаную прававую працэдуру ўсё ж не адбудуцца, але правядуць іх (дзесьці летам) цалкам па пошце. Што катэгарычна непрымальна для ўсіх апазіцыйных партый.

Мэры Варшавы, Познані, а таксама шэрагу меншых гарадоў заявілі, што не згодныя адкрыць дзіцячыя дашкольныя ўстановы, спартыўныя і культурныя аб'екты як мінімум да 24 траўня. Яны патрабуюць ад галоўнай санітарнай інспекцыі і Міністэрства аховы здароўя дэталёвых правілаў і інструкцый, а таксама гарантый бяспекі. Мэр Варшавы Рафал Тшаскоўскі 30 красавіка паведаміў, што яслі і сады будуць закрытыя "да моманту атрымання ад урада выразнай рэкамендацыі аб тым, што... няма ніякай пагрозы для супрацоўнікаў, бацькоў, бабуль і дзядуль".

Аднак Міністэрства аховы здароўя адмаўляецца назваць сітуацыю цалкам бяспечнай.

Мясцовыя ўлады маюць патрэбу ў сродках індывідуальнай абароны, якія таксама чакаюць ад цэнтра. Варшаўскім садкам спатрэбіцца 25 тысяч масак і столькі ж пар пальчатак на дзень, познаньскім — 38 тысяч літраў сродкаў дэзінфекцыі на месяц.

Захоўваць абмежаванні нявыгадна для ўрада не толькі з палітычнага, але і з эканамічнага пункту гледжання. Кожны дзень прамаруджання наносіць удар па фондзе сацыяльнага страхавання, які і так пацярпеў шкоду праз прыпыненне працы сотняў тысяч невялікіх фірмаў і індывідуальных прадпрымальнікаў. З гэтага фонду выплачваюцца дапамогі бацькам, якія даглядаюць дзяцей да 8 гадоў (яны складаюць 80% ад штомесячнай заработнай платы), чые ўстановы адукацыі і апекі раптам закрылі. Многія атрымальнікі дапамогі — жанчыны, якія ў звычайны час забяспечваюць працу гандлёвых сетак і прыватных крам. Першапачаткова такая дапамога была разлічаная ўсяго на 14 дзён, але тэрмін яе дзеяння ўжо некалькі разоў падаўжалі. Пакуль што права на дапамогу захоўваюць тыя, хто не можа адправіць дзяцей у яслі і садок з прычыне закрыцця іх мясцовымі ўладамі ці з асцярогі за здароўе дзіцяці і членаў сям'і.

З сярэдзіны сакавіка Польшча рыхтуецца да рэцэсіі. У краіне дзейнічае так званы "антыкрызісны шчыт": пакет заканадаўчых актаў, якія абараняюць розныя групы насельніцтва і прадпрыемствы. Меры прымалі спешна, таму пакет пастаянна дапрацоўваюць і зноў зацвярджаюць. Усяго на абарону працоўных месцаў урад збіраецца вылучыць 212 млрд злотых. Да пачатку траўня польскі фонд развіцця (ПФР) выплаціў 27 тысячам кампаній каля 5,6 млрд злотых. Усяго ў рамках ПФР падтрымку могуць атрымаць 670 тысяч кампаній — ад мікра- да макраўзроўню. У дадатак да грашовай дапамогі прадпрымальнікам дазволілі адкласці аплату ўзносаў сацыяльнага страхавання. Банкі таксама абавязалі прадаставіць крэдытныя вакацыі большасці сваіх кліентаў, пры гэтым урад разглядае законапраект, паводле якога для атрымання такіх канікулаў не трэба будзе падаваць заяву.

Пакуль незразумела, як прыпыненне эканомікі адбілася на ўзроўні беспрацоўя. Віцэ-прэм'ер Ядвіга Эмілевіч прагназуе, што да канца года паказчык складзе 9-10%. Эксперты банка Credit Agricole прадказваюць рост беспрацоўя да чэрвеня да 9, 4%, а затым паступовы спад да 8,2% да канца года.

Каб прадухіліць масавыя звальненні, дзяржава гатовая даплаціць да 40% ад сярэдняй зарплаты па галіне работнікам, якія пагодзяцца на паніжэнне свайго заробку на 20%.

Яшчэ 40% павінныя будуць аплаціць працадаўцы. Аднак гэта будзе тычыцца толькі тых кампаній, якія змогуць даказаць падзенне продажаў на 15% у параўнанні з двума месяцамі мінулага года альбо на 25% у параўнанні з папярэднім месяцам.

Тым, хто ўсё ж страціць працу, дазволілі стаць на электронны ўлік па беспрацоўі: раней неабходны быў асабісты візіт у адпаведнае ведамства. Прыватным прадпрымальнікам выплачваюць спецыяльныя дапамогі "за прастой": 80% мінімальнай заработнай платы за 2020 год, якія не абкладаюцца падаткамі і сацыяльнымі адлічэннямі. У рэальных грашах гэта 2080 злотых. Атрымаць такую дапамогу можна максімум тры разы.

Адной з найбольш пацярпелых галін эканомікі будзе турыстычная. Каб палегчыць становішча ўладальнікаў гатэляў і апартаментаў, з 4 траўня знятае абмежаванне, якое дазваляла ім прымаць толькі камандзіровачных гасцей. Для стымулявання ўнутранага турызму дзяржаўны аператар чыгунак PKP абвясціў аб аднаўленні часткі маршрутаў. Пры гэтым білеты працягнуць прадаваць так, каб у купэ альбо вагонах адкрытага тыпу была занятая не больш чым палова месцаў.

На знешні турызм Польшчы найбліжэйшым часам разлічваць будзе складана. Як мінімум да 13 траўня працягнецца закрыццё знешняй мяжы: у краіну не могуць заехаць тыя, каго не звязвае з ёй грамадзянства альбо сямейныя ці працоўныя адносіны. Усім тым, хто прыбывае ў Польшчу, па-ранейшаму трэба праходзіць 14-дзённы каранцін. Выключэнне — з 4 траўня — зрабілі толькі для тых, хто ездзіць на працу або вучобу ў суседнія з Польшчай краіны. Міжнароднае чыгуначнае злучэнне спыненае на неакрэслены тэрмін, а нацыянальны авіяперавозчык LOT адмяніў усе свае рэйсы да 31 траўня ўключна.

Наступныя этапы па размарожванні эканомікі не маюць выразнага раскладу. Першапачаткова меркавалася, што здымаць абмежаванні будуць кожныя два тыдні, але на прэс-канферэнцыі 5 траўня міністр аховы здароўя Лукаш Шумоўскі папярэдзіў, што асобныя абмежаванні застануцца ў дзеянні. Вяртацца да ранейшага строгага рэжыму ўлады не збіраюцца, але некаторыя крокі будуць адкладзеныя. Сярод іх — адкрыццё вулічных пляцовак рэстаранаў і кавярняў, пачатак працы цырульняў і касметычных салонаў, адкрыццё для наведвальнікаў дзяржаўных устаноў.

Марыя Садоўская-Камлач — спецыяльна для "Новай"

Варшава