Як Лукашэнка ўжо 20 гадоў шукае "справядлівае" цэнаўтварэнне ў Беларусі

Лукашэнка ўвесь час кажа, што ў Беларусі трэба распрацаваць "справядлівую" формулу цэнаўтварэння.

Але ні ў адным падручніку эканомікі тэрміна "справядлівае цэнаўтварэнне" няма. І калі такую форму беларускага сацыялізму яшчэ шукаюць, то, атрымліваецца, раней цэны ў краіне былі несправядлівымі?

Еўрарадыё паглядзела, што Лукашэнка казаў пра цэнаўтварэнне апошнія 20 гадоў: гэтая тэма — яго даўні пункцік.

"У нас і так цэны прыстойныя"

У снежні 2004 года на нарадзе па праграме "адраджэння вёскі" Лукашэнка раскрытыкаваў чыноўнікаў і заявіў, што нельга павышаць цэны перад святамі паводле прыкладу суседзяў (імаверна, намякаючы на Расію).

— Навошта падвышаць цэны? Проста каб сапсаваць настрой людзям? Такога быць не павінна. Раз мы дэкларуем, што галоўнае для нас — людзі, мы павінны абараняць іх інтарэсы. Мы не дазволім ніякага руху ў цэнаўтварэнні. У нас і так цэны прыстойныя — яны пакрываюць выдаткі на вытворчасць і аказанне гандлёвых паслуг.

Путь Лукашенко к “справедливым” ценам. Что он наговорил за 20 лет

Лукашэнка казаў пра рэгуляванне цэн яшчэ ў 2004 годзе / Onliner

Пра высокія цэны на бульбу Лукашэнка казаў вельмі даўно / Onliner

У 2011 годзе Лукашэнка сам адрэгуляваў цэны на бензін / Onliner

Акрамя гэтага, Лукашэнка даручыў адкаціць назад цэны на бензін і забараніў павышаць іх больш чым на 2,3% у квартал. Зноў адрэгуляваў.

— Чэснае слова, як дзеці малыя. Ад вас запалкі ў доме трэба хаваць, бо дом спаліце. Ледзь адвернешся — дакладна дом спаліце.

"Шалёнае цэнаўтварэнне"

У 2011 годзе Лукашэнка назваў цэнаўтварэнне, якое прапаноўваў урад, "шалёным" і загадаў з ім "разабрацца".

Тады ён лічыў, быццам праблема з інфляцыяй звязаная з тым, што "ў Беларусі практычна няма антыманапольнага заканадаўства", а таму прадаўцы часам могуць "беспакарана дамаўляцца пра цану тавараў".

— Таму ўсё, разбой скончыўся. Інакш з чым мы да Новага года прыйдзем? Трэба на людзей глядзець больш. Вядома, людзі павінны самі варушыцца, працаваць, але і нельга людзей кожны дзень "забіваць" гэтымі цэнамі.

"Людзі вельмі незадаволеныя"

Пасля прэзідэнцкіх выбараў 2015 года Лукашэнка сабраў нараду з Саўмінам і зноў раскрытыкаваў міністраў за рост цэн.

— Людзі вельмі незадаволеныя сістэмай цэнаўтварэння, і яны маюць рацыю. Возьмем адно пытанне: хто ў выніку гэтага цэнаўтварэння (а яно звычайна вядзе да росту цэн) кладзе асноўныя даходы і грошы ў кішэню? Вытворца? Зусім не.

У 2017 годзе Лукашэнка патрабаваў ад кіраўніка МАРГ вярнуцца да рэгулявання цэн / Onliner

Тыя, хто вырабляе тавары, атрымліваюць мізэр прыбытку. А тыя, хто потым працуе з гэтым таварам, атрымліваюць велізарную масу незаробленых грошай.

"Мы будзем кантраляваць цэны"

Перад дэнамінацыяй у 2016 годзе Лукашэнка запэўніў, што яна не зробіцца прычынай павышэння цэн. Тады ён жа ён расказў аб стварэнні Міністэрства антыманапольнага рэгулявання замест Мінгандлю.

— Росту цэн у сувязі з дэнамінацыяй не будзе. Гэта я вам гарантую. Мы за гэта адарвем галовы, калі нехта паспрабуе скарыстацца гэтым тэхнічным працэсам. Мы будзем кантраляваць цэны, як бы гэта камусьці ні не падабалася з рыначнікаў. Мы не будзем пераціскаць, пераціскаць.

"Кантралюйце цэнаўтварэнне!”

Праз год Лукашэнка абурыўся выказваннем кіраўніка МАРГ пра тое, што Беларусь будзе арыентавацца на развіццё канкурэнцыі, а не на рэгуляванне цэн.

Лукашэнка публічна яго раскрытыкаваў і даручыў вярнуцца да кантролю цэнаўтварэння.

— Кантралюйце цэнаўтварэнне! Мы ад гэтага адышлі — і што мы атрымалі? Я прыводзіў прыклад з цукрам. На колькі падскочыла цана? На чвэрць! Вы кажаце пра нейкую канкурэнцыі. Адзін цукровы завод будзе канкураваць з іншым, з трэцім, з чацвёртым? Ці атрымаем эфект? Ілюзія.

Што адбываецца з цэнамі ў Беларусі цяпер

Пасля пачатку вайны ва Украіне ў 2022 годзе цэны ў Беларусі рэзка выраслі. Тады, каб абмежаваць інфляцыю, беларускія ўлады вырашылі ўвесці рэгуляванне цэн.

Указ №713 (аб рэгуляванні коштаў) быў падпісаны восенню 2022 года. Лукашэнка тлумачыў гэта тым, што ва ўмовах "вонкавай агрэсіі" і санкцый дзяржава павінна забяспечыць беларусам даступныя цэны на базавыя тавары.

У 2022 годзе ў Беларусі ўвялі рэгуляванне цэн / Onliner

Крамах і сеткам гандлю проста забаранілі павялічваць цэны. А за парушэнні жорстка штрафавалі.

"Справядлівае цэнаўтварэнне" прыводзіць да зніжэння рэнтабельнасці гандлёвых аб'ектаў. У выніку сітуацыя пагаршаецца і для іх, і для пакупнікоў, бо асартымент звужаецца, а некаторыя крамы не перажываюць такую "справядлівасць". Акрамя таго, пакуль улады стрымліваюць цэны на адны тавары, іншыя даражэюць яшчэ больш — і беларусы адчуваюць гэта на сваіх кашальках.

Але і гэтай цэнавай палітыкай Лукашэнка, здаецца, застаўся незадаволены. Да прыкладу, нядаўна ён жорстка прайшоўся па чыноўніках у сувязі з вялікім ростам цэн на бульбу.

Цяпер урад распрацоўвае тую самую "справядлівую" палітыку цэнаўтварэння і прапанаваў Лукашэнку на разгляд два варыянты: кароткатэрміновы і сярэднетэрміновы.

Улады вырашылі ўнесці новаўвядзенні ў сістэму рэгулявання цэн / Onliner

Першы віцэ-прэм'ер Беларусі Мікалай Снапкоў расказаў, што за аснову ўзяты першы варыянт. Яго сутнасць — у карэкціроўцы сістэмы рэгулявання цэн, якая склалася, нівеляванні дысбалансаў, працы над памылкамі.

— Прэзідэнтам прыняты такі падыход, даручана яго дапрацаваць сумесна з дзяржаўнымі органамі, аблвыканкамамі і бізнесам і ўнесці да 1 красавіка, лепш — да 25 сакавіка.

Сярэднетэрміновы варыянт прадугледжвае стварэнне нейкай сістэмы, якая адсочвае ўвесь шлях тавару — ад вытворчасці да продажу. Улады бачаць, хто і за колькі прадае, кантралююць цэны і падаткі, а таксама могуць прадухіляць махінацыі.