Як гэта было

Упершыню чуткі пра тое, што ўрад мае намер узяцца за тых, хто не працуе, з’явіліся яшчэ ў 2013 годзе. Тады планавалася, што падатак складзе каля 280 долараў у год. Кіраўнік краіны падпісаў Дэкрэт №3 толькі 2 красавіка 2015 года. Выплаты “за дармаедства” склалі 20 базавых — гэта крыху менш у доларах, чым планавалася два гады таму, — каля 250.

Калі паглыбіцца ў гісторыю пытання, то акажацца, што пра барацьбу з дармаедамі Лукашэнка гаварыў яшчэ ў кастрычніку 2010 года падчас перадвыбарчай прэс-канферэнцыі для расійскіх СМІ. Так што агулам ад ідэі да яе рэалізацыі прайшло ажно пяць гадоў.

Колькі налічылі дармаедаў

"Як мне дакладваюць, каля 500 тысяч нашых грамадзян не задзейнічаныя ў эканоміцы краіны. Няхай 100 тысяч — гэта хатнія гаспадыні і тыя, хто працуе на ўласным падворку. А 400 тысяч чым займаюцца? За чый кошт жывуць?" — абураецца Лукашэнка ў кастрычніку 2014 года. Пры гэтым афіцыйная колькасць беспрацоўных у краіне прыкладна ў 20 разоў меншая — усяго 23 тысячы. Якімі крыніцамі інфармацыі кіруецца кіраўнік краіны — дагэтуль незразумела. Але ў выніку пад раздачу трапілі і 100 тысяч хатніх гаспадынь — пасля 2 красавіка 2015 года яны таксама сталі афіцыйнымі сацыяльнымі ўтрыманкамі. І калі 500 тысяч чалавек выплацяць дзяржаве па 250 долараў, то набярэцца ажно 125 мільёнаў. Немалыя грошы.

Хто лічыцца дармаедам, а хто — не

Як прымалі Дэкрэт

Спачатку было не зусім зразумела, як улады збіраюцца правярнуць гэтую штуку. Былі чуткі нават пра рэферэндум. Маўляў, такое сур’ёзнае пытанне і крыху супярэчыць Канстытуцыі. А ўсё, што супярэчыць асноўнаму закону, павіннае абмяркоўвацца ўсенародна. Але спачатку Лукашэнка загадаў усё па-хуткаму аформіць да пачатку студзеня 2015 года, а потым сам нечакана 2 красавіка падпісаў дзвюхстаронкавы Дэкрэт. Пры гэтым ні Падатковы кодэкс, ні іншыя дзяржаўныя акты і дакументы пакуль яму не адпавядаюць. Калі дэпутаты яго прымуць у другім чытанні, то заканадаўства падкарэктуюць цягам года.

Ці законны Дэкрэт №3?

Наконт гэтага ўзнікла мноства спрэчак. У СМІ і на форумах амаль адначасова з публікацыяй тэксту дакумента пачаліся дыскусіі. Маўляў, у Канстытуцыі ёсць згадка толькі аб праве на працу, а ніяк не аб абавязку. Праз некалькі дзён чыноўнікі парыруюць — у асноўным законе прапісаны абавязак удзельнічаць у фінансаванні дзяржаўных выдаткаў, таму плаціць павінныя ўсе. Пра ПДВ, які, хочучы альбо не, плаціць кожны жыхар Беларусі, чыноўнікі далікатна змаўчалі.

Глыбей за іншых у законнасці Дэкрэта №3 паспрабавалі разабрацца юрысты з Беларускага Хельсінскага камітэта. Згодна з іх даследаваннем, толькі Канстытуцыю ён парушае 5 разоў. Не кажучы ўжо пра міжнародныя пагадненні і іншыя законы. БХК нават звярнуўся з запытам у Палату прадстаўнікоў. Адказу пакуль няма.

Сем легальных спосабаў пазбегнуць падатку за дармаедства

Што будзе з “дармаедскім” Дэкрэтам далей

З гэтым таксама не ўсё зразумела. Праз месяц пасля падпісання Дэкрэта №3 Лукашэнка двойчы заявіў, што з ім трэба быць асцярожным і пры патрэбе можна тое-сёе падкруціць. Тое самае Еўрарадыё заявілі ў Камісіі Палаты прадстаўнікоў па працы і сацыяльных пытаннях. Ці масавая незадаволенасць скандальным дакументам паўплывала, ці яшчэ што, але факт: улады гатовыя яго карэктаваць. Праўда, незразумела, якім чынам. Калі верыць тым жа дэпутатам парламента — галасаваць яны будуць за варыянт, атрыманы з Адміністрацыі. Ды і сама неабходнасць карэктаваць дакумент, над якім мноства чыноўнікаў працавала ажно 5 гадоў, выглядае недарэчна.